Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lipca 2025 roku

Sąd Rejonowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Andrzej Kurzych

Protokolant sekretarz sądowy Karolina Grudzińska

po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2025 roku w T.

sprawy B. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddziałowi w W.

o zasiłek chorobowy

na skutek odwołania od decyzji z dnia 18 kwietnia 2025 roku, nr (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje B. M. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 marca 2025 roku do 2 kwietnia 2025 roku,

II.  przekazuje wniosek B. M. o odsetki z tytułu opóźnienia w wypłacie zasiłku chorobowego za okres wskazany w punkcie I. do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddziałowi w W..

sędzia Andrzej Kurzych

IV U 252/25

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 kwietnia 2025 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. na podstawie art. 17 ust. 1 i art. 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2025 r., poz. 501; dalej jako ustawa zasiłkowa) odmówił ubezpieczonej B. M. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 1 marca do 2 kwietnia 2025 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w dniu 28 marca 2025 r. o godzinie 9:18 odbyła się kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego wystawionego na okres od 1 marca do 2 kwietnia 2025 r. W dniu kontroli ubezpieczonej nie zastano w miejscu zamieszkania. Ubezpieczona wyjaśniła, że jej nieobecność był spowodowana udaniem się na pogrzeb w rodzinie, co w ocenie organu rentowego stanowi nadużycie prawa do zasiłku chorobowego.

W odwołaniu ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie jej prawa do zasiłku chorobowego. Wskazała, że pogrzeb dotyczył jej wujka, u którego w dzieciństwie spędzała wakacje. Wyjazd nie miał charakteru rekreacyjnego. Nie był sprzeczny z zaleceniami lekarskimi. Był to wyraz mojego obowiązku rodzinnego oraz osobistego przeżycia i potrzeby pożegnania się z ukochanym wujkiem.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji.

W piśmie z 20 czerwca 2025 r. (k. 27 akt) ubezpieczona wniosła o wypłatę spornego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczona B. M. (ur. (...)w okresie od 1 września 1992 r. do 28 lutego 2025 r. była zatrudniona w Poczcie Polskiej SA w W.. W okresie od 8 stycznia 2025 r. była niezdolna do pracy z powodu choroby. Pracodawca wypłacił jej za okres od 8 stycznia do 31 stycznia 2025 r. wynagrodzenie chorobowe.

Po ustaniu zatrudnienia ubezpieczona była niezdolna do pracy z powodu epizodu depresyjnego. Podczas wizyty lekarskiej w dniu 5 marca 2025 r. uzyskała w związku z tym zwolnienie lekarskie na okres od 1 marca do 2 kwietnia 2025 r.

W czasie wizyty ubezpieczona podawała, że jej samopoczucie jest złe. Czuje się smutna, przygnębiona, nie ma na nic ochoty. Czuje się bezradna, bez znaczenia, niepotrzebna nikomu. Ma dużo negatywnych, pesymistycznych myśli. Nie może spać w nocy, nie ma apetytu. Zaznaczyła, że brała leki.

(dowody:

⚫

przesłuchanie ubezpieczonej – k. 35-36 akt,

⚫

dokumentacja lekarska – k. 29 akt)

W dniu 21 marca 2025 r. zmarł wuj ubezpieczonej W. W. (brat ojca). Przed pogrzeb miał odbyć się w P.. Termin pogrzebu wyznaczono na 27 marca 2025 r., g. 10:00. Zmarły był chrzestnym ubezpieczonej, u którego w dzieciństwie spędzała wakacje letnie. Ubezpieczona podjęła decyzję o wyjeździe na pogrzeb. Uznała, że jest to jej obowiązek rodzinny. Chciała też reprezentować w ten sposób swoich rodziców, którzy z uwagi na podeszły wiek i stan zdrowia w pogrzebie nie mogli uczestniczyć. Znacznie miało też to, że przy okazji odwiedzi rodzinę, z którą od dawna nie miała okazji się spotkać.

Ubezpieczona pojechała S. w dniu 26 marca 2025 r. pociągiem z przesiadką w P.. Wyjechała o 13:52, a na miejscu był o 18:38. Z dworca w S. odebrała ją córka zmarłego wujka. Następnie razem pojechały samochodem do mieszkania siostry ciotecznej ubezpieczonej. Tam zjadły kolację, chwilę porozmawiały. Wcześnie położyły się spać z uwagi na zaplanowane na dzień następny uroczystości pogrzebowe. Pogrzeb odbył się w P., o godzinie 10:00. Następnie była stypa.

Ubezpieczona planowała powrót do T.. Rodzina jednak nalegała, aby została, na co przystała. Po południe ubezpieczona spędziła u syna wujka. Na noc wróciła do siostry ciotecznej. Do T. wróciła pociągiem następnego dnia, ponownie z przesiadką w P.. Wyjechała o 14:25, a na miejscu w T. była o 18:09. Z dworca odebrał ją mąż.

(dowody:

⚫

przesłuchanie ubezpieczonej – k. 35-36 akt,

⚫

zawiadomienie o pogrzebie – k. 8 akt,

⚫

akt zgonu – k. 23v. akt zasiłkowych,

⚫

bilety PKP – k. 9-10 akt)

Podczas nieobecności ubezpieczonej w dniu 28 marca 2025 r., o godzinie 9:18 została przeprowadzona kontrola korzystania przez z nią ze zwolnienia lekarskiego. Z uwagi na to, że ubezpieczonej nie było w miejscu zamieszkania, pismem z 1 kwietnia 2025 r. ZUS zwrócił się o udzielenie wyjaśnień. W piśmie z 11 kwietnia 2025 r. ubezpieczona wskazała, że jej nieobecność była spowodowana udziałem w pogrzebie. Przedłożyła też związane z tym dowody, tj. akt zgonu, zawiadomienie o pogrzebie, bilety PKP.

Organ rentowy uznał, że zachowaniem tym ubezpieczona nadużyła prawa do zasiłku chorobowego i dlatego decyzją z 18 kwietnia 2025 r. odmówił jej prawa do zasiłku chorobowego za okres od 1 marca do 2 kwietnia 2025 r.

(dowody:

⚫

informacja o kontroli – k. 17 akt zasiłkowych,

⚫

pismo z 1 kwietnia 2025 r. – k. 18 akt zasiłkowych,

⚫

pismo z 11 kwietnia 2025 r. wraz z załącznikami – k. 20-23 akt zasiłkowych,

⚫

decyzja z 18 kwietnia 2025 r. – k. 24 akt zasiłkowych)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd ustalił na podstawie dokumentów, których prawdziwość nie była przez strony kwestionowana oraz zeznań ubezpieczonej.

Sąd uznał zeznania ubezpieczonej za wiarygodne. W zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy ubezpieczona wypowiadała się w sposób spójny i konsekwentny. Jej zeznania były zgodne z przedstawioną dokumentacją.

Organ rentowy w przedmiotowej sprawie dokonał oceny prawa do spornego zasiłku chorobowego na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Mimo wątpliwości zgłaszanych przez pełnomocnika organu rentowego co do adekwatności tej normy prawnej w odniesieniu do prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, w ocenie Sądu, przepis ten w tym zakresie znajdował zastosowanie.

Problem stosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej wyniknął na tle relacji tego przepisu do art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. W wyroku z 13 czerwca 2013 r. (I UK 19/13, LEX nr 1413492) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że z porównania treści art. 13 i art. 17 ustawy zasiłkowej wynika wyraźnie, iż każdy z nich odnosi się do innego kręgu osób. Nadto regulują one zasadniczo inne stany faktyczne, gdyż pierwszy z nich dotyczy okoliczności powodujących brak prawa do zasiłku chorobowego w okresie po ustaniu tytułu ubezpieczenia (prawo to w ogóle nie powstaje), drugi zaś utratę tego prawa (już po jego powstaniu). Dodać wypada, że użycie w art. 17 ustawy zasiłkowej pojęcia „ubezpieczony” dla określenia adresata normy prawnej zawartej w tym przepisie przemawia za przyjęciem poglądu, iż przepis ten odnosi się do zasiłku chorobowego wypłacanego w czasie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, a nie po jego ustaniu, skoro „ubezpieczonymi”, w myśl art. 1 ust. 1 ustawy, są osoby objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie systemowej. Z całą pewnością można zatem uznać, że art. 13 i art. 17 ustawy zasiłkowej zawierają odrębne i różniące się zasadniczo regulacje stanowiące odstępstwo (po spełnieniu warunków w nich przewidzianych) od ogólnych zasad określających przesłanki prawa do zasiłku chorobowego wymienionych w art. 4, art. 6 i art. 7 ustawy, przy czym prawa do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego dotyczy wyłącznie art. 13.

Zapatrywania te są trafne, ale tylko gdy chodzi o stosunek art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej do art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Wymienione przepisy regulują odrębne kwestie, lecz ich stosowanie dotyczy tego samego stanu faktycznego. Pierwszy z wymienionych przepisów wyklucza powstanie prawa do zasiłku za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Zachowania te wypełniają również dyspozycję art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej skutkując pozbawieniem prawa, które już powstało. Skoro jednak aktywności, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej stanowią odrębny tytułu ubezpieczona chorobowego, zapewniający ewentualnie prawo do zasiłku chorobowego, to nie ma pola do stosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej w zakresie prawa do zasiłku chorobowego wywodzonego z tytułu, który już nie istnieje. Ujmując rzecz bardzie obrazowo, można stwierdzić, że nie ma pola do zastosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, gdyż nie można kogoś pozbawić prawa do zasiłku chorobowego, skoro prawo to, na skutek zadziałania art. 13 ust. 1 pkt 2, w ogóle nie powstało.

Przepis art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie znajduje zatem zastosowania w przypadku prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (art. 7 ustawy zasiłkowej), ale tylko w tej części, w której sankcjonuje wykonywanie pracy zarobkowej. W zakresie, w którym dotyczy on pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego z powodu wykorzystania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia przepis ten może być więc podstawą odmowy prawa do zasiłku chorobowego także wtedy, gdy przypada on po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Przywoływane przez Sąd Najwyższy argumenty o charakterze językowym nie przekonują. Użycie w art. 17 ustawy zasiłkowej, podobnie jak w art. 15 i 16, sformułowania „ubezpieczony” wynika tylko z konwencji językowej, a nie celowego zabiegu zmierzającego do wykluczenia stosowania tych przepisów na gruncie prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Podobnie art. 1 ust. 1 ustawy zasiłkowej stanowi, że świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanym dalej „ubezpieczonymi”. W tym ujęciu, w konfrontacji z art. 7 ustawy zasiłkowej, ubezpieczony to osoba, która aktualnie podlega ubezpieczeniu chorobowemu, a także osoba, która wywodzi prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego, które już ustało. Posłużenie się w art. 7 ustawy zasiłkowej sformułowaniem „osoba, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego” nie podważa tego stanowiska, skoro na gruncie art. 1 ust. 1 ustawy zasiłkowej ta osoba to przecież „ubezpieczony”.

Niezależnie od tego, względy systemowe oraz aksjologiczne, wynikające z zasady solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, nie pozwalają na przyjęcie, że naganne zachowania podczas korzystania z prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego pozostają bez jakiejkolwiek sankcji.

Przepis art. 17 ustawy zasiłkowej stanowi, że ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego (świadczenia rehabilitacyjnego) za cały okres tego zwolnienia. Podstawą odmowy prawa do zasiłku chorobowego, a w konsekwencji zwrotu wypłaconego za sporny okres świadczenia, była ta część przepisu, która dotyczy nadużycia prawa do zasiłku chorobowego w postaci wykorzystania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem.

Zachowaniem niezgodnym z celem zwolnienia określić można takiego typu postępowanie, które w powszechnym odczuciu jest nieodpowiednie dla osoby chorej i może nasuwać wątpliwości co do rzeczywistego stanu zdrowia ubezpieczonego. Tę wiarygodność mogą podważyć szczególnie takie zachowania się pracownika, jak: wyjazd w celach turystycznych, podejmowanie innej pracy zarobkowej lub wykonywanie różnych robót w zakresie własnym, np. budowa domu, praca w ogródku czy w obejściu (I. Jędrasik-Jankowska, Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Omówienie (w:) Prawo socjalne Komentarze, art. 17). Wykorzystywaniem zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia jest zawsze wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy, stąd w jego osiągnięciu przeszkodą mogą być wszelkie zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14.12.2005 r., III UK 120/05, OSNP 2006, nr 21-22, poz. 338).

Za zachowania niezgodne z celem zwolnienia w orzecznictwie uznano m.in.: nadużywanie alkoholu, podejmowanie działań, których chory powinien unikać (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 lipca 1991 r., III AUr 144/91), wzięcie udziału w imprezie towarzyskiej czy rozrywkowej, demontaż okien w budynku należącym do spółdzielni mieszkaniowej w celu wykorzystania ich dla potrzeb własnych (wyrok Sądu Najwyższego z 21.01.1999 r., I PKN 553/98, OSNP 2000, nr 5, poz. 185), udział w wycieczce zagranicznej – pielgrzymce (wyrok Sądu Najwyższego z 21.10.1999 r., I PKN 308/99, OSNP 2001, nr 5, poz. 154). W wyroku z 2.04.1998 r., I PKN 14/98, OSNP 1999, nr 6, poz. 210 Sąd Najwyższy wskazał jednak, że udział pracownika we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego zawierającego adnotację „chory może chodzić”, nie koliduje z obowiązkami pracowniczymi i nie może być uznany za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

Mając na uwadze przedstawione rozważania, w ocenie Sądu, zachowanie ubezpieczonej w dniach od 26 do 28 marca 2025 r., nie pozostawało w sprzeczności z celem zwolnienia lekarskiego.

Po pierwsze, stan zdrowia ubezpieczonej nie wykluczał udziału w pogrzebie, ani też podróży kolejowej. Nie było w tym zakresie jednoznacznych przeciwskazań. Stan depresyjny, którym była dotknięta ubezpieczona nie wiązał się z jej sytuacją rodzinną, lecz zawodową.

Po drugie, śmierć osoby bliskiej wywołała wprawdzie u ubezpieczonej przygnębienie (ubezpieczona wskazuje na swój stan podczas wizyty lekarskiej w dniu 30 kwietnia 2025 r. – k. 28 akt), lecz wobec braku przeciwskazań zdrowotnych do udziału w pogrzebie, można zakładać, że zaniechanie wyjazdu na pogrzeb ów stan mógłby się jeszcze pogorszyć.

Po trzecie, ubezpieczona odczuwała udział w pogrzebie jako swój obowiązek rodzinny. Chodziło też o reprezentowanie swoich rodziców na pogrzebie, którzy z uwagi na wiek i stan zdrowia w pogrzebie nie mogli uczestniczyć.

Po czwarte, w związku z pogrzebem ubezpieczona miała okazję spotkać się z dawno niewidzianą rodziną. Spędzić z nią trochę czasu. Według relacji ubezpieczonej było to, mimo okoliczności, dla niej pozytywne przeżycie.

Resumując, w przedmiotowej sprawie zachowanie ubezpieczonej nie wyczerpywało dyspozycji art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, co skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że ubezpieczonej przysługuje prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 marca do 2 kwietnia 2025 r. (art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.).

Kierując się treścią art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. Sąd przekazał w punkcie II. sentencji wyroku zgłoszony w toku postępowania sądowego wniosek ubezpieczonej o ustalenie prawa do odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie zasiłku chorobowego za wskazany wyżej okres.

sędzia Andrzej Kurzych