Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

POSTANOWIENIE

Dnia 24 maja 2018 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu XI Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Larysa Rozmarynowicz

Protokolant: st. Sekr. Sąd. Mirosława Prusaczyk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu: 11 maja 2018 r.,

sprawy z wniosku S. P.,

z udziałem: I. P.,

o podział majątku wspólnego,

postanowił:

I. Ustalić, że w skład majątku wspólnego uczestników S. P. i I. P. wchodzi wyłącznie:

a) nieruchomość zabudowana położona w Z. gmina O. oznaczona jako działka nr. 81, dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości: 348 000 zł,

b) nieruchomość niezabudowana położona w Z. gmina O. oznaczona jako działka nr. 151, dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości: 28 000 zł ,

II. Oddalić wniosek o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym,

III. Dokonać podziału majątku wspólnego S. P. i I. P. w ten sposób, że: przyznać S. P. na wyłączną własność:

a) nieruchomość zabudowaną, położoną w Z. (szczegółowo opisaną w pkt. I a postanowienia), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...);

b) nieruchomość niezabudowaną, położoną w Z. (szczegółowo opisaną w pkt. I b postanowienia), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...),

IV. Zasądzić od S. P. na rzecz I. P. kwotę 188 000 zł (sto osiemdziesiąt osiem tysięcy złotych) tytułem spłaty udziału w majątku wspólnym, płatną w dwóch ratach:

- pierwszą w kwocie 100 000 zł (sto tysięcy złotych) płatną w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia postanowienia w niniejszej sprawie, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności,

- drugą w kwocie 88 000 zł (osiemdziesiąt osiem tysięcy złotych) płatną w terminie roku od dnia uprawomocnienia postanowienia w niniejszej sprawie, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności,

V. Umorzyć postępowanie w zakresie podziału ruchomości,

VI. Zasądzić od S. P. na rzecz I. P. kwotę 14 726,01 zł ( czternaście tysięcy siedemset dwadzieścia sześć złotych 1/100) płatną w terminie 1 ( jednego) miesiąca od dnia uprawomocnienia postanowienia w niniejszej sprawie, tytułem rozliczenia kwoty 29 452,02 zł (dwadzieścia dziewięć tysięcy czterysta pięćdziesiąt dwa złote 2/100) pobranej przez wnioskodawcę z majątku wspólnego, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności;

VII. Zasądzić od I. P. na rzecz S. P. kwotę 145 zł ( sto czterdzieści pięć ) tytułem rozliczenia nakładów na ubezpieczenie nieruchomości , w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia postanowienia w niniejszej sprawie, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności,

VIII. Oddalić wnioski w pozostałej części ,

IX. Ustalić, że każdy z uczestników postępowania ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie,

X. Nakazać pobrać od S. P., I. P. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Toruniu kwoty: od każdego po 545 zł (pięćset czterdzieści pięć złotych), tytułem zwrotu wydatków tymczasowo wyłożonych na wynagrodzenie biegłego przez Skarb Państwa.

Sygn. akt: XI Ns 2952/16

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 2 grudnia 2016 r. S. P. wniósł o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy i I. P. wchodzi: nieruchomość zabudowana położona w Z. gmina O., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) (działka (...)), nieruchomość niezabudowana położona w Z. gmina O., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...), działka (...) oraz szereg ruchomości. Nadto wnioskodawca wniósł o ustalenie, że strony posiadają wspólne niespłacone zobowiązania wynikające z umów kredytowych, z czego obecnie pozostaje do spłaty 114 487 zł. Ponadto wnioskodawca wniósł o rozliczenie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, w postaci: wydatków na budowę domu rodzinnego przed zawarciem małżeństwa w łącznej kwocie 120 600 zł, darowizn otrzymanych od rodziców w okresie od sierpnia 2001 r. do 2012 r. w łącznej kwocie 89 060 zł, spłaty rat dwóch kredytów od lutego do października 2016 r. w łącznej kwocie 2 756,50 zł, ubezpieczenia domu w kwocie 290 zł w VIII 2016 r., ustalenie, że udziały stron w majątku wspólnym nie są równe: udział wnioskodawcy wynosi 70%, a uczestniczki postępowania 30%. S. P. wnosił o dokonanie podziału majątku stron:

-

przyznanie na wyłączną własność wnioskodawcy:

-

nieruchomości opisanych we wniosku o nr działek (...);

-

ruchomości znajdujących się w pkt. II 1a wniosku;

-

przyznanie na wyłączną własność uczestniczki: ruchomości wymienionych w pkt. II 2a a wniosku z obowiązkiem spłaty w kwocie 22 367,05 zł.

Nadto wniósł o obciążenie obu stron kosztami postępowania w sprawie po połowie.

W uzasadnieniu wskazał, że przed zawarciem związku małżeńskiego otrzymał nieruchomości opisane we wniosku od rodziców w darowiźnie. Rozpoczął budowę domu jednorodzinnego z własnych środków pieniężnych oraz ze środków otrzymanych w darowiźnie od rodziców w latach 2001-2012 r. W dniu 27 stycznia 2004 r. zawarł z I. P. małżeńską umowę majątkową, którą rozszerzył wspólność majątkową małżeńską o składniki majątku sprzed zawarcia małżeństwa. Wyrokiem z dnia 8 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy w Toruniu rozwiązał małżeństwo uczestników przez rozwód. Wartość nieruchomości opisanych we wniosku oszacował odpowiednio: nieruchomości zabudowanej 300 000 zł, nieruchomości niezabudowanej 10 000 zł. Wskazał, że względy natury moralnej oraz niskie dochody, słabe zaangażowanie w prace domowe i uchylanie się od pracy I. P. uzasadniają ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym na podstawie art. 43 § 2 Kro.

W odpowiedzi na wniosek, uczestniczka I. P. zakwestionowała twierdzenia wnioskodawcy odnośnie: składu i wartości ruchomości, nakładów i darowizn na majątek wspólny, ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, propozycję podziału majątku. Wniosła o przyznanie jej na wyłączną własność nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym w Z. (działka (...)), przyznanie wnioskodawcy nieruchomości niezabudowanej położonej w Z. (działka (...)), orzeczenie spłaty od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy w kwocie 87 291, 50 zł tytułem wyrównania udziałów. Wniosła o odliczenie od wartości majątku wspólnego zobowiązania wynikającego z kredytu hipotecznego. W uzasadnieniu wniosku wskazała, że za przyznaniem jej nieruchomości przemawia dobro wspólnych małoletnich dzieci, które mają ustalone miejsce zamieszkania przy matce.

W toku postępowania strony podjęły rokowania ugodowe, które zakończyły się niepowodzeniem.

W piśmie z dnia 10 stycznia 2018 r. (k. 177) pełnomocnik uczestniczki wskazał, że uczestnicy spłacają raty kredytu po połowie, żadna ze stron nie ponosi dodatkowych obciążeń z tytułu spłaty kredytu. Wniosek o przyznanie na wyłączną własność uczestniczki nieruchomości zabudowanej położonej w Z. został cofnięty. Wskazano nową propozycję podziału majątku: przyznanie nieruchomości zabudowanej położonej w Z. na własność wnioskodawcy z obowiązkiem spłaty uczestniczki w kwocie 152 289,25 zł . Pełnomocnik uczestniczki podniósł również że, przekazem bankowym z dnia 3 stycznia 2014 r. o tytule “przelew środków” S. P. dokonał przekazu bankowego w kwocie 29 452 , 02 zł z rachunku bankowego I. P. o numerze (...) na rachunek siostry wnioskodawcy A. F.. W głosie do protokołu rozprawy z dnia 11 maja 2018 r. pozostawił ocenę w/w zdarzenia do uznania Sądu.

W głosie do protokołu rozprawy z dnia 10 stycznia 2018 r. wnioskodawca podtrzymał wniosek o przyznanie jemu własności nieruchomości i udokumentował możliwości spłaty uczestniczki. Pełnomocnik uczestniczki oświadczył, że nie jest ona zainteresowana żadną z nieruchomości.

Na rozprawie w dniu 11 maja 2018 r. uczestnicy zgodnie oświadczyli, że ruchomości wchodzące w skład majątku wspólnego i objęte wnioskiem zostały już podzielone i nie ma potrzeby dokonywać ich podziału bądź wyrównywać wartości. Wnioskodawca wskazał, że ma przygotowane środki finansowe na spłatę uczestniczki: aktualnie ma wygospodarowane na ten cel 100 000 zł.

W nawiązaniu do zarzutu wyprowadzania środków pieniężnych na rzecz A. F. wskazał, że pieniądze te przeznaczył na zarząd majątkiem wspólnym, przede wszystkim zakup opału.

W pozostałym zakresie strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił co następuje:

I. P. i S. P. zawarli związek małżeński w dniu 21 września 2002 r. Przed tą datą S. P. był właścicielem nieruchomości objętych wnioskiem – otrzymał je w darowiźnie od swoich rodziców. Budowa domu w miejscowości Z. na działce nr (...) była rozpoczęta jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego – w dniu zawarcia związku małżeńskiego budowa kończyła się na etapie stropu.

W dniu 27 stycznia 2004 r. przed notariuszem P. F., prowadzącym kancelarie notarialną w G. I. P. i S. P. zawarli umowę majątkową małżeńską, w której stosunki majątkowe w ich małżeństwie poddali wspólności majątkowej umownie rozszerzonej na składniki majątku nabyte przez nich przed zawarciem związku małżeńskiego. Wspólność nie obejmowała jedynie przedmiotów służących wyłącznie do użytku osobistego każdego z małżonków tj odzież, kosmetyki biżuteria.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 8 lutego 2016 r., prawomocnego z dniem 1 marca 2016 r. związek małżeński I. P. i S. P. został rozwiązany przez rozwód. I. P. i S. P. posiadają dwoje małoletnich dzieci: P. (ur. (...)) i M. (ur. (...)). Oboje rodziców wykonuje władzę rodzicielską względem dzieci, zgodnie z zawartym porozumieniem, przy czym miejsce zamieszkania dzieci ustalono przy matce.

/dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa S. P. i I. P. zd. J. USC w C. k. 47, zeznania świadka H. P. k. 193 v., zeznania świadka J. K. k. 193, akt notarialny – małżeńska umowa majątkowa z dnia 27 stycznia 2004 r. zawarta przed notariuszem P. F., prowadzącym kancelarie notarialną w G. D. rep. A poz. 530/2004 k. 48, odpis wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 8 lutego 2016 r. sygn. I C 1519/14 k. 64/

W skład majątku wspólnego I. P. i S. P. na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej rozszerzonej wchodzą dwie nieruchomości położone w Z.: nieruchomość zabudowana nr dz. 81, dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz nieruchomość niezabudowana nr dz. 151, dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 28 000 zł.

Nieruchomość oznaczona jako działka o nr (...) ma powierzchnię 0,56 ha przeznaczona jest na cele mieszkaniowe. Zabudowana jest budynkiem mieszkalnym, jednorodzinnym i garażowym. Budynek mieszkalny został wzniesiony w latach 2001-2005 r. metodą gospodarczą i został oddany do użytkowania. Łączna powierzchnia budynku mieszkalnego wynosi 157, 37 m2 . Standard całej nieruchomości jak i stan techniczny budynków jest dobry. Rynkowa wartość nieruchomości według stanu z dnia oględzin biegłego w dniu 11 lipca 2017 r. wynosi 348 000 zł. Budowa domu została rozpoczęta jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego (do etapu stropu) – była wówczas finansowana przez S. P. oraz z darowizn otrzymanych od rodziców. Po zawarciu małżeństwa była finansowana z darowizn otrzymanych przez małżeństwo P. od rodziców S. P., od rodziców I. P. , pieniędzy otrzymanych w prezentach ślubnych, pożyczki i pracy małżonków.

Nieruchomość oznaczona jako działka o nr (...) ma powierzchnię 0,64 ha. Działka przeznaczona jest na cele rolne. Ma nieregularny, trójkątny kształt, dwoma bokami przylega do dróg asfaltowych. Działka posiada słabą przydatność glebowo-rolniczą. Na nieruchomości znajdują się złoża kredy – złoża są jednak trudne do eksploatacji i wymieszane z ziemią. Rynkowa wartość nieruchomości według stanu z dnia oględzin biegłego w dniu 11 lipca 2017 r. wynosi 28 000 zł.

/dowód: odpis zwykły księgi wieczystej nr (...) k 13, odpis zwykły księgi wieczystej nr (...) k. 14, opinie biegłego sądowego B. K. w formie operatu szacunkowego k. 134, uzupełniająca opinia biegłego sądowego B. K. k. 161-161v., zeznania świadka H. P. k. 193 v. - 194 , zeznania świadka A. P. k. 194, zeznania świadka B. J. k. 195, zeznania świadka E. Z. (1) k. 195 v./

Pozostały majątek został przez strony umownie podzielony.

/dowód: zgodne oświadczenie S. P. i I. P. k. 196 v.,/

W trakcie trwania małżeństwa oboje małżonków w równym stopniu wykonywali obowiązki wobec rodziny. Żaden z małżonków nie trwonił majątku. W ramach podziału obowiązków wobec rodziny: S. P. wyjeżdżał zarobkowo zagranicę (Dania, Niemcy, Urugwaj), pracował w (...), wykonywał fizyczne prace przy budowie i wykończeniu domu. Dziećmi zajmował się w czasie wolnym od pracy. I. P. stale zajmowała się dziećmi i domem oraz podejmowała różne prace: pracowała przy weselach, szyła, układała wiązanki, wykonywała pracę w przedsiębiorstwie (...). Przy budowie domu uczestniczka wykonywała lżejsze prace oraz nadzorowała inne.

/dowód: zeznania świadka H. P. k. 193 v. - 194 , zeznania świadka A. P. k. 194, zeznania świadka I. B. k. 194 v., zeznania świadka J. J. (2) k. 194v., zeznania świadka B. J. k. 195, zeznania świadka E. K. k. 195, zeznania świadka E. Z. (2) k. 195, zeznania świadka E. B. (1) k. 195 v., zeznania świadka E. Z. (1) k. 195 v./

I. P. i S. P. są stroną umowy złotowego mieszkaniowego kredytu budowlano-hipotecznego udzielonego w dniu 20 czerwca 2007 r., o nr: (...) , kwota zadłużenia na dzień 23.11.2017 r. wynosiła: 40 280,57 zł oraz udzielonego w dniu 21 kwietnia 2010 r., o nr: (...) , kwota zadłużenia na dzień 23.11.2017 r. wynosiła: 61 539,72 zł. Raty kredytu płacone są przez strony po połowie i terminowo.

/dowód: zaświadczenie z Banku (...) S.A. k. 164—165, historia operacji z rachunku bankowego S. P. k. 166-176, zeznania wnioskodawcy S. P. k. k. 196v. zeznania uczestniczki I. P. k. 197-197v./

Nieruchomość zabudowana w Z. gmina O. dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) obciążona jest na zabezpieczenie w/w kredytów:

a) hipoteką umowną zwykłą na sumę 50 000 zł na zabezpieczenie kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu z dnia 20 czerwca 2007 r.,

b) hipoteką umowną kaucyjną na sumę 50 000 zł na zabezpieczenie kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu z dnia 20 czerwca 2007 r.,

c) hipoteką umowną zwykłą na sumę 70 000 zł na zabezpieczenie kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu z dnia 21 kwietnia 2010 r.,

d) hipoteką umowną kaucyjną na sumę 70 000 zł na zabezpieczenie kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu z dnia 21 kwietnia 2010 r.,

Nieruchomość niezabudowana w Z. gmina O. dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) nie jest obciążona hipoteką.

Uczestnicy podejmowali próby zwolnienia z długu I. P., jednak kredytodawca nie wyraził zgody.

/dowód: odpis zwykły księgi wieczystej nr (...) k 13, odpis zwykły księgi wieczystej nr (...) k. 14, zeznania wnioskodawcy S. P. k. 196v.,

W 2014 r. , przed wniesieniem pozwu rozwodowego I. P. wyprowadziła się z domu w Z. z dziećmi. Wynajęła mieszkanie.

Przekazem bankowym z dnia 3 stycznia 2014 r. o tytule “przelew środków”, P. dokonał przekazu bankowego w kwocie 29 452 , 02 zł z rachunku bankowego I. P. o numerze (...) na rachunek siostry wnioskodawcy A. F.. Były to pieniądze zarobione przez S. P. w Urugwaju. Pieniądze te zostały zwrotnie przekazane S. P., który nie przeznaczył tych środków na usprawiedliwione potrzeby rodziny, lecz m.in. kupił samochód (5 000 zł) i formalnie zapisał go na ojca S. P.. I. P. nie miała dostępu do tych pieniędzy, nie wyrażała zgody na wydatkowanie tych środków. Samodzielnie musiała ponosić koszty zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych własnych oraz małoletnich dzieci

/dowód: protokół przesłuchania k. 62-63, potwierdzenie przelewu k. 178, zeznania wnioskodawcy S. P. k. 197v. ,zeznania uczestniczki I. P. k. 197-197v./

Przelewem bankowym z dnia 16 czerwca 2016 r. S. P. poniósł wydatek na nieruchomość wspólną w kwocie 290 zł na składkę ubezpieczeniową – ubezpieczenie domu.

/dowód: potwierdzenie przelewu k. 71/

Sąd zważył co następuje:

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o przywołane dowody z dokumentów, opinię biegłego z dziedziny (...) (k. 134) , uzupełniającej opinii biegłego (k. 161) oraz zeznania przywołanych powyższej świadków oraz – uzupełniająco – przesłuchanie wnioskodawcy i uczestniczki.

Przedłożone dowody z dokumentów urzędowych i prywatnych, których domniemanie autentyczności (art. 245 kpc), a w odniesieniu do dokumentów urzędowych, również domniemanie zgodności z prawdą tego, co zostało w nich zaświadczone (art. 244 kpc), nie zostały podważone. Sąd nie znalazł powodów do podważenia ich wiarygodności z urzędu, brak było bowiem podstaw do przypuszczenia, że ich treść jest sprzeczna z rzeczywistym stanem rzeczy.

Sąd dał wiarę opiniom biegłej B. K. co do wyceny nieruchomości położonych w Z.. Trzeba zaznaczyć, iż w/w opinie zostały sporządzone przez osobę odznaczającą się niekwestionowanymi kwalifikacjami. Biegła posiadała bowiem szeroką wiedzę z dziedzin objętych zakresem przedmiotowym powyższych opinii. Biegła dokonała oględzin nieruchomości, przeprowadziła analizę dokumentacji związanej z nieruchomością, przeprowadziła analizę ekonomiczną rynku, przedstawiając sądowi szczegółowe wyliczenia. Po uzupełnieniu opinii na rozprawie, uczestnicy postępowania nie kwestionowali wniosków zawartych w opinii biegłego.

Zeznania świadków były w zasadzie zgodne, różniły się nieznaczenie, co do szczegółowych kwestii związanych z subiektywną oceną wkładu poszczególnych małżonków w działaniach na rzecz rodziny.

Co istotne H. P. – matka wnioskodawcy S. P. oraz ojciec wnioskodawcy zgodnie twierdzili, że darowizny uczynione po zawarciu przez uczestników małżeństwa były przekazywane wspólnie małżonkom dla dobra ich rodziny. Świadkowie ci przyznali także, że zarówno S. P. jak i I. P. przedsiębrali osobiste działania na rzecz i dla dobra rodziny. Wkład każdego z małżonków dla dobra rodziny był porównywalny – I. P. zajmowała się dziećmi, pracami dorywczymi i chałupniczymi oraz lżejszymi pracami domowymi, zaś S. P. zarobkowo wyjeżdżał zagranicę i pracował fizycznie przy budowie domu. Zeznania tych świadków znajdowały oparcie w twierdzeniach pozostałych świadków.

W świetle powyższego materiału dowodowego, twierdzenia wnioskodawcy jakoby darowizny w trakcie trwania małżeństwa przeznaczone były osobiście dla S. P. i podlegały rozliczeniu jako nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny nie mogły zostać uznane za udowodnione.

Zeznania świadków ze strony rodziny uczestniczki I. P.: brata J. J. (2), matki B. J. wskazywały, że także rodzina I. P. partycypowała w kosztach budowy domu. Twierdzenia te zostały również przyznane przez H. P. i A. P.. Także wnioskodawca S. P. wskazał, że kwotę przekazanych przez rodzinę J. na dom środków pieniężnych szacuje na ok 50 000 zł (k. 197). Brak było powodów, aby nie dać wiary twierdzeniom tych świadków.

Zeznania świadków: I. B., E. K., E. Z. (2), E. B. (2), E. Z. (1) były spójne logiczne i znajdowały pokrycie w pozostałym materiale dowodowym. Świadkowie nie byli powiązani rodzinnie z żadnym z uczestników. Obraz małżeństwa przedstawiali w sposób zobiektywizowany i zgodny ze wskazaniami doświadczenia życiowego. Świadkowie ci byli przesłuchani na okoliczność ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym – ich zeznania wykazały , że oboje małżonkowie byli zaangażowani w pracę dla dobra rodziny i żądanie ustalenia nierównych udziałów było bezzasadne.

Zeznania świadka J. K. (k. 193-193v.) , murarza pracującego przy budowie wskazywały, że budowa domu rozpoczęła się jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego, metodą gospodarczą.. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez I. P.. Zeznania tego świadka miały marginalne znaczenie dla sprawy.

W oparciu o zeznania uczestników postępowania – stanowiące uzupełniający dowód w sprawie – Sąd ustalił przede wszystkim okoliczność, że: strony spłacają kredyt po połowie, brak jest zadłużenia kredytowego, zarówno rodzice S. P. jak i I. P. partycypowali w kosztach budowy domu. Sąd nie uwzględnił twierdzeń wnioskodawcy, jakoby kwotę blisko 30 000 zł, wyprowadzoną ze wspólnego rachunku bankowego w 2014 r. wydatkował na opał. Wnioskodawca nie przedstawił w tym zakresie żadnych dowodów, a takie twierdzenie jest sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. Sąd nie uwzględnił także twierdzenia wnioskodawcy, jakoby darowizny czynione w trakcie trwania małżeństwa przez jego rodziców na budowę domu, były darowiznami do majątku odrębnego S. P. – co innego wynikało bowiem z oświadczeń samych darczyńców. Rodzice wnioskodawcy, w toku przesłuchania przyznali, że pieniądze na budowę domu dawali na rzecz małżeństwa. W pozostałym zakresie twierdzenia stron były w zasadzie zgodne z zeznaniami świadków i ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez Sąd.

W świetle osobowego materiału dowodowego wkład poszczególnych małżonków w dorobek rodziny oraz zaspokajanie ich potrzeb należy ocenić jako zbliżony.

Istotną okolicznością faktyczną, ustaloną na podstawie przedłożonej umowy małżeńskiej majątkowej z dnia 27 stycznia 2004 r. (k. 48) było ustalenie, że stosunki małżeńskie majątkowe podlegały ustrojowi rozszerzonej wspólności małżeńskiej. Powyższa umowa wymagała przeprowadzenia szczegółowej wykładni i miała zasadnicze znaczenie dla oceny prawnej zasadności żądania rozliczenia wydatków i darowizn z majątku osobistego na majątek wspólny.

Warunkiem dokonania podziału majątku wspólnego, jest uprzednie ustalenie składu tego majątku i określenie wartości jego poszczególnych składników. Sąd nie był w tym zakresie związany stanowiskiem stron – stosownie do art. 684 Kpc w zw. z art. 567 § 3 Kpc obowiązkiem sądu w sprawie o podział majątku wspólnego jest ustalenie składu i wartości majątku podlegającego podziałowi.

Początkowo Uczestnicy wnosili o dokonanie podziału zarówno nieruchomości jak i ruchomości. W toku postępowania strony dokonały umownego podziału ruchomości i na rozprawie zgodnie oświadczyli, że nie ma już konieczności dokonywania takiego podziału. Wobec powyższego postępowanie w tym zakresie, w myśl treści art. 355 § 1 Kpc w zw. z art. 13 § 2 Kpc należało umorzyć (pkt V postanowienia).

Mając na uwadze powyższe , Sąd w pkt I postanowienia ustalił, że w skład majątku wspólnego uczestników S. P. i I. P. wchodzi wyłącznie:

-

nieruchomość zabudowana położona w Z. gmina O. działka (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 348 000 zł,

-

nieruchomość niezabudowana położona w Z. gmina O. działka (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 28 000 zł.

Uczestnicy postępowania byli ostatecznie zgodni co do tego, aby nieruchomości wchodzące w skład majątku wspólnego przyznać na wyłączną własność wnioskodawcy z obowiązkiem spłaty uczestniczki (art. 212 § 2 kc). Sąd powinien nakłaniać strony do zgodnego przeprowadzenia podziału oraz uszanować wolę stron w zakresie sposobu wyjścia ze współwłasności. Mając na uwadze powyższe, Sąd w pkt. III postanowienia, zgodnie z treścią art. 622 § 2 Kpc w zw. z art. 688 Kpc w zw. z art. 567 § 3 Kpc przyznał S. P. na wyłączną własność nieruchomości wchodzące w skład majątku wspólnego o łącznej wartości 376 000 zł z obowiązkiem spłaty uczestniczki I. P..

Spór pomiędzy stronami dotyczył przede wszystkich: ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, zasadności oraz wysokości nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny. Wysokość spłaty uczestniczki I. P. była uzależniona od: wartości nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego oraz od wielkości udziałów w majątku wspólnym wnioskodawcy oraz uczestniczki. W tym miejscu należy podkreślić, że w ocenie Sądu na ustalenie wartości nieruchomości zabudowanej, a w konsekwencji należnej uczestnikowi spłaty, nie miał wpływu fakt obciążenia nieruchomości hipoteką (o czym dalej, por: postanowienie SN z dnia 26.01.2017 r. sygn. akt: I CSK 54/16).

W ocenie Sądu, w realiach sprawy, po ustaniu ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej, udziały uczestników postępowania w majątku wspólnym są równe (art. 43 § 1 Kro) i brak było, w świetle art. 43 § 2 Kro, podstaw do ustalenia nierównych udziałów. W pkt. II postanowienia Sąd oddalił wniosek o ustalenie nierównych udziałów. W tym zakresie, Sąd zważył co następuje:

Art. 43 § 1 Kro wyraża postulat równouprawnienia małżonków. Przysługuje ona małżonkom niezależnie od tego, w jakim stopniu każdy z nich przyczynił się do powstania majątku i niezależnie od przyczyn ustania wspólności ustawowej. Zasada równości udziałów odnosi się także do ustania umownej, rozszerzonej wspólności majątkowej (art. 48 Kro), chyba że małżonkowie ustalili nierówność udziałów (art. 501 Kro, tak: T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze C.H. Beck, Warszawa 2012 str. 124). Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku (art. 43 § 2 Kro). Ważne powody ustalenia nierównych udziałów ocenia się na płaszczyźnie osobistego zachowania małżonków. W orzecznictwie wskazuje się, że ważne powody nie występują w każdym przypadku nierównego przyczyniania się do powstania majątku wspólnego, lecz przede wszystkim w razie uporczywego i rażącego niewykonywania obowiązków wobec rodziny przez małżonka, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału (wyrok SN z dnia 26.11.1973 r. III CRN 227/73, LEX nr 1720). Chodzi więc nie tyle o sam fakt nierównego przyczyniania się do powstania majątku wspólnego, co przecież w harmonijnych stosunkach rodzinnych zdarza się często i jest skutkiem zgodnego podziału funkcji rodzinnych. W takiej sytuacji równe udziały małżonków są w pełni usprawiedliwione. Przyczyna żądania ustalenia nierównych udziałów leży przede wszystkim w dysharmonii stosunków między małżonkami, z których jedno zachowywało się nagannie. Żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym nie może przy tym opierać się na art. 5 Kc, ponieważ art. 43 § 2 Kro zawiera dyrektywę opartą także na klauzuli generalnej (ważne powody). Ten ostatni przepis jako lex specialis jest przeszkodą do stosowania art. 5 Kc (tak: T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze C.H. Beck, Warszawa 2012 str. 124-125). Na małżonku wnoszącym o ustalenie nierównych udziałów spoczywa ciężar dowodu, że stopień przyczynienia się był rażąco odmienny. Dowód dotyczący różnego stopnia przyczynienia się dotyczy przede wszystkim skutku postępowania małżonków i nie może ograniczać się do wykazania tylko zbyt niskiej staranności o powiększenie majątku (H. Dolecki (red.), T. Sokołowski (red) M. Andrzejewski, A. Lutkiewicz-Rucińska, A. Olejniczak, A. Sylwestrzak,, A. Zielonacki, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz).

Przekładając te uwagi na grunt niniejszej sprawy, należy zauważyć, że Strony, w dniu 27 stycznia 2004 r. , na etapie zawierania umowy majątkowej małżeńskiej rozszerzającej wspólność majątku , miały możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, czego z własnej woli nie uczyniły. Wówczas to jednak uznawały zgodnie, że ich pożycie małżeńskie przebiega harmonijnie i brak jest podstaw do ustalenia nierównych udziałów.

Również w toku postępowania dowodowego nie ujawniły się takie okoliczności, które pozwalałyby uznać aby zachowanie uczestniczki I. P. nosiło znamiona rażącego niewykonywania obowiązków wobec rodziny. W świetle zebranych dowodów: I. P. jest osobą zaangażowaną w wychowanie dzieci, w trakcie trwania małżeństwa na niej spoczywał zasadniczy ciężar codziennej dbałości o dom i wspólne dzieci. Uczestniczka nie uchylała się przy tym od pracy zawodowej, przeciwnie, w ramach istniejących możliwości podejmowała prace chałupnicze, pracowała przy imprezach weselnych, szyła, podjęła współpracę z H. L.. Na wnioskodawcy spoczywał ciężar pracy zagranicą, pozyskiwania większych środków pieniężnych, podejmowania prac fizycznych przy budowie domu. Oczywistym jest, że w realiach podejmowania pracy zagranicą, małżonek pracujący poza granicami kraju (zwłaszcza w krajach strefy euro), uzyskuje wyższe dochody, niż osoby zarabiające w walucie polskiej. W takim jednak układzie, na barkach osób pozostających w kraju spoczywa wyższy ciężar dbałości o dom i o dzieci - które przecież wymagają codziennej opieki. Okoliczności ujawnione w toku postępowania nie mogły uzasadniać ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnych.

Mając na uwadze powyższe Sąd przyjął, że udziały w majątku wspólnym były równe. Po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej wysokość udziałów w nieruchomościach wynosiły po 1/2. Wartość majątku wspólnego – nieruchomości położonych w Z., stosownie do opinii biegłej ustalono na kwotę 376 000 zł (348 000 zł + 28 000 zł). Fakt obciążenia nieruchomości hipoteką nie wpływał, jak to już wskazano, na obniżenie wartości rynkowej nieruchomości zabudowanej, przyjmowaną przez sąd za podstawę ustalenia wysokości spłaty należnej drugiemu małżonkowi, który nie otrzymuje nieruchomości. Podział majątku wspólnego nie rzutuje bowiem w jakikolwiek sposób na utrzymanie się solidarnego i osobistego zobowiązania obojga małżonków do spłaty kredytu także po dokonaniu podziału majątku wspólnego (postanowienie SN z dnia 26.01.2017 r. sygn. akt: I CSK 54/16). Mając na uwadze powyższe sąd, znosząc współwłasność, w myśl art. 212 § 2 kc , ustalił wysokość spłaty dla uczestniczki I. P. na połowę wartości nieruchomości tj kwotę: 188 000 zł (pkt. IV postanowienia).

Mając na uwadze wniosek o rozłożenie spłaty na raty, jak również zgromadzone już w tym celu przez S. P. środki (k. k. 162-163), Sąd w myśl art. 212 § 3 Kc rozłożył spłatę uczestniczki I. P. na dwie raty: pierwszą w kwocie 100 000 zł płatną w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia postanowienia, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności. Druga rata w kwocie 88 000 zł winna zostać zapłacona w terminie roku od uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności. Określając terminy płatności stron, Sąd starał się racjonalnie wyważyć interesy uczestników: z jednej strony należało zapewnić I. P. niezwłoczne chociażby częściowe możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, z drugiej strony należało uwzględnić możliwości finansowe wnioskodawcy i realność zaspokojenia wierzyciela.

S. P. w swym wniosku wniósł o ustalenie, że wnioskodawca poniósł nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny stron:

-

z tytułu nakładów na budowę domu rodzinnego przed zawarciem związku małżeńskiego – przełożył do akt liczne faktury,

-

z tytułu darowizn otrzymanych od rodziców w okresie od sierpnia 2001 r. do 2012 r. (a zatem zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego we wrześniu 2002 r. jak i w trakcie trwania małżeństwa),

-

spłaty dwóch kredytów od II do XI 2016 r.,

-

z tytułu ubezpieczenia domu w kwocie 290 zł.

W kwestii żądania rozliczenia wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny, oraz darowizn uczynionych przez rodziców wnioskodawcy dla wnioskodawcy przed zawarciem małżeństwa - było to żądanie nieuzasadnione co do zasady i podlegało oddaleniu. Takie zapatrywanie Sądu wynika z analizy ustroju małżeńskiego, który z woli stron został poddany umownemu rozszerzeniu. W tym zakresie Sąd zważył co następuje:

Małżonkowie mogą zawrzeć umowę, w której swoje stosunki majątkowe unormują odmiennie od ustroju ustawowego. Umowy te mają doniosłość przede wszystkich w razie istnienia majątku przed zawarciem małżeństwa. Umowa zawarta w trakcie trwania małżeństwa modyfikuje istniejący już ustrój wspólności dorobku. Zawarcie takiej umowy powoduje przesunięcie określonych praw majątkowych między małżonkami. Wspólność rozszerzona obejmuje prawa majątkowe, które według zasad ustroju ustawowego należą do majątku osobistego. Małżonkowie mocą samej umowy mogą włączyć do wspólności ustawowej przedmioty nabyte przez nich przed zawarciem małżeństwa. Kodeks wprowadza pewne ograniczenia w tym zakresie, enumeratywnie wyliczone w art. 49 Kro. Umowa rozszerzająca wspólność może – stosownie do woli stron – działać tylko na przyszłość bądź także wstecz. W pierwszym przypadku, do majątku wspólnego wejdą tylko przedmioty nabyte po zawarciu umowy majątkowej, natomiast w drugim przypadku – także przedmioty nabyte przez jednego z małżonków wcześniej i dotychczas znajdujące się w majątku osobistym. Nie wyklucza się także umowy, według której do wspólności wejdą tylko określone składniki majątku osobistego nabyte przez jednego z małżonków przed zawarciem umowy. Omawiana umowa może kształtować nierówne udziały małżonków w majątku wspólnym (art. 501 Kro, tak: T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze C.H. Beck, Warszawa 2012 str. 105-110) .

Analizując zawartą umowę należy stwierdzić, że dotyczyła ona składników majątku nabytych przez każdego z małżonków w przeszłości – także tych nabytych przed zawarciem związku małżeńskiego. Umowa nie wyróżniała konkretnych składników majątku, które strony poddają konkretnie wspólności rozszerzonej, lecz dotyczyła wszystkich składników majątku nabytych przed zawarciem związku małżeńskiego. Spod majątku wspólnego wyłączone zostały mocą samej ustawy jedynie składniki opisane w art. 49 Kro (przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu, darowizny, prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom jak np. Spółki cywilnej, prawa niezbywalne, wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała, zadośćuczynienia, niewymagalne wierzytelności o wynagrodzenie za pracę).

Mocą powyższej umowy, I. P. stała się m. in właścicielem nieruchomości położonych w Z. (na zasadach wspólności małżeńskiej). Umowa nie ograniczała się jednak tylko do rozszerzenia wspólności na przedmiotowe nieruchomości, lecz na wszystkie składniki majątku sprzed zawarcia związku małżeńskiego. Jak czytamy w paragrafie 2 przedmiotowej umowy (k. 48): aktem niniejszym rozszerzają małżeńską wspólność majątkową wynikającą z zawartego przez nich związku małżeńskiego na składniki majątku nabyte przez nich przed zawarciem związku”. Z zakresu wspólności strony wyłączyły wyraźnie jedynie przedmioty służące wyłącznie do użytku osobistego każdego z małżonków tj odzież kosmetyki i biżuteria.

Analiza przedmiotowej umowy wskazuje, że S. i I. P. poddali ustrojowi wspólności małżeńskiej rozszerzonej wszystkie składniki majątku osobistego nabyte przed zawarciem małżeństwa, w tym: nieruchomości w Z. otrzymane przez S. P. od rodziców przed zawarciem związku małżeńskiego w darowiźnie, części składowe i przynależności tej nieruchomości w postaci posadawianego na niej budynku, darowizny pieniężne bądź rzeczowe otrzymane od rodziców S. P. na dom wznoszony na nieruchomości przed zawarciem związku małżeńskiego. Wszystkie te składniki z woli stron zostały w umowie małżeńskiej majątkowej poddane ustrojowi wspólności małżeńskiej majątkowej rozszerzonej.

Żądane przez wnioskodawcę rozliczenie wydatków i darowizn sprzed zawarcia małżeństwa jako nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny było zatem nieuzasadnione co do zasady. Małżonkowie rozszerzyli umownie łączący ich ustrój wspólności majątkowej, w ten sposób, że wszystkie te składniki majątku osobistego zaliczyli na majątek wspólny. Nie sposób czynić nakładów z składników majątku, które umownie stały się majątkiem wspólnym, na inny składnik majątku wspólnego. Takie w istocie było żądanie wnioskodawcy: wnosił on bowiem o rozliczenie darowizn od rodziców jako nakładów i wydatków na budowę domu przed ślubem (przedłożył liczne faktury), podczas gdy darowizny te jak i wydatki na dom jednorodzinny - jako składniki majątku osobistego sprzed zawarcia związku małżeńskiego - zostały w umowie zaliczone na poczet majątku wspólnego małżonków. Umowa małżeńska majątkowa nie rozszerzała wspólności jedynie na nieruchomość, co wyraźnie wynikało z treści samej umowy. Jak przedstawiono w rozważaniach powyżej, stan prawny pozwalał na rozszerzenie wspólności małżeńskiej majątkowej jedynie na pojedynczy składnik majątku wspólnego (np. na nieruchomość). Strony jednak na etapie zawierania umowy małżeńskiej majątkowej z tej możliwości nie skorzystały, zawierając umowę rozszerzającą wspólność na wszelkie składniki majątku osobistego nabytego przed zawarciem związku małżeńskiego.

Ze względu na powyższe, w tym zakresie wniosek S. P. o rozliczenie nakładów należało oddalić (VIII pkt postanowienia).

Jeśli chodzi o żądanie rozliczenia wydatków na majątek wspólny po ustaniu wspólności małżeńskiej majątkowej, należy tylko zaznaczyć, że takie żądanie ma charakter obligacyjny. Art. 207 kc stanowi całkowitą i samodzielną podstawę dochodzenia wynikających z tego roszczeń. Do odpowiedzialności z tytułu poniesionych nakładów wystarczające jest, aby te nakłady zostały dokonane zgodnie z zasadami zarządu rzeczą wspólną. Określony w art. 207 kc udział współwłaścicieli w wydatkach i ciężarach związanych z rzeczą wspólną obejmuje ich konieczny nakład finansowy (K. Górska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz pod red. E. Gniewek, wyd. 7 str. 414-415). Jeśli chodzi o spłatę zaciągniętego przez strony kredytu, w postaci rat, po ustaniu małżeństwa, to w toku postępowania dowodowego ujawniono, że raty kredytu były od rozwodu spłacane przez strony po połowie, w ten sposób, że S. P. przesyłał uczestniczce I. P. połowę miesięcznej raty, a I. P., po dodaniu własnej połowy, wpłacała pieniądze do banku. Strony złożyły w tym zakresie zgodne oświadczenia (k. 196v.). Ze względu na powyższe, Sąd nie rozliczał tego wydatku.

W tym miejscu należy odnieść się do kwestii dwóch kredytów hipotecznych, którymi strony związały się w trakcie trwania małżeństwa. W toku postępowania strony podjęły próbę przepisania kredytu na S. P. – bezskutecznie. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że sąd w toku postępowania o podział majątku wspólnego może dzielić tylko jedynie aktywa. Nie może natomiast dokonywać podziału lub rozliczenia nie spłaconych jeszcze długów, obciążając nadal – mimo ustania ustawowej wspólności majątkowej – oboje małżonków na skutek czynności prawnych podjętych przez nich w czasie trwania wspólności. Sąd podziela przedstawiony w postanowieniu SN z dnia 26.01.2017 r. sygn. akt: I CSK 54/16 pogląd, że zaciągnięte przez uczestników zobowiązania kredytowe (obligacyjne) nadal obciążają (solidarnie) obojga małżonków osobiście i oboje małżonków mają obowiązek ich spłaty. Odrębną od tego zagadnienia kwestią jest okoliczność, że kredyt jest zabezpieczony hipoteką na nieruchomości przyznanej jednemu z małżonków. Jak szeroko uargumentowano w przywołanym judykacie Sądu Najwyższego, hipoteka nie wpływa sama w sobie na wartość tej nieruchomości, na której jest ustanowiona. W przypadku , gdy w przyszłości (hipotetycznie) tylko jeden z małżonków dokonywałby samodzielnej spłaty wymagalnych rat kredytu, będzie on mógł skutecznie dochodzić roszczeń regresowych od drugiego małżonka jako osobistego dłużnika solidarnego, odpowiedzialnego za spełnienie świadczenia na rzecz banku (postanowienie SN z dnia 26.01.2017 r. sygn. akt: I CSK 54/16 ).

Przelewem bankowym z dnia 16 czerwca 2016 r. S. P. poniósł wydatek na nieruchomość wspólną w kwocie 290 zł na składkę ubezpieczeniową – ubezpieczenie domu (k. 71). Wydatek ten podlegał rozliczeniu na zasadach opisanych w art. 207 Kc. Współwłaściciele po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej byli obowiązani po połowie ponosić wydatki na nieruchomość wspólną. Ze względu na powyższe, Sąd zasądził od I. P. a rzecz S. P. kwotę 145 zł tytułem rozliczenia wydatków na nieruchomość wspólną (pkt. VII postanowienia).

Istotną kwestią była analiza dowodu przedłożonego przez pełnomocnika uczestniczki - przekazu bankowego z dnia 3 stycznia 2014 r. wykonanego na polecenie S. P. o tytule “przelew środków”. S. P. dokonał przekazu bankowego w kwocie 29 452 , 02 zł z rachunku bankowego I. P. o numerze (...) na rachunek siostry wnioskodawcy A. F.. Przekaz ten nie został uzgodniony z uczestniczką I. P.. Został on wykonany przed złożeniem pozwu rozwodowego. S. P. w toku przesłuchania nie kwestionował faktu takiego przelewu. Wskazał, że pieniądze z powyższego przelewu stanowiły dochody z pracy w Urugwaju, – wydatkował je osobiście na utrzymanie domu , po tym jak uczestniczka wyprowadziła się. Twierdził, że całą kwotę – blisko 30 000 zł wydatkował na koszt opału , który w sezonie wynosił ok. 4 000, oraz na zakup samochodu który formalnie był własnością ojca S. P. – 5 000 zł. Powyższe środki pieniężne należało uznać za wydatek z majątku wspólnego małżonków, dokonany bez uzgodnienia z I. P., na potrzeby niezwiązane z usprawiedliwionymi potrzebami rodziny. S. P. nie udokumentował swoich twierdzeń, że środki – blisko 25 000 zł wydał na zakup opału, a takie twierdzenia są niezgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Kupienie samochodu na ojca stanowiło natomiast jawne i pełne premedytacji działanie w celu uszczuplenia majątku wspólnego. Środki te podlegały zatem rozliczeniu w toku postępowania działowego (art. 45 § 1 Kro). Sąd w pkt. VI zasądził od S. P. na rzecz I. P. połowę tej kwoty - równowartość 14 726,01 zł.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 1 kpc, ustalając, że każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. W ocenie Sądu w sprawie winny były znaleźć zastosowanie ogólne co do kosztów postępowania nieprocesowego. W sprawie nie sposób jednoznacznie wskazać uczestnika wygrywającego bądź przegrywającego postępowanie – strony miały w toku postępowania wspólny interes w wyjściu ze współwłasności . Spór pomiędzy stronami dotyczył kwestii ubocznych. Stąd też w rozstrzygnięciu co do kosztów postępowania znalazły zastosowanie zasady ogólne (post SN z dnia 23.10.2013 r. IV CZ 74/13 Lex nr 1388478).

W ostatnim punkcie postanowienia, Sąd nakazał pobranie od S. P. i I. P. na rzecz Sądu Rejonowego w Toruniu kwoty po 545 zł każdy tytułem wydatków tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa. W toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego na okoliczność wartości nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego. Od uczestników pobrano zaliczki po 400 zł każdy (k. 132-133) łącznie 800 zł. Wynagrodzenie biegłego było równe kwocie 1 890 zł (k. 137). Kwota do pobrania po 545 zł od każdego z uczestników jest równa 1/2 z (1890 zł– 800 zł).