Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

POSTANOWIENIE

Dnia 28 maja 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek
Protokolant:		sekretarz sądowy Paulina Pietrzyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 maja 2024 r. w Toruniu

sprawy z wniosku J. D.

przy udziale E. G.

o stwierdzenie nabycia spadku po M. D.

postanawia:

1.  stwierdzić, że spadek po M. D. (nazwisko rodowe L.), córce E. i M., posiadającej numer PESEL (...), zmarłej (...) r. w T., mającej przed śmiercią ostatnie miejsce zwykłego pobytu w T., na podstawie testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego przed notariuszem I. G. w dniu 8 czerwca 2022 r. numer repertorium A (...), otwartego i ogłoszonego na rozprawie w dniu 14 listopada 2023 r. w sprawie X Ns 664/23, nabył wprost w całości mąż J. D., syn (...), urodzony (...) w T.;

2.  stwierdzić, że wnioskodawca i uczestniczka ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie;

3.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu od uczestniczki E. G. kwotę 54,13 złote (pięćdziesiąt cztery złote i trzynaście groszy) tytułem nieuiszczonych dotychczas kosztów sądowych oraz stwierdza,
że w pozostałym zakresie dotychczas nieuiszczone wydatki ponosi Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Toruniu.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

Sygn. akt X Ns 664/23

UZASADNIENIE

Wnioskodawca J. D. w dniu 11 września 2023 r. złożył wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po M. D. zmarłej dnia (...) r., na podstawie testamentu notarialnego repertorium A numer (...) sporządzonego w dniu 8 czerwca 2022 r. W uzasadnieniu wniosku wskazał, że zmarła M. D. była jego żoną, miała jedno dziecko z poprzedniego związku – uczestniczkę E. G.. Zmarła M. D. sporządziła w dniu 8 czerwca 2022 r. testament notarialny, w którym do całego spadku powołała wnioskodawcę. Oświadczeniem z dnia 29 sierpnia 2023 r. złożonym przed notariuszem wnioskodawca przyjął spadek po zmarłej żonie.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka E. G. zakwestionowała wniosek i wniosła o stwierdzenie, że spadek po M. D., zmarłej w dniu (...) r. nabyła w całości uczestniczka na podstawie testamentu sporządzonego przed notariuszem repertorium A nr (...) E. S. w Kancelarii Notarialnej w S..

W uzasadnieniu poddała w wątpliwość ważność testamentu na który powoływał się wnioskodawca, kwestionując możliwość podpisu przez testatorkę tegoż testamentu i wnosząc o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu pisma ręcznego w celu ustalenia, czy to spadkodawczyni podpisała testament z dnia 8 czerwca 2022 r. Wątpliwość ta miała według uczestniczki wynikać z faktu, że w ocenie uczestniczki w czasie sporządzenia testamentu tj. w dniu 8 czerwca 2022 r. stan zdrowia zmarłej był zły (hospitalizacja z powodu niedotlenienia, problemy z chodzeniem). Nadto nigdy nie została poinformowana przez swoją matkę o odwołaniu poprzedniego testamentu z dnia 18 sierpnia 2003 r. Jednocześnie wnioskodawca nie powiadomił uczestniczki o śmierci matki oraz o sprzedaży, należącego do zmarłej mieszkania znajdującego się w S..

W piśmie z dnia 27 listopada 2023 r. wnioskodawca odniósł się do zarzutów uczestniczki. Wskazał, że M. D. do czasu śmierci była w pełni władz umysłowych i toczyła bogate życie towarzyskie na co powołał dowody z zeznań świadków, dlatego decyzja wyrażona w testamencie z dnia 8 czerwca 2022 r. była podjęta w pełni świadomie.

Na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 r. Sąd wyznaczył uczestniczce termin 2 tygodni na uiszczenie zaliczki na wynagrodzenie biegłego sądowego. Uczestniczka nie uiściła zaliczki, lecz w piśmie z dnia 20 lutego 2024 r. podtrzymała wniosek o jego przeprowadzenie.

Uwzględniając wniosek uczestniczki, na rozprawie w dniu 30 kwietnia 2024 r. Sąd ponownie wyznaczył uczestniczce termin na uiszczenie zaliczki na wynagrodzenie biegłego.

W terminie na uiszczenie ww. zaliczki, pismem z dnia 6 maja 2024 r. uczestniczka cofnęła zgłoszone wnioski dowodowe, w tym wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego grafologa.

Sąd ustalił, co następuje.

M. D. zmarła w dniu (...) r. w T.. Ostatnim miejscem jej zamieszkania i zwykłego pobytu był T.. W chwili śmierci była zamężna z J. D.. Miała jedno dziecko z poprzedniego związku – córkę E. G..

Dowody:

- odpis skrócony aktu zgonu, k. 61,

- odpis skrócony aktu małżeństwa, k. 10,

- zapewnienie spadkowe J. D., k. 62-63

- zapewnienie spadkowe uczestniczki E. G., k. 63.

Testamentem notarialnym, sporządzonym przed notariuszem E. S. w Kancelarii Notarialnej w S. w dniu 18 sierpnia 2003 r. repertorium A nr (...) M. D. do całego spadku po sobie powołała swoją córkę E. G.. Jednocześnie w § 2 testatorka zobowiązała E. G. do ustanowienia na rzecz J. D., w terminie jednego roku od daty otwarcia spadku, dożywotniego nieodpłatnego prawa polegającego na korzystaniu z lokalu mieszkalnego nr (...) w T., przy ul. (...).

Dowody:

- akt notarialny repertorium A numer (...), k. 39.

Następnie testamentem notarialnym sporządzonym przed notariuszem I. G. w Kancelarii Notarialnej w T. w dniu 8 czerwca 2022 r. repertorium A nr (...) M. D. odwołała w całości swój testament z dnia 18 sierpnia 2003 r. W § 2 powołała do całości spadku swojego męża J. D., a gdyby on nie chciał lub nie mógł dziedziczyć to do całości spadku powołała swoją córkę E. G..

M. D. własnoręcznie podpisała testament.

Dowody:

- akt notarialny repertorium A numer (...), k. 13.

W latach 2015-2016 M. D. przeszła operacje kręgosłupa. Od tego czasu miała problemy z poruszaniem się, musiała wspierać się kulami.

Dowody:

- dokumentacja medyczna, k. 209.

W okresie od 3 do 13 grudnia 2021 r. była hospitalizowana w (...) Szpitalu Miejskim im. (...) z powodu ciężkiego zapalenia płuc.

M. D. po pobycie w szpitalu opowiadała rodzinie i znajomym, że gdy obudziła się w szpitalu była bardzo zmarznięta, była w całości przykryta jakimś cienkim materiałem, czuła że była jakby przywracana do życia, wśród personelu medycznego panował popłoch z uwagi na to, że ona żyje.

M. D. została przyjęta do szpitala w stanie ciężkim, a wypisana w stanie dobrym.

Dowody:

- dokumentacja medyczna, k. 209

- zeznania świadka J. Z., k. 148v-150,

- zeznania świadka Z. P., k. 150v-151,

- zeznania świadka K. Z., k. 150-150v,

- zeznania świadka W. K., k. 151v-152,

- przesłuchanie uczestniczki E. G. w charakterze strony, k. 161-162v.

W 2022 r. u M. D. leczyła się stale m.in. z powodu nadciśnienia, migotania i trzepotania przedsionków, niewydolności serca.

Dowody:

- dokumentacja medyczna, k. 182

W dniu 14 czerwca 2022 r. M. D. została przyjęta w Wojewódzkim Szpitalu (...) w T. z powodu nawracających epizodów krwawienia z prawej jamy nosa od godzin nocnych. Udzielono jej pomocy i zalecono wymianę tamponady w dniu 16 czerwca 2022 r.

Dowody:

- dokumentacja medyczna, k. 68

W chwili testowania tj. 8 czerwca 2022 r. M. D. miała problemy ze sprawnym poruszaniem się, musiała wspierać się kulami. Te dolegliwości towarzyszyły jej jednak od wielu lat i nie miały wpływu na jej zdolności poznawcze. W poruszaniu poza domem pomagał jej mąż, który woził ją m.in. na rehabilitację. W dniu sporządzenia testamentu z dnia 8 czerwca 2022 r. M. D. udała się do notariusza wraz z mężem. Kancelaria notariusza I. G. znajduje się na pierwszym piętrze w kamienicy, aby do niej wejść należy pokonać kilka schodów. Powyższe było dla M. D. pewnym utrudnieniem, ale pokonała schody z pomocą męża. Spotkanie u notariusza miało typowy dla tej czynności przebieg.

Dowody:

- zeznania świadek I. G., k. 101-101v,

- zeznania wnioskodawcy J. D., k. 160-161.

M. D. w 2022 r., w tym zwłaszcza 8 czerwca 2022 r. była w pełni świadoma umysłowo.

M. D. udzielała się towarzysko, czytała książki, rozwiązywała krzyżówki oraz oglądała telewizję interesując się bieżąca sytuacją gospodarczą i polityczną. Spotykała się z rodziną i znajomymi, z którymi rozmawiała m.in. na temat bieżących wydarzeń społecznych i politycznych. Utrzymywała bliskie relacje zarówno z sąsiadami, znajomymi, a także rodziną męża. Spotkania z sąsiadami J. M. i J. G. były częste, gdyż mieli wspólne zainteresowania i mieszkali na odległość kilku pięter w budynku. Wraz z W. K. oraz W. L. uczestniczyła w spotkaniach poetyckich i często rozmawiała o książkach. Ponadto, M. D. wymieniała się książkami m.in. z J. Z., z którym również często rozmawiała o bieżących wydarzeniach politycznych.

Z licznych spotkań można wymienić, że M. D. m.in. w dniach 14 lutego 2022 r. wraz z mężem odwiedziła K. Z. i Z. P. – spotkanie odbywało się w mieszkaniu K. Z.. W dniu 18 lutego 2022 r. i 4 sierpnia 2022 r. spotykała się z I. N., a w dniu 19 maja 2022 r. z I. N. oraz również z jego matką oraz teściową. W dniu 22 sierpnia 2022 r. była wraz z mężem na przyjęciu urodzinowym w P. u Z. P.. Podczas wszystkich spotkań z rodziną i znajomymi M. D. prowadziła rozmowy na interesujące ją tematy. W trakcie spotkań z rodziną i znajomymi M. D. wraz z mężem często wspominali swoje wyjazdy do Indii.

Od około 2014 r. M. D. miała problemy z poruszaniem się o czym rodzina i znajomi wiedzieli. Od tego czasu więcej czasu spędzała w domu i też tam była odwiedzana przez rodzinę i znajomych. W poruszaniu poza domem pomagał jej mąż, który woził ją m.in. na rehabilitację. Większość czynności porządkowych w domu wykonywał mąż spadkodawczyni. Córka E. G. odwiedzała M. D. rzadko z uwagi na odległość miejsca zamieszkania, pozostawały głównie w kontakcie telefonicznym.

Dowody:

- zdjęcia w kopercie na k. 72,

- zeznania świadka J. M., k. 146v-147,

- zeznania świadka J. G., k. 147-147v,

- zeznania świadka J. Z., k. 148v-150,

- zeznania świadka Z. P., k. 150v-151,

- zeznania świadka K. Z., k. 150-150v,

- zeznania świadka W. K., k. 151v-152,

- zeznania świadka M. T. (1), k. 159,

- przesłuchanie wnioskodawcy J. D. w charakterze strony, k. 160-161,

- przesłuchanie uczestniczki E. G. w charakterze strony, k. 161-162v.

W dniu 8 stycznia 2023 r. M. D. upoważniła J. Z. do wykonania czynności związanych z jej pogrzebem. Oświadczenie zostało odręcznie spisane przez M. D..

Tego samego dokonał mąż spadkodawczyni J. D.. W jego przypadku podpisy zostały poświadczone notarialnie.

Dowody:

- oświadczenie z dnia 08.01.2023 r., k. 141,

- oświadczenie wraz z poświadczeniem notarialnym, k. 142-145,

- zeznania świadka J. Z., k. 148v-150,

- zeznania wnioskodawcy J. D., k. 160-161.

W okresie od 19 lipca 2023 r. do 27 lipca 2023 r. M. D. została przyjęta w Wojewódzkim Szpitalu (...) w T. z powodu ostrego zakażenia dróg oddechowych i zaostrzenia przewlekłej niewydolności serca. W trakcie hospitalizacji odnotowywano, że pacjentka szczególnie w nocy pozostawała niespokojna i nielogiczna. Kolejno, przed śmiercią w okresie od 17 sierpnia 2023 r. do (...) r. M. D. przebywała w szpitalu z powodu trudności z oddychaniem. Przed śmiercią kontakt z nią był utrudniony. W dniu (...) r. M. D. zmarła w szpitalu.

Dowody:

- dokumentacja medyczna, k. 68

W dniu 29 sierpnia 2023 r. J. D. oświadczył przed notariuszem A. K., że przyjmuje spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe, po zmarłej żonie M. D..

Dowody:

- akt notarialny repertorium A numer (...), k. 14-15.

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie dowodów wskazanych powyżej.

Sąd dał w całości wiarę zeznaniom świadków, a także przesłuchanym w charakterze stron wnioskodawcy i uczestnikowi. Zeznania te są logiczne i spójne i wzajemnie ze sobą zbieżne. Nikt ze słuchanych nie starał się uzupełniać luk w pamięci, czy też dostosowywać zeznań na potrzeby niniejszego postępowania. Wypowiedzi świadków odnosiły się do ich relacji ze spadkodawczynią i w tym zakresie ją wspominali i opowiadali o faktach dotyczących jej życia. Należało również odnotować, że również w swej istocie zarówno zeznania wnioskodawcy i uczestniczki także były ze sobą zbieżne, a ich odmienności związane były z towarzyszącymi stronom emocjami i przedstawianiu sytuacji według swojej perspektywy i oceny.

Dokumenty przedłożone przez strony, w ostatecznym rozrachunku, nie były kwestionowane co ich autentyczności. Jednocześnie jednak wobec podnoszonych wątpliwości odnośnie do autentyczności i wiarygodności testamentu z dnia 8 czerwca 2022 r. Sąd w dalszej części uzasadnienia szerzej omówił przedmiotowe zagadnienie.

Dokumentacja medyczna spadkodawczyni została pozyskana bezpośrednio z placówek medycznych i nie było podstaw do kwestionowania jej wiarygodności.

Okoliczności do sprzedaży przez M. D. sprzedaży mieszkania w S. nie były istotne dla sprawy albowiem doszło do niej po sporządzeniu testamentu z dnia 8 czerwca 2022 r., a według zeznań świadków o ile sprzedaż ta miała mieć miejsce na kilka dni przed śmiercią, to do dokonania tej czynności udzieliła pełnomocnictwa I. N. (por. zeznania świadka I. N., k. 148).

Sąd zważył, co następuje.

Zgodnie z treścią przepisu art. 1025 § 1 k.c. sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Legitymację do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku ma każda osoba, która jest zainteresowana w wywołaniu skutków prawnych związanych z prawomocnym stwierdzeniem nabycia spadku, w szczególności skutków określonych w art. 1025 § 2 k.c. i 1027 k.c. Niewątpliwie J. D. jako spadkobierca testamentowy i mąż spadkodawczyni był uprawniony do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po M. D..

Zgodnie z przepisem art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.

Przepis art. 924 k.c. stanowi, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, a spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (art. 925 k.c.). Powołanie zaś do spadku wynika, zgodnie z przepisem art. 926 § 1 k.c., z ustawy lub z testamentu. M. D. zmarła w dniu (...) r., wobec tego, tegoż dnia nastąpiło otwarcie spadku.

Stosownie do treści przepisu art. 670 k.p.c. zdanie pierwsze, sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą i stosownie do treści przepisu art. 677 k.p.c. stwierdza nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd związany jest wnioskiem jedynie co do osoby spadkodawcy, krąg uczestników tego postępowania oraz jego wynik - wyznaczają stosownie do wyników postępowania - przepisy ustawy.

Przepis art. 941 k.c. stanowi, że rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Stosownie do treści art. 950 k.c. testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Zgodnie natomiast z art. 943 k.c. spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Przepis art. 946 k.c. stanowi, że odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Odwołanie testamentu powoduje pozbawienie testamentu odwołanego skutków prawnych (tzw. „ubezskutecznienie” testamentu).

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie dał podstawy do ustalenia, że podstawę powołania do spadku po M. D. stanowi testament sporządzony w formie aktu notarialnego przed notariuszem I. G. w Kancelarii Notarialnej w T. w dniu 8 czerwca 2022 r. A nr (...). Z treści § 1 tegoż ostatniego testamentu spadkodawczyni wynika jednoznaczna wola odwołania wcześniejszego testamentu również sporządzonego w formie aktu notarialnego w dniu 18 sierpnia 2003 r. przed E. S. w Kancelarii Notarialnej w S.. Jednocześnie w testamencie z dnia 8 czerwca 2022 r. M. D. zawarła jednoznaczną wolę, że jako swojego spadkobiercę w pierwszej kolejności powołała swojego męża J. D., a w dalszej kolejności – w trybie 943 k.c. – gdyby ten nie mógł albo nie chciał dziedziczyć powołała swoją córkę E. G..

J. D. dożył otwarcia spadku po swojej żonie i złożył oświadczenie o jego przyjęciu wprost, a zatem to on jest spadkobiercą po M. D..

W sprawie uczestniczka w odpowiedzi na wniosek poddała w wątpliwość fakt, że to jej matka M. D. podpisała testament notarialny z dnia 8 czerwca 2022 r. Z treści pism uczestniczki i zajmowanego przez nią na rozprawie stanowiska wynikało bowiem, że nie rozumiała dlaczego jej matka zmieniła swoją ostatnią wolę, a w szczególności nie poinformowała jej o tej zmianie przed śmiercią. Jednocześnie w trakcie przesłuchania uczestniczka nie zakwestionowała wprost faktu, że podpis M. D. znajdujący się pod tym testament nie jest jej podpisem, twierdziła jednak wygląda jak podpis jej mamy sprzed 20 lat.

Zgodnie z art. 252 k.p.c. strona, która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu, od którego dokument ten pochodzi, są niezgodne z prawdą, powinna okoliczności te udowodnić.

Wypis aktu notarialnego, podobnie jak oryginał, korzysta z domniemań prawnych, o jakich mowa w art. 244 § 1 k.p.c., a które mogą być wzruszone w trybie art. 252 k.p.c. Samo wyrażenie przypuszczenia, że dokument urzędowy może być niezgodny z prawdą, nie stanowi zaprzeczenia jego prawdziwości i nie podważa jego mocy dowodowej. Strona powinna bowiem udowodnić, że dokument ten nie pochodzi od organu, który go wystawił lub, że zawarte w nim oświadczenie jest niezgodne z prawdą (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2003 r. II CKN 247/01).

W toku postępowania, uczestniczka pierwotnie wnosiła o przeprowadzenie badania podpisu testatorki pod przedmiotowym testamentem poprzez wydanie opinii biegłego sądowego z zakresu badania pisma (grafologa). W piśmie z dnia 6 maja 2024 r. uczestniczka cofnęła przedmiotowy wniosek dowodowy. Sąd nie ma natomiast obowiązku prowadzenia z urzędu dowodów w sytuacji, gdy testament nie budzi wątpliwości co do swej prawdziwości.

Zdaniem Sądu w sprawie w żaden sposób nawet nie uprawdopodobniono, by podpis pod testamentem z dnia 8 czerwca 2022 r. nie został nakreślony przez testatorkę i nie znalazł podstaw do działania w tym zakresie z urzędu. Po pierwsze bowiem Sąd w toku sprawy zgromadził inne dokumenty, w tym oryginały, własnoręcznie sporządzone przez M. D. (por. m.in. k.141, 179). Zdaniem Sądu podpis M. D. pod testamentem z dnia 8 czerwca 2022 r. był zbieżny z podpisami pod zgromadzonymi dokumentami, w tym był zbieżny z podpisem pod wcześniejszym testamentem z dnia 18 sierpnia 2003 r. Co istotne świadkowie przesłuchani w sprawie również wskazywali na to, że podpis pod testamentem odpowiada podpisowi M. D. (por. zeznania świadka J. G., k. 147v, zeznania świadka M. T. (2), k. 159v). Świadkowie oraz strony zgodnie zeznawali, że nie było przykładowo niczym nietypowym, że testatorka pod testamentem podpisała się dwoma imionami, albowiem czyniła tak w sprawach urzędowych.

Zdaniem Sądu nie było też wątpliwości, że to M. D. osobiście uczestniczyła podczas czynności notarialnego sporządzenia testamentu. Istotne w sprawie było, że notariusz odnotowała, iż do jej kancelarii znajdującej się na pierwszym piętrze kamienicy prowadzą schody, a zatem osoba obłożnie chora lub mająca znaczne problemy z poruszaniem się nie byłaby w stanie stawić się w jej kancelarii. Fakt konieczności pokonania schodów do kancelarii notarialnej potwierdził również wnioskodawca. W sprawie nie było kwestionowane, że testatorka poruszała się o kulach, i w ogólności miała trudności z przemieszczeniem się. Jednakże jak wynikało z załączonych do sprawy zdjęć oraz zeznań świadków nie eliminowało to całkowicie możliwości poruszania się przez spadkodawczynię. Pomimo, takich trudności uczestniczyła ona w życiu rodzinnym, w tym w 2022 r. odwiedzała rodzinę i znajomych (por. zdjęcia na k. 72), jeździła również z pomocą męża na rehabilitację. Tym samym za w pełni wiarygodny należało uznać fakt, że M. D. z pomocą męża była w stanie przejść schody prowadzące do kancelarii notarialnej w dniu 8 czerwca 2022 r.

Podkreślić również należy, że stosownie do art. 950 k.c. sporządzenie testamentu notarialnego następuje w formie właściwej dla aktu notarialnego. Obowiązkiem notariusza jest przestrzegać reguł obowiązującego przy sporządzaniu tego rodzaju czynności notarialnej (art. 92 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie, Dz. U. z 2020 r., poz. 1192 ze zm.). Stosownie do przepisów art. 91-95 Prawo o notariacie złożone przez testatora oświadczenie woli powinno być spisane w akcie notarialnym, a następnie odczytane przez notariusza lub inną osobę w obecności notariusza i przyjęte przez sporządzającego testament (potwierdzone). Po dokonaniu tych czynności akt notarialny powinien być podpisany przez spadkodawcę i przez notariusza, o czym należy uczynić wzmiankę. W tym zakresie należy zatem podkreślić, że notariusz jako osoba zaufania publicznego potwierdza swoim podpisem i w formie prawem przypisanym dokonanie przedmiotowej czynności urzędowej. Wobec zeznań notariusza I. G. nie ma żadnych podstaw do zakwestionowania wiarygodności testamentu z dnia 8 czerwca 2022 r. Notariusz zeznała, że w istocie nie pamięta czynności sporządzenia przedmiotowego testamentu. Powyższe – w świetle doświadczenia życiowego – potwierdza fakt, że jest to czynność typowa w pracy notariusza i tak jak zeznała notariusz świadczy to o tym, że była to czynność rutynowa, a podczas jej wykonywania u notariusza nie budziła wątpliwości wola, swoboda podjętej decyzji oraz poczytalność testatora.

Sumując, testament z dnia 8 czerwca 2022 r. rep. A (...) spełniał wszystkie wymagania stawiane aktowi notarialnemu, a zatem nie było żadnych podstaw aby odmówić mu waloru wiarygodności i mocy dokonania czynności prawnej, której skutki określa art. 950 k.c. w związku z art. 941 k.c.

Materiał dowodowy sprawy nie dał również podstaw do ustalenia, że przedmiotowy testament jest nieważny z przyczyn wskazanych w przepisie art. 945 § 1 k.c. Przepis ten stanowi, że testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony: w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, pod wpływem groźby.

W sprawie należy odnotować, że żadna ze stron w zasadzie nie podnosiła zarzutów z zakresu art. 945 § 1 k.c. Zły stan zdrowia M. D. w 2022 r. był bowiem powoływany przez uczestniczkę niejako wspierająco jako argument za tym, że nie mogła ona podpisać własnoręcznie testamentu notarialnego z dnia 8 czerwca 2022 r. Niemniej jednak z materiału dowodowego w sprawie nie wynika, aby stan zdrowia M. D. w dniu 8 czerwca 2022 r. w jakikolwiek sposób wpływał na możliwość sporządzenia przez nią ważnego testamentu.

Dokonanie oceny, czy testator, sporządzając testament, był w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli, czy też działał z rozeznaniem, samodzielnie i niezależnie od wpływu ze strony osób trzecich, jest utrudnione, ponieważ następuje po śmierci oświadczającego oraz co do zasady wymaga posiadania wiedzy specjalistycznej. Z zeznań uczestników przesłuchanych w charakterze strony, a także świadków wynikało jednoznacznie, że spadkodawczyni nie leczyła się u psychiatry, psychologa ani u neurologa. Potwierdza to też zgromadzona w sprawie dokumentacja medyczna, o wydanie której Sąd wystąpił po ustaleniu z wnioskodawcą i uczestniczką placówek medycznych, w których spadkodawczyni się leczyła. W dokumentacji tej brak jakichkolwiek adnotacji o zaburzeniach sfery zdrowia psychicznego spadkodawczyni przed 8 czerwca 2022 r. Nie było zatem jakiejkolwiek dokumentacji medycznej, która pozwoliłaby na poczynienie ustaleń faktycznych co do stanu zdrowia spadkodawczyni w kontekście zdolności testowania przez lekarza z zakresu psychiatrii lub neurologii.

Podkreślenia wymaga, że M. D. w świetle zgodny zeznań stron oraz świadków była osobą otwartą, towarzyską, bardzo zainteresowaną aktualną sytuacją gospodarczą i polityczną, miała wiele zainteresowań i znajomych z którymi wymieniała się książkami, rozwiązywała krzyżówki, rozmawiała m.in. o bieżących wydarzeniach rodzinnych, ale i społecznych i gospodarczych , a także o podróżach, wspominając swoje doświadczenia. Nie miała problemów z pamięcią. W sprawie nie ustalono również by ktokolwiek nalegał na M. D. aby zmieniła swój testament z 2003 r. Z okoliczności sprawy wynikało, że była to jej samodzielna i swobodna (nieulegająca presji innych osób) decyzja.

W zakresie stanu zdrowia spadkodawczyni, uczestniczka w toku postępowania akcentowała, że według jej wiedzy M. D. w okresie niedaleko poprzedzającym sporządzenie testamentu (w okresie pandemii Covid-19) miała mieć epizod związany z niedotlenieniem mózgu, którego skutki zaobserwowała w ten sposób, że testatorka miała zaburzenia pamięci krótkotrwałej np. prosiła uczestniczkę o herbatę, chociaż chwilę wcześniej uczestniczka zaproponowała że jej ją zrobi. Przy czym należy odnotować, że taka sytuacja była w zasadzie jednostkowa albowiem uczestniczka rzadko odwiedzała matkę, a w okresie po grudniu 2021 r., a przed czerwcem 2022 r. była raz bądź dwa razy (por. przesłuchanie uczestniczki E. G., k. 160v). W dokumentacji medycznej w szczególności z pobytów M. D. w szpitalu w grudniu 2021 r. i 14 czerwca 2022 r. nie występują przy tym wprost adnotacje co do zdarzenia opisywanego przez uczestniczkę jako „niedotlenienie mózgu”.

Jednocześnie jednak inni świadkowie zeznający w sprawie potwierdzili, że M. D. miała im osobiście opowiadać im o zdarzeniu, do którego miało dojść w trakcie pobytu w szpitalu z powodu zapalenia płuc. Według nich testatorka opowiadała, że obudziła się zmarznięta, przykryta cienkim materiałem, a wśród personelu szpitala panowało zdziwienie i popłoch, że żyje. Niemniej jednak, należy podkreślić, że uczestniczka w trakcie swojego przesłuchania nie kwestionowała, że mama była w logicznym kontakcie praktycznie do śmierci – ostatnią rozmowę odbyły 14 sierpnia 2023 r. Potwierdzali to również wszyscy świadkowie zeznający w sprawie, a uczestniczka wskazała wprost, że zeznań tych nie kwestionuje. Z relacji świadków nie wynikało, zatem że ten opisywany przez testatorkę epizod w trakcie pobytu w szpitalu miał jakikolwiek dalszy wpływ na zdolności postrzegania, rozeznania co do czasu i miejsca i możliwość podjęcia świadomej decyzji w dacie sporządzenia testamentu.

Z dokumentacji medycznej wynika, że dopiero po kilku miesiącach od sporządzenia testamentu, tj. w szczególności w trakcie pobytu w szpitalu w lipcu 2023 r. oraz w ostatnich dniach przed śmiercią w sierpniu 2023 r. kontakt z M. D. był utrudniony, a także odnotowywano, że nie pozostaje ona w logicznym kontakcie. Nie ma to jednak wpływu na ocenę ważności testamentu, brak jest bowiem jakichkolwiek dowodów by taki stan występował wcześniej, w szczególności w czerwcu 2022 r. W świetle powyższego Sąd nie znalazł podstaw aby – wobec braku wniosków dowodowych stron– prowadzić z urzędu dalsze postępowanie dowodowe w tym zakresie.

Wymaga też podkreślenia, że sugestie osób trzecich nie wyłączają swobody powzięcia decyzji, gdyż w przeciwnym wypadku niemal każde oświadczenie woli dotknięte byłoby przedmiotową wadą, rzadko bowiem człowiek działa zupełnie swobodnie. Mając jednak na celu ochronę swobody testowania, przyjmuje się, że testament będzie sporządzony w stanie wyłączającym swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli, jeżeli choroba, ogólny stan zdrowia lub wiek doprowadziły do takiego osłabienia aktywności i siły woli spadkodawcy, że nie jest on zdolny, mimo posiadania świadomości, do przeciwstawienia się wpływom zewnętrznym w postaci sugestii lub nacisków osób trzecich, a zwłaszcza podmiotów, pod których wyłączną opieką pozostaje, nalegających na rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci w określony sposób. W sprawie żadnych takich okoliczności nie stwierdzono.

W tym stanie rzeczy Sąd w pkt 1 postanowienia stwierdził, że spadek po M. D., zmarłej (...) r. na podstawie testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego przed notariuszem I. G. w dniu 8 czerwca 2022 r. numer repertorium A (...), nabył w całości mąż J. D., który złożył oświadczenie o przyjęciu wprost spadku, stosownie do treści art. 1012 i 1015 k.c., w akcie notarialnym z dnia 29 sierpnia 2023 r.

Wedle zasady wyrażonej w przepisie art. 520 § 1 k.p.c. koszty postępowania nieprocesowego nie podlegają rozliczeniu pomiędzy uczestnikami tego postępowania, lecz każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Reguła ta doznaje ograniczeń, jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne (art. 520 § 2 k.p.c.), a także, gdy interesy uczestników są sprzeczne lub jeżeli uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie (art. 520 § 3 k.p.c.). W sprawie nie zachodziła sprzeczność interesów stron albowiem w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku interes wszystkich uczestników jest zbieżny, oczekują bowiem na orzeczenie o stwierdzeniu nabycia spadku, niezależnie od tego, czy sami - i w jakim udziale - dziedziczą spadek (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2012 r., II CSK 620/11) Mając powyższe na uwadze Sąd w pkt 2 postanowienia orzekł o kosztach postępowania, stosownie do treści przepisu art. 520 § 1 k.p.c. i ustalił, że każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

O kosztach sądowych, na które składa się kwota 54,13 zł poniesiona przez Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Toruniu na poczet zwrotu wydatków poniesionych przez placówki medyczne za sporządzenie kopii dokumentacji medycznej spadkodawczyni, Sąd orzekł w pkt 3 postanowienia na podstawie przepisu art. 113 § 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Sąd nakazał pobrać tą kwotę na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Toruniu od uczestniczki mając na uwadze, że wydatki z tego tytułu powstały w związku z postępowaniem dowodowym prowadzonym na jej wniosek.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek