Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

POSTANOWIENIE

Dnia 5 listopada 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

Protokolant: sekretarz sądowy Paulina Pietrzyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 października 2024 r. w Toruniu

sprawy z wniosku K. K. (1)

przy udziale Skarbu Państwa – (...) oraz W. K.

o zasiedzenie

postanawia:

I.  oddalić wniosek;

II.  nie obciążać wnioskodawczyni K. K. (1) obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz uczestnika Skarbu Państwa – (...);

III.  przyznać adwokat K. D. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) powiększoną o należną stawkę podatku VAT w wysokości 23%, tj. łącznie kwotę 3.321 zł (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden złotych) tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu;

IV.  stwierdzić, że nieuiszczone w sprawie koszty sądowe ponosi Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Toruniu.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

sygn. akt X Ns 602/23

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 21 sierpnia 2023 r. K. K. (1) wniosła o stwierdzenie, że nabyła poprzez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w T. przy ulicy (...), stanowiąca działką ewidencyjną nr (...) o powierzchni (...) m ^{( 2 )}, dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...). W uzasadnieniu wskazała, że ww. nieruchomość stanowi własność Skarbu Państwa. Wnioskodawczyni razem z mężem C. K. zamieszkiwała w tej nieruchomości od około 1971 roku. Posiadali oni wiedzę, że nie są właścicielami tej nieruchomości, dlatego konieczny jest upływ 30 lat, jako posiadaczy w złej wierze. Przesłanka ta w ocenie wnioskodawczyni została spełniona. Przez ten czas opłacała podatki od nieruchomości i dbała o nią. Na przestrzeni czasu, wnioskodawczyni wraz z mężem próbowali wykupić nieruchomość o co zwracała się do (...), jednak do tego nie doszło. Mąż wnioskodawczyni zmarł. K. K. (1) wniosła również o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych.

Postanowieniem z dnia 1 września 2023 r. Sąd zwolnił wnioskodawczynię K. K. (1) od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w sprawie.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik Skarb Państwa – (...) zakwestionował wartość przedmiotu sporu i wniósł o zobowiązanie wnioskodawczyni do wskazania w jaki sposób została ona ustalona. Zarzucił również brak legitymacji czynnej po stronie wnioskodawczyni. Wniósł o wezwanie do udziału w sprawie C. K.. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania. Zaprzeczył, że: działka (...) z obrębu w T. przy ul. (...) o której zasiedzenie ubiega się wnioskodawczyni znajdowała się i znajduje w samoistnym posiadaniu wnioskodawczyni, jest ona następcą prawnym innych posiadaczy samoistnych, upłynął czas wymagany dla upływu okresu zasiedzenia oraz że wnioskodawczyni płaciła podatki za sporną nieruchomość w innych okresach niż wskazują na to dowody dołączone do wniosku.

W uzasadnieniu uczestnik wskazał, że małżonek wnioskodawczyni C. K. stał się posiadaczem zależnym nieruchomości położonej przy ul. (...) na podstawie przydziału otrzymanego z (...). Nieruchomość została nabyta przez Skarb Państwa na podstawie umowy sprzedaży z dnia 21 marca 1973 r. Sprzedającymi ww. nieruchomości byli S. i L. K., natomiast nabywcą (...) w T.. Jako właściciela w księdze wieczystej ujawniono (...) w T. Wydział (...) w T. – użytkownik (...). W 1976 r. przedmiotowa nieruchomość została włączona w granice administracyjne (...). Po przekształceniu (...) w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa w księdze wieczystej jako właściciel został wpisany Skarb Państwa – (...). Uczestnik wskazał, że Skarb Pastwa był ujawniony jako właściciel nieruchomości w księdze wieczystej, o czym wnioskodawczyni mogła się dowiedzieć z jej treści, i co w ocenie uczestnika obala domniemanie dobrej wiary wnioskodawczyni.

Pismem z dnia 19 września 2023 r. K. K. (1) wniosła o ustanowienie pełnomocnika z urzędu oraz wskazała, że C. K. zmarł 29 października 2011 r. a do kręgu jego spadkobierców należą ona i syn W. K..

Postanowieniem z dnia 25 września 2023 r. Sąd ustanowił dla wnioskodawczyni pełnomocnika z urzędu.

Postanowieniem z dnia 16 listopada 2023 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania W. K..

W odpowiedzi na wniosek z dnia 26 stycznia 2024 r., W. K. oświadczył, iż nie przyłącza się do wniosku K. K. (1). W nieruchomości przy ul. (...) mieszkał od urodzenia do 1999 doku.

W piśmie przygotowawczym z dnia 13 lutego 2024 r., pełnomocnik wnioskodawczyni, podtrzymała stanowisko zawarte we wniosku o zasiedzenie. Wskazała, że małżonkowie K. i C. K. zamieszkiwali w przedmiotowej nieruchomości od 1971 r. Po śmierci męża w 2011 r. K. K. (1) zajmowała nieruchomość sama. Obecnie ze względu na stan zdrowia przebywa u córki, jednak regularnie dogląda nieruchomość przy ul. (...) i zajmuje się jej utrzymaniem. Podkreśliła również, że wnioskodawczyni ubiega się o zasiedzenie nieruchomości w złej wierze.

W piśmie z dnia 11 września 2024 r. wnioskodawczyni sprecyzowała wniosek wskazując datę zasiedzenia na 31 grudnia 2000 r.

W toku dalszego postępowania strony podtrzymały dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje.

Nieruchomość położona w G., gmina L., stanowiąca działkę gruntu nr (...), przy ul. (...), o powierzchni (...)m ² dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) do 1973 r. była własnością S. i L. K., którzy z dniem 1 grudnia 1960 roku nabyli przez zasiedzenie jej własność.

Dowody:

- kserokopia opisu i mapy, k. 33,

- postanowienie Sadu Powiatowego w Toruniu z dnia 18 października 1972 r., k. 34-37,

- zaświadczenie, k. 38.

Od 10 grudnia 1970 r. C. K. wraz z rodziną, w tym małżonką K. K. (1) zamieszkał w G. przy ul. (...) (obecnie T., ul. (...)). C. K. mógł zamieszkać na przedmiotowej nieruchomości na podstawie przydziału otrzymanego w związku z rozbudową (...) nowe mieszkania. C. K. otrzymał przydział ww. mieszkania przy ul. (...) albowiem mieszkanie przy ulicy (...) w którym dotychczas mieszkał było wysiedlane przez (...).

Dowody:

- zaświadczenie wystawione przez (...) z dnia 18 grudnia 1970 r., k. 155,

- zeznania świadka D. F., k. 143v-144,

- przesłuchanie wnioskodawczyni K. K. (1) w charakterze strony, k. 144verte.

W dniu 21 marca 1973 r. S. i L. K. zawarli przed notariuszem, umowę sprzedaży nieruchomości położonej w G., gmina L., stanowiąca działkę gruntu nr (...), o powierzchni (...) ha dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Nabywcą nieruchomości było Państwo Polskie, w którego imieniu działało Przedsiębiorstwo Państwowe – (...) w T. reprezentowane przez J. K..

Dowody:

-akt notarialny repertorium A numer (...), k. 41-43,

- zawiadomienie o dokonaniu wpisu w księdze wieczystej, k. 44-45,

- potwierdzenie odbioru, k. 46-47.

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 24 czerwca 1976 r. nieruchomość położona w G., gmina L., stanowiąca działkę gruntu nr (...), przy ul. (...), o powierzchni(...) ha została włączona w granice administracyjne (...). Nazwa ulicy została zmieniona na ul. (...).

Dowody:

- rejestr gruntów z 1976 r., k. 65-68.

Decyzją z dnia 27 grudnia 2002 r. (...) stwierdził, że wpis Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w T. – Wydział (...) – Przedsiębiorstwo Państwowe – (...), uwidoczniony w księdze wieczystej KW (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej w T. przy ul. (...), oznaczonej działką (...) o powierzchni (...) m ^{( 2)}, jest bezprzedmiotowy. W uzasadnieniu wskazano, że przedmiotowa nieruchomość jest wykorzystywana na cele mieszkaniowe osoby fizycznej, zaś prawo użytkowania ww. nieruchomości nie jest wykonywane przez następcę prawnego (...) O treści decyzji został poinformowany C. K.. Obecnie (...) w T. działa w ramach (...) S.A.

Dowody:

- decyzja z dnia 27 grudnia 2002 r, k. 54,

- wydruk ze strony internetowej elana.pl, k. 74-75,

- pismo (...) S.A. (...) w T., k. 81.

Wnioskiem z dnia 25 lutego 2003 r. (...) zwrócił się do Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Toruniu o wykreślenie w dziale II księgi wieczystej (własność) KW (...), wpisu: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w T. – Wydział (...) – Przedsiębiorstwo Państwowe – (...), a wpisanie jako właściciela nieruchomości: Skarbu Państwa – reprezentowanego przez (...). O powyższym zawiadomiono Wydział Ewidencji Gruntów, Urząd Miasta (...) S.A. w T.. Obecnie w dziale II księgi wieczystej KW (...) jako właściciel figuruje Skarb Państwa – (...).

Dowody:

- wniosek z dnia 25 lutego 2003 r., k. 48-49,

- wyciąg z Wykazu Zmian Gruntowych, k. 50-52,

- wypis i wyrys z rejestru gruntów, k. 53,

- zawiadomienie z dnia 7 marca 2003 r., k. 55,

- wyciąg z graficznej części planu zagospodarowania przestrzennego, k. 70,

- uchwała nr 568/13 rady miasta (...), k. 70-71,

- informacja z operatu ewidencyjnego w zakresie gruntów, k. 72,

- wydruk z księgi wieczystej (...), k. 18-25.

Pismem z dnia 23 sierpnia 2004 r. Urząd Miasta (...) Wydział (...)zwrócił się do Wydziału (...) Urzędu Miasta (...) o informację na temat przeznaczenia w planie zagospodarowania przestrzennego nieruchomości położonej w T., przy ul. (...). W treści pisma wskazano, że na przedmiotowej nieruchomości znajduje się budynek mieszkalny zajmowany od 1970 r. przez C. K. na podstawie przydziału z (...).

Dowody:

- pismo Urzędu Miasta (...) z dnia 23 sierpnia 2004 r., k. 73.

W dniu 30 czerwca 2005 r. K. i C. K. zawarli ze Skarbem Państwa(...) reprezentowanym przez Zastępcę Dyrektora Wydziału (...) (...) umowę dzierżawy nr (...). Zgodnie z § 1 umowy nieruchomość zabudowana położona w T. przy ul. (...), stanowiąca działkę geodezyjną nr (...) o pow. (...)m ^{( 2 )}zapisana w księdze wieczystej KW (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Toruniu – Wydział Ksiąg Wieczystych stanowi własność Skarbu Państwa. Umowa została zawarta na czas nieokreślony i obowiązuje od dnia 1 lipca 2005 r. (§ 3 ust. 1 umowy). Czynsz dzierżawny został określony na kwotę 132,70 zł, płatną kwartalnie (§ 4 ust. 1 umowy).

Dowody:

- umowa dzierżawy nr (...), k. 149-150,

- zeznania świadka E. C., k. 143,

- zeznania świadka D. F., k. 143v-144,

- przesłuchanie wnioskodawczyni K. K. (1) w charakterze strony, k. 144verte.

C. K. i K. K. (1) zamieszkiwali w domu przy ul. (...) w T. od 1970 r. Nieruchomość tę w ramach przydziału pracowniczego otrzymał C. K. od (...). Do 1985 r. zamieszkiwała tam córka wnioskodawczyni E. C., natomiast do 1999 r. zamieszkiwał tam również syn małżeństwa K. – W. K.. C. K. zmarł w 2011 r.

Okoliczności bezsporne, nadto dowody:

- pismo wnioskodawczyni z dnia 19 września 2023 r., k. 78,

- pismo W. K., k. 103,

- zdjęcia, k. 9,

- zeznania świadka E. C., k. 143-143v,

- zeznania świadka D. F., k. 143v-144;

- zeznania świadka J. S., k. 144-144v

C. i K. K. (1) wielokrotnie zwracali się do (...) o zakup nieruchomości.

Okoliczność niesporna

K. K. (1) od 2005 roku, początkowo wspólnie z mężem, a po jego śmierci sama do chwili obecnej dokonuje wpłat z tytułu dzierżawy oraz wpłat z tytułu podatku od nieruchomości raz na kwartał. Do 2011 r. razem z mężem wykonywali remonty w domu, wymienili dach, zmienili ogrodzenie, zrobili łazienkę. Na działce zbudowali gołębnik, kuchnię letnią, toaletę i pomieszczenie na drewno. C. K. wykonał na działce szambo. Małżeństwo K. dbało o dom i teren wokół niego. Na potrzeby wykonywanych ulepszeń nie zwracali się do nikogo o pozwolenie o dokonanie remontów czy posadowienie budynków.

Dowody:

- potwierdzenia wpłaty, k. 6-8, k. 151-153;

- zeznania wnioskodawczyni K. K. (1), k. 142v, k. 144v-145,

- zeznania świadka E. C., k. 143-143v,

- zeznania świadka D. F., k. 143v-144,

- zeznania świadka J. S., k. 144-144v,

- zeznania uczestnika W. K., k. 145,

- zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach, k. 154-154v.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie okoliczności bezspornych i dokumentów zgromadzonych w niniejszej sprawie. Wiarygodność dokumentów nie była kwestionowana przez strony, nie wzbudziła również wątpliwości po stronie Sądu.

Podstawę ustaleń faktycznych w sprawie stanowiły także zeznania świadków E. C., D. F., J. S. oraz wnioskodawczyni K. K. (1) i W. K.. Zeznaniom złożonym przez świadków Sąd dał wiarę, ponieważ były spójnym, logiczne i korelującym z pozostałym materiałem dowodowym, zgromadzonym w sprawie. Sąd dał wiarę również zeznaniom wnioskodawczyni i uczestnika. Wnioskodawczyni opisała okoliczności objęcia w posiadanie przedmiotowej nieruchomości oraz wskazała jak na przestrzeni lat wyglądało sprawowanie władztwa przez nią i jej męża nad nieruchomością. Uczestnik W. K. zamieszkiwał w nieruchomości głównie w okresie dziecięcym i nie miał wiedzy na temat okoliczności przydziału nieruchomości, czy na temat późniejszego objęcia w dzierżawę. Zarówno zeznania wnioskodawczyni jak i uczestnika pokrywały się wzajemnie z zeznaniami świadków.

Sąd zważył, co następuje.

Wniosek podlegał oddaleniu albowiem wnioskodawczyni nie wykazała przesłanek zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości, a w szczególności by nieruchomość objęta posiadaniem była w jej samoistnym posiadaniu.

Zasiedzenie jest sposobem nabycia własności rzeczy (lub niektórych innych praw, w tym użytkowania wieczystego) przez długotrwały upływ czasu związany z wykonywaniem uprawnień właścicielskich przez osobę niebędącą właścicielem. Jednocześnie dotychczasowy właściciel traci prawo własności. Nabycie własności w drodze zasiedzenia zależy od spełnienia dwóch przesłanek, o których mowa w art. 172 k.c. to jest po pierwsze władania nieruchomością w charakterze posiadacza samoistnego, a po drugie upływu ustawowego terminu zasiedzenia.

Dobra wiara posiadacza nie jest samodzielną przesłanką nabycia własności nieruchomości poprzez zasiedzenie. Ma tylko takie znaczenie, że skraca termin zasiedzenia z trzydziestu do dwudziestu lat. Dla oceny dobrej i złej wiary istotny jest moment wejścia w posiadanie nieruchomości. Dobra wiara polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu posiadacza, że przysługuje mu takie prawo do rzeczy, jakie faktycznie wykonuje. Posiadacz jest natomiast w złej wierze, jeśli jest świadomy, że nie przysługuje mu prawo, które wykonuje albo gdy okoliczności danej sprawy nie usprawiedliwiają błędnego przekonania posiadacza, że przysługuje mu prawo faktycznie wykonywane. Oczywiście przy ocenie dobrej bądź złej wiary u posiadacza nieruchomości decyduje chwila objęcia nieruchomości w posiadanie. Nie można uznać, że jest w dobrej wierze posiadacz samoistny, który nabył posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności, zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego; osoba taka bowiem zdaje sobie sprawę z tego, że nie nabywa prawa własności (por. uchwała SN z dnia 6 grudnia 1991 roku, III CZP 108/91). Dobrą wiarę wyłącza zarówno pozytywna wiedza o braku przysługującego prawa, jak i brak takiej wiedzy wynikający z braku należytej staranności, a więc niedbalstwa.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni sama wskazała, że była posiadaczem nieruchomości w złej wierze. Tym samym okres, który winien upłynął dla zasiedzenia przez wnioskodawczynię nieruchomości wynosił 30 lat. W chwili objęcia w posiadanie wnioskodawczyni wraz z mężem mieli świadomość, że nie są jej właścicielami. Zgodnie z treścią księgi wieczystej przedmiotowa nieruchomość został nabyta przez Skarb Państwa, do którego należało (...) od S. i L. K.. C. K. otrzymał 10 grudnia 1970 r. nieruchomość położoną w G., oznaczoną jako działka (...) o powierzchni (...)ha w ramach przydziału od (...), w wyniku przesiedlenia z ul. (...), w ramach rozbudowy zakładów. Następnie w wyniku przekształcenia (...) w przedsiębiorstwo prywatne, własność nieruchomości decyzją z dnia 27 grudnia 2002 r. przeszła na Skarb Państwa – (...), o czym C. K. został poinformowany.

Podstawową przesłanką zasiedzenia jest samoistne posiadanie nieruchomości. Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto postępuje z rzeczą (włada nią) jak właściciel.

Aby posiadanie mogło być uznane za samoistne w rozumieniu art. 336 k.c. konieczne jest sprawowanie fizycznego władztwa nad rzeczą w taki sposób i w takim zakresie, jak czyni to właściciel z jednoczesną wolą władania rzeczą dla siebie. Samoistne posiadanie cechuje zatem samodzielny, rzeczywisty i niezależny od woli innej osoby stan władztwa nad rzeczą. (por. postanowienia SN z 9 kwietnia 2015 r. V CSK 410/14 z 19 grudnia 2000 r. V CKN 164/00, z 28 lutego 2002 r. III CKN 891/00).

Z art. 336 k.c. wynika, że o rodzaju posiadania decyduje nie stan prawny, który stanowił podstawę objęcia nieruchomości we władanie, ale sposób tego władania. Posiadanie samoistne zachodzi nie tylko wtedy, gdy posiadacz jest przekonany, że przysługuje mu prawo własności, ale także wówczas, gdy wie, że nie jest właścicielem, ale posiada rzecz i włada nią tak, jakby był jej właścicielem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1994 r. III CRN 18/94).

Zasadą jest domniemanie, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest jej posiadaczem samoistnym (art. 339 k.c.). Posiadanie ma dwa prawnie doniosłe elementy: element obiektywny, tj. faktyczne władztwo nad rzeczą ( corpus) i element subiektywny, tj. wolę wykonywania władztwa nad rzeczą ( animus). Aby móc przyjąć, że osoba posiada rzecz „jak właściciel”, konieczne jest aby zarówno władztwo nad rzeczą oraz wola wykonywania tego władztwa, były zbieżne z tymi cechami u właściciela. Innymi słowy, posiadacz samoistny nie tylko zachowuje się wobec rzeczy w sposób identyczny, jak właściciel – używa jej, pobiera pożytki, oddaje w posiadanie zależne, decyduje o jej przeznaczeniu gospodarczym, manifestuje swoje władztwo nad nią wobec osób trzecich i wobec państwa (poprzez ogrodzenie jej, płacenie podatków itp.), lecz równocześnie ma wolę traktowania rzeczy jako swojej własności – nawet jeśli ma świadomość, że rzecz jego własnością nie jest. W szczególności na animus posiadacza samoistnego składa się brak woli dopuszczenia przez posiadacza innych podmiotów do wykonywania uprawnień do władania rzeczą jak właściciel. Posiadanie samoistne oznacza więc wolę posiadania jak właściciel a więc wolę traktowania siebie jak właściciela, z zamiarem posiadania dla siebie ( cum animo rem sibi habendi ). Sama tylko świadomość posiadacza, że inna osoba jest właścicielem rzeczy nie wyklucza samoistnego charakteru posiadania. Dla oceny charakteru władztwa posiadacza nad rzeczą decydujące znaczenie ma jego rzeczywista wola a pomocne w jej ocenie są zewnętrzne, dostrzegalne dla innych osób przejawy władztwa (zob. wyrok SN z dnia 19 grudnia 2000 r., V CKN 164/00, postanowienie SN z 28 lutego 2002 r., III CKN 891/00).

Wnioskodawczyni wraz z mężem objęli we władanie nieruchomość z dniem 10 grudnia 1970 r. Niemniej należy stwierdzić, że objęcie nieruchomości we władanie miało na podstawie przydziału, które to C. K. otrzymał w związku z rozbudową (...) (...). Istotnie kwestia tego przydziału i jego charakteru prawnego przez lata nie została wyjaśniona. Jednocześnie pomimo upływu lat, zakończenia pracy przez męża wnioskodawczyni w ww. zakładzie nie domagano się zwrotu przedmiotowej nieruchomości. Nie ulega wątpliwości, że przez te wszystkie lata wnioskodawczyni traktowała tę nieruchomość jak swoją, dbała o nią i dokonywała ulepszeń, jednak ciągle mając świadomość że nie jest właścicielem nieruchomości. Nikt inny, w tym właściciel nie podejmował tam prac remontowych. Na przestrzeni lat wnioskodawczyni i jej maż wielokrotnie zwracali się do Urzędu Miasta (...) o możliwość wykupu nieruchomości, do czego jednak nie doszło.

W tym stanie sprawy rozważania należało rozpocząć od ustalenia czy w sprawie upłynął (upłynąłby) i z jaką datą termin zasiedzenia.

Zgodnie z art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym od wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz. 94) do 1 października 1990 r. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Od 1 października 1990 r. terminy zasiedzenia uległy zmianie tj. zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 172 k.c. – na co wskazano powyższej - termin zasiedzenia dla posiadania w dobrzej wierze wynosi 20 lat, a w złej wierze 30 lat.

Nadto w sprawie relewantne jest że od wejścia w życie przepisów ustawy Kodeks cywilny do 1 października 1990 r. obowiązywał również art. 177 k.c. zgodnie z którym przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie nie stosuje się, jeżeli nieruchomość jest przedmiotem własności państwowej. Przedmiotowa nieruchomość w dniu 21 marca 1973 r. została sprzedana przez S. i L. K. na rzecz Państwa Polskiego, w imieniu którego działało Przedsiębiorstwo Państwowe – (...) w T.. Tym samym w okresie od 21 marca 1973 r. do 1 października 1990 r. nie było dopuszczalne aby wnioskodawczyni nabyła własność przedmiotowej nieruchomości.

Należy przy tym odnotować, że zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1990 r., Nr 55, poz. 321), jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie. Jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę.

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, po pierwsze, że wnioskodawczyni do 1 października 1990 r. nie mogła zasiedzieć nieruchomości państwowej, tym samym bieg terminu zasiedzenia rozpocząłby się najwcześniej w dniu 1 października 1990 r., kiedy to uchylono art. 177 k.c.). Za okres posiadania w okresie od 10 grudnia 1970 r. do 1 października 1990 r. wnioskodawczyni przysługiwałoby przy tym prawo do zaliczenia połowy okresu posiadania od 21 marca 1973 r., tj. kiedy nieruchomość została własnością Skarbu Państwa do 1 października 1990 r. Tym samym, okres podlegający zaliczeniu wynosiłby połowę z 6404 dni tj. 3202 dni czyli 8 lat i 282 dni.

Jednocześnie jednak okresu posiadania przed wejściem w życie przepisów wyłączających zasiedzenie nieruchomości państwowych nie dolicza się do okresu, o który skraca się termin zasiedzenia nieruchomości państwowej, ani nie uwzględnia przy ustalaniu czasu posiadania niezbędnego do zasiedzenia takiej nieruchomości (por. uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2002 r., III CZP 72/01). Tym samym okres posiadania od 10 grudnia 1970 r. do 20 marca 1973 r. nie podlega wcale zaliczeniu.

Jak bowiem zasadnie wskazano w ww. uchwale III CZP 72/01 jeżeli do okresu posiadania potrzebnego do zasiedzenia byłby zaliczany okres posiadania sprzed wejścia w życie przepisów wyłączających zasiedzenie nieruchomości państwowych, to musiałoby to prowadzić albo do wskazywania w niektórych orzeczeniach jako terminu nabycia własności przez zasiedzenie daty późniejszej od dnia wydania orzeczenia, albo do przyjmowania, że bieg zasiedzenia nieruchomości rozpoczął się przed wejściem w życie przepisów wyłączających zasiedzenie nieruchomości państwowych. Jedno i drugie rozwiązanie jest nie do zaakceptowania.

Tym samym termin zasiedzenia nieruchomości przez wnioskodawczynię i jej męża upłynąłby najwcześniej w dniu 23 grudnia 2011 r. (8 lat i 282 dni zaliczenia oraz 21 lat i 83 dni posiadania po 1 października 1990 r.).

Jednocześnie Sąd odnotowuje, że nawet przy przyjęciu, że zaliczeniu podlega połowa z okresu od 10 grudnia 1970 r. do 1 października 1990 r. tj. 7235 dni, tj. zaliczeniu podlegałaby 3617 dni tj. 9 lat i 332 dni, to termin zasiedzenia upływałby najwcześniej 3 listopada 2010 r. (9 lat i 332 dni zaliczenia oraz 20 lat i 33 dni posiadania po 1 października 1990 r.).

W tym stanie rzeczy w żadnej mierze termin zasiedzenia nie mógł upłynąć w terminie wskazanym przez wnioskodawczynię tj. z dniem 31 grudnia 2000 r. Podkreślenia przy tym wymaga, że wobec obowiązywania do 1 października 1990 r. art. 177 k.c. oraz zasady obliczania terminów zasiedzenia wprowadzonej wyżej omówionym art. 10 ustawy dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1990 r., Nr 55, poz. 321), okres podlegający zaliczeniu nie mógłby być dłuższy niż 15 lat, wobec tego najwcześniejszy termin zasiedzenia, który w świetle przepisów prawa może upłynąć wobec nieruchomości będącej własnością Skarbu Państwa do 1 października 1990 r. upływał z dniem 1 października 2005 r. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2003 r. I CK 155/02).

W świetle powyższych ustaleń, w sprawie relewantne natomiast jest to, że w dniu 30 czerwca 2005 r. tj. przed upływem wszystkich trzech ww. terminów wnioskodawczyni i jej mąż zawarli ze Skarbem Państwa – (...) umowę dzierżawy. W treści tej umowy wskazano wprost, że nieruchomość położona w T. przy ulicy (...) stanowi własność Skarbu Państwa i od tamtej pory wnioskodawczyni wraz z mężem opłacali czynsz dzierżawy i mieli świadomość, że nieruchomość nie jest ich własnością. Potwierdzają to również zeznania sąsiadki wnioskodawczyni D. F., jak i córki wnioskodawczyni E. C., które zeznawały, że wiadome jest im, że wnioskodawczyni płaci czynsz za dzierżawę. Jednocześnie należy uznać, że wiedzą powszechną jest iż czynsz dzierżawy uiszcza się właścicielowi i nie prowadzi on do nabycia własności nieruchomości. W tych okolicznościach należało stwierdzić, że niezależnie od objęcia posiadanie w dniu 10 grudnia 1970 r. i posiadania nieruchomości nieprzerwanie do chwili obecnej, wnioskodawczyni wraz z mężem w dacie 30 czerwca 2005 r. tj. przed upływem terminu zasiedzenia potwierdzili, że są jedynie posiadaczami zależnymi przedmiotowej nieruchomości, a wobec tego nie mają możliwości nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono, że samoistny posiadacz rzeczy w złej wierze nie pozbawia swego posiadania samoistności z powodu zwrócenia się do właściciela rzeczy z ofertą nabycia jej własności, chyba że z innych okoliczności wynika, że rezygnuje z samodzielnego, rzeczywistego i niezależnego od woli innej osoby władania rzeczą (zob. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 1999 r., I CKN 430/98, oraz z 15 października 2010 r., V CSK 65/10). W okolicznościach sprawy nie tylko jednak zwrócono się z ofertą nabycia prawa własności nieruchomości, ale dodatkowo zawarto umowę dzierżawy, co jest jednoznaczną manifestacją zależnego charakteru posiadania. Rzeczywistą wolę posiadacza, która decyduje o charakterze samego posiadania jako samoistnego lub zależnego, ustala się bowiem na podstawie jej zewnętrznych przejawów (zob.m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 28 września 2000 r., IV CSK 103/00).

Jednocześnie zawarcie powyższej umowy dzierżawy stanowiło niejako potwierdzenie, że przydział mieszkania przez (...) (...), potwierdzonego zaświadczeniem z 18 grudnia 1970 r., do którego wnioskodawczyni wraz z rodziną wprowadziła się 10 grudnia 1970 r. stanowił od początku tytuł posiadania zależnego.

Tym, co pozwala odróżnić posiadanie samoistne od posiadania zależnego, jest czynnik woli, rzeczywista wola posiadacza, która decyduje o charakterze samego posiadania. Taką rzeczywistą wolę ustala się na podstawie zamanifestowanych na zewnątrz przejawów władania rzeczą. Sam tylko fakt dokonywania remontów, zagospodarowania nieruchomości czy pobierania z niej pożytków nie świadczy o posiadaniu samoistnym nieruchomości, bowiem również posiadacz zależny może dokonywać nakładów na rzecz i czerpać z niej pożytki (postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z 7.09.2015 r., III CA 461/15).

Sumując, skoro w dniu 30 czerwca 2005 r. małżonkowie K. zawarli ze Skarbem Państwa - (...) umowę dzierżawy nieruchomości to nieruchomości ta jest w ich posiadaniu zależnym. Nie jest możliwe natomiast zasiedzenie prawa własności nieruchomości (art. 172 § 1 k.c.), jeżeli władanie nieruchomością ( corpus possessionis) nie ma cechy posiadania samoistnego (art. 336 k.c.) ze względu na brak wykazania woli posiadacza odnośnie do władania nią w zakresie prawa własności ( animus possidendi domini) - por. postanowienie SN z 23.11.2023 r., I CSK 6717/22.

Odnosząc się dla porządku do kwestii opłacania podatku od nieruchomości, to należy mieć na względzie, że zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Sądu Najwyższego, opłata podatku sama w sobie nie świadczy o samoistności posiadania, ale jest to okoliczność, która powinna podlegać analizie łącznie ze wszystkimi faktami, które stanowią podstawę oceny prawnej charakteru posiadania nieruchomości (postanowienie SN z 28.02.2018 r., II CSK 231/17). Skoro to wnioskodawczyni korzystała z nieruchomości, to logicznym jest że opłacała podatek, do czego była zobowiązana na podstawie umowy dzierżawy.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 172 § 1 i 2 k.c. Sąd oddalił wniosek o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości, o czym orzeczono jak w punkcie I postanowienia.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II postanowienia na podstawie art. 102 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. odstępując od obciążania wnioskodawczymi kosztami postępowania.

Nie ulega wątpliwości, że jedną ze spraw nieprocesowych, w których występuje sprzeczność interesów jest sprawa o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, jeżeli właściciel nieruchomości oponuje przeciwko wnioskowi. W sprawach takich powstaje wyraźna kontradykcja co do oczekiwanego wyniku sprawy, gdyż wnioskodawca oczekuje uwzględnienia wniosku, a będący w opozycji uczestnik jego oddalenia. W razie oddalenia wniosku o zasiedzenie dochodzi do przegrania sprawy przez wnioskodawcę, co uzasadnia obciążenie go kosztami postępowania, zgodnie z art. 520 § 3 k.p.c. W sprawie jednak Sąd uznał, że zachodzą podstawy do odstąpienia od obciążenia wnioskodawczyni kosztami postępowania albowiem jest ona osobą starszą z niepełnosprawnością, wymagającą opieki, dlatego uznać należy, że istnieją szczególnie uzasadnione okoliczności pozwalające na nieobciążanie jej kosztami postępowania. Nadto Sąd miał na uwadze, że wnioskodawczyni pozostawała w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że jest możliwe zasiedzenie przedmiotowej nieruchomości. Kolejno, koszty uczestnika – Skarbu Państwa – (...)sprowadzały się przy tym do wynagrodzenia pełnomocnika. Sąd uznał natomiast, że uczestnik będący osobą prawną i korzystający ze stałej obsługi prawnej powinien te koszty ponieść we własnym zakresie.

W punkcie III postanowienia Sąd przyznał pełnomocnikowi z urzędu wnioskodawczyni adwokat K. D. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu wynagrodzenie w kwocie 2.700 zł powiększone o należny podatek VAT tj. łącznie kwotę 3.321 zł, stosownie do treści § 11 ust 1 w związku z § 8 pkt 6 w związku z § 24 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 763).

W świetle powyższych rozstrzygnięć Sąd dla porządku wskazał w pkt IV postanowienia, że nieuiszczone dotychczas koszty sądowe ponosi Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Toruniu.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek