Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

POSTANOWIENIE

Dnia 6 czerwca 2019 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSR Jolanta Sikorska

Protokolant:

Starszy Sekretarz Sądowy Małgorzata Kunińska

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2019 r. w Toruniu na rozprawie sprawy z wniosku I. P. z udziałem E. D.-M. o stwierdzenie nabycia spadku po T. K.

postanawia:

I.  stwierdza, że spadek po T. K. zmarłej 16 kwietnia 2016 w B., mającej ostatnie zwykle miejsce pobytu w T., na podstawie testamentu notarialnego z 7 października 2013 Rep. A 4846 / 2013, otwartego i ogłoszonego przed Sądem Rejonowym w Toruniu 20 września 2016 w sprawie XI Ns 1800 / 16 , nabyła w całości z dobrodziejstwem inwentarza córka E. M. ( córka T. i J. );

II.  zwolnić wnioskodawczynię od obowiązku ponoszenia kosztów postępowania w sprawie w części obejmującej wydatki ( koszty opinii biegłych ) i w tym zakresie kosztami obciążyć Skarb Państwa ( kasę Sądu Rejonowego Toruni )

III.  ustalić, ze w pozostałym zakresie każda ze stron ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt X Ns 141 / 18

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 9 maja 2016 I. P. domagała się stwierdzenia nabycia na podstawie ustawy spadku po matce T. K., zmarłej w B. 16 kwietnia 2016, przez córki : wnioskodawczynię oraz E. M. po połowie.

Na rozprawie z 20. IX. 2016 uczestniczka postępowania E. M. przedłożyła testament spadkodawczyni z 7. X. 2013, w którym została powołana do całości spadku. Matka w testamencie wydziedziczyła I. P. oraz jej córki. Wnioskodawczyni zakwestionowała ważność testamentu twierdząc, że w jej ocenie matka w chwili sporządzania testamentu znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne wyrażenie woli ( art. 82 kc ) a notariusz nie ustalił stanu zdrowia psychicznego testatorki w chwili podejmowania czynności prawnej. Testatorka zamieszkiwała razem z uczestniczką postępowania, które ograniczała kontakty matki z wnioskodawczynią. Strony od wielu lat były skonfliktowane.

Sąd ustalił co następuje :

Od 2000 nieruchomość położona w T. przy ul. (...) stała się przedmiotem współwłasności J. K. oraz jego córki E. i jej męża – aktem notarialnym z 11 sierpnia 2000 ojciec podarował córce i jej mężowi udział w wysokości ½ części w nieruchomości. Córka i zięć ustanowili na rzecz T. K. – matki E. D., służebność mieszkania na tej nieruchomości. (...) córka była już trakcie rozprawy rozwodowej z mężem i pozostawała w związku z M. M. (2), co nie podobało się jej rodzicom i było przyczyną wielu awantur domowych. W dniu 18 sierpnia 2003 E. D. powiadomiła Policję o pobiciu jej przez rodziców oraz siostrę I. i znęcaniu się nad nią przez rodziców, z którymi zamieszkuje ( dowód : kopia postanowienia o umorzeniu dochodzenia k. 26 – 28, kopia aktu darowizny k. 29 – 31 ).

W dniu 4 kwietnia 2007 J. K. darował córce E. należący do niego udział w nieruchomości ( dowód : kopia aktu notarialnego k. 34 – 35 ).

W lipcu (...) zmarł J. K. i od tego czasu konflikt między siostrami zaczął narastać. J. K. nie był ojcem I. P. i z tej przyczyny nie mogła ona po nim dziedziczyć z ustawy i nie służyło jej także prawo do zachowku po nim ( bezsporne ).

Testamentem z 7 października 2013 sporządzonym przez notariuszem J. C. T. K. powołała do całości spadku córkę E. M. i jednocześnie wydziedziczyła córkę I. P. i jej dzieci ( dowód : testament k. 21, otwarty i ogłoszony k. 22 ).

Brak dowodów aby w dniu 7 października 2013 nie była zdolna do testowania ( dowód : oponie biegłych k. 242 – 246 i 249 – 252, dokumentacja medyczna k. 53 oraz k. 97 – 150 i 153 – 164 i 168 - 170 ).

T. K. leczyła się w Przychodni (...) w T.. Po 2013 przepisywano jej leki przeciwdepresyjne i leki na zawroty głowy. Od 8 stycznia 2015 lekarz ogólny zapisywał jej lek R. stosowany w chorobie Alzheimera, mimo iż nie wykonano żadnych badań diagnozujących tę chorobę. W lutym 2016 wykonano tomografię komputerową głowy ale nie stwierdzono zaników korowych w tkance mózgowej, co wskazuje że decyzja lekarza ogólnego z 2015 o podawaniu laku R. była uznaniowa – tomografia komputerowa z 2016 a zatem wykonana na kilka miesięcy przed śmiercią i trzy lata po sporządzeniu testamentu, nie potwierdziła żadnych objawów typowych dla choroby Alzheimera. Badanie obrazowe wykazało natomiast leukoarajozę czyli rozlane, obustronne zmiany istoty białej mózgu. Jest to częsta postać choroby małych naczyń mózgowych związanej z nadciśnieniem tętniczym. U podłoża leukoarajozy leży przewlekły proces niedokrwienny oraz zaburzenia funkcji śródbłonka naczyniowego doprowadzające do zmniejszenia mózgowego przepływu krwi i zwiększonej przepuszczalności bariery krew – mózg. Choroba małych naczyń mózgowych odpowiada za 20 – 30 % udarów mózgu i stanowi główną przyczynę otępienia naczyniopochodnego. T. K. chorowała na nadciśnienie oraz cukrzycę a tomografia komputerowa wykazała blaszki miażdżycowe – przyczyną otępienia były więc zmiany naczyniowe a nie choroba Alzheimera ( dowód : opinia biegłego psychiatry k. 242 – 246 ).

T. K. nigdy nie leczyła się psychiatrycznie. Po śmierci męża w 2011 jej nastrój był obniżony, była płaczliwa. W zaburzeniach depresyjnych typowe są trudności w koncentracji i obniżenie funkcji pamięci. W dokumentacji medycznej nie opisano na czym polegały problemy z pamięcią i nie przeprowadzono badań testowych pozwalających stwierdzić czy trudności z pamięcią to rozpoczynający się proces organiczny, który ma zawsze charakter postępujący, czy też zaburzenia depresyjne, przy których zaburzenia pamięci mają charakter przejściowy. Dokumentacja medyczna z 2013 jest bardzo uboga jeśli chodzi o opis funkcjonowania poznawczego badanej : z dwóch wizyt z września i października 2013 nie ma na ten temat żadnych informacji, co może oznaczać że w tamtym okresie nie działo się nic istotnego ze stanem psychicznym badanej. W okresie luty – marzec 2016 przebywała w Szpitalu Miejskim w T. z rozpoznaniem nadciśnienie, cukrzyca, otyłość, zespól, otępienny. Krótko potem trafiła do Zakładu (...) w B., gdzie postawiono to samo rozpoznanie. W obu przypadkach zapisano także w dokumentacji medycznej chorobę Alzheimera, jednakże tomografia komputerowa głowy nie wykazała żadnych objawów tej choroby, co wskazuje na to, ze proces otępienny miał podłoże naczyniowe a nie związane z A. ( dowód : opinia psychologa k. 249 – 252 ).

T. K. zmarła 16 kwietnia 2016 w B., przed śmiercią stale zamieszkiwała w T. z córką E. ( dowód : akt zgonu k. 4, zapewnienie spadkowe k. 23 ).

Sąd zważył co następuje :

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o dowody z dokumentacji medycznej, opinie biegłych oraz dokumenty. Pomocniczym dowodem były także dowody osobowe. Przedmiotem sporu w sprawie była kwestia faktyczna wymagająca wiadomości specjalnych ( opinii biegłego ) w postaci stanu zdrowia psychicznego testatorki w chwili testowania czyli w dniu 7 października 2013.

Dowody z dokumentów nie były w sprawie kwestionowane. Były to zasadniczo dokumenty prywatne ( dokumentacja medyczna ). Domniemania z nimi związane ( art. 245 kpc ) nie zostały podważone a sąd dał im wiarę w zakresie wykraczającym poza ustawowe domniemanie : a zatem także w zakresie prawdziwości treści w nich zawartych. Nie dotyczyło to tylko stwierdzeń zawartych w dokumentacji Szpitala Miejskiego w T. oraz Zakładu (...) w B. z wiosny 2016 ( trzy lata po sporządzeniu testamentu ) w zakresie stwierdzającym A. bowiem stwierdzenia te, jak wynika z opinii biegłych, nie były oparte o żadne badania a tomografia komputerowa takiej diagnozy nie potwierdziła.

W sprawie zostało przesłuchanych dziesięciu świadków oraz strony. Świadek M. M. (2) to mąż uczestniczki, na którą opiewa testament – jego interes w sprawie jest więc oczywisty. To samo dotyczy świadka W. P. – męża wnioskodawczyni – jego zeznania były skrajnie odmienne zgodnie z interesem swojej żony : świadek opowiadał o problemach z funkcjonowaniem teściowej a nawet jako jedyny twierdził, że miała omamy słuchowe i wzrokowe, których nie stwierdzono w żadnej dokumentacji medycznej. Oczywisty interes obu świadków w sprawie wykluczał zdaniem sądu dopuszczalność opierania się na ich zeznaniach, szczególnie w zakresie okoliczności nie potwierdzonych żadnymi innymi dowodami. Świadek A. J. – siostra przyrodnia stron oraz świadek M. W. nie zauważyły nigdy u spadkodawczyni objawów mogących wskazywać na problemy z funkcjonowaniem poznawczym. Świadek K. M. to brat męża uczestniczki, na którą opiewa testament. On także nie zauważył w zachowaniu spadkodawczyni nic wskazującego na problemy poznawcze u niej. Sąsiadom K. i R. S. zasadniczo trudno zarzucić interes w sprawie – żadnych problemów natury psychicznej u spadkodawczyni nie zauważyli mimo częstych choć chyba pobieżnych kontaktów ze spadkodawczynią. Świadek J. Z. – lekarz chorób wewnętrznych potwierdzi l zapisy z dokumentacji medycznej. Ocena zdolności do testowania nie leży w jego specjalności : lekarz był w stanie stwierdzić naczyniowe uszkodzenia mózgu ale nie ich charakter. Świadek M. N. także nie wniosła do sprawy żadnych istotnych szczegółów. Notariusz J. S. zeznała, że rozmowa ze spadkodawczynią pozwoliła jej stwierdzić, iż jest zdolna do testowania – rozmowa wątpliwości w tym zakresie nie wzbudziła.

Obie strony w swoich zeznaniach potwierdziły fakt, że relacje pomiędzy nimi popsuły się po śmierci J. K. w 2011. Z zeznań wnioskodawczyni w zasadzie nie wynikały fakty wskazujące na istotne problemy poznawcze matki w 2013. Twierdziła, że aż do śmierci matka poznawała ją i męża choć nie poznawała swoich prawnuków. Przyczyną jednak mógł być rzadszy kontakt z nimi po 2011 kiedy popsuły się relacje pomiędzy siostrami i matką. Jeśli problemy z przekazaniem czegoś, o których zeznała wnioskodawczyni, miały miejsce to ich natura mogła mieć różne podłoże. Nie poparte dowodami z dokumentacji medycznej twierdzenie wnioskodawczyni o problemach w komunikowaniu przez matkę pewnych rzeczy nie mogą być zdaniem sądu dowodem na niezdolność do testowania. Sąd podziela wnioski biegłych, o których niżej, że problemy z pamięcią u spadkodawczyni jak wskazuje dokumentacja medyczna miały podłoże jedynie depresyjne.

Sąd podzielił wnioski obojga biegłych opiniujących w sprawie ( opinie pisemne k. 242 – 246 i 249 – 252 oraz opinie ustne z rozprawy z 23 maja 2019 ) albowiem, wbrew stanowisku wnioskodawczyni, w ocenie sądu obie opinie są logiczne i spójne. Odnoszą się do całego materiału dowodowego i wyjaśniają zdaniem sądu wyczerpująco wszelkie wątpliwości wnioskodawczyni dotyczące opinii. Dokumentacja medyczna sprzed 2013 wskazywała tylko na dolegliwości somatyczne. W 2013 spadkodawczyni miała problemy z nerkami oraz trzymaniem moczu, miała zaburzenia krążenia i chorowała na serce. W związku ze śmiercią męża w 2011 przepisywano jej leki przeciwdepresyjne ale depresja sama w sobie nie wyłącza zdolności do testowania. Badanie obrazowe z 2016 nie wykazało zaników kory, rezonans wykazał tylko zaniki w płatach skroniowych. Był rok 2016 a zatem trzy lata po testowaniu – nie oznacza to zatem, że trzy lata wcześniej stan płatów skroniowych był taki sam : nie mógł być taki sam. Zespołu skroniowego nie stwierdzono. Problemy ze spaniem, obniżona koncentracja czy płaczliwość nie są objawami A. ale typowymi objawami depresji. Jeśli nawet w 2013 rozpoczynałby się u spadkodawczyni proces otępienny to był on na tyle mało nasilony, że zdolność do testowania nie była wyłączona : lekkie zaburzenia pamięci a nawet otępienie w stopniu lekkim nie wyłączają zdolności do testowania. Brak dowodów medycznych na taki stopień otępienia, który wyłączałby zdolność do testowania. Gdyby w chwili testowania spadkodawczyni miała otępienie średnie lub głębokie to opis jej funkcjonowania byłby zupełnie inny niż ten który wynika z wizyt w 2013. W ocenie sądu brak zatem dowodów na to, że w dniu testowania spadkodawczyni nie była zdolna do świadomego i swobodnego podjęcia decyzji o testowaniu i wyrażenia swej woli. Ciężar dowodu w tym zakresie zgodnie z art. 6 kc obciążał wnioskodawczynię kwestionującą testament. Skoro faktów, z których wywodziła skutki prawne wnioskodawczyni nie udowodniła, należało przyjąć iż z chwilą śmierci spadkodawczyni spadek po niej na podstawie testamentu odziedziczyła powołana w testamencie uczestniczka postępowania E. M., o czym orzeczono w oparciu o przepis art. 950 kc jak w punkcie I postanowienia.

Wnioskodawczyni kwestionowała testament a jej stanowisko nie znalazło potwierdzenia w materiale dowodowym, w związku z tym to od niej sąd winien pobrać zaliczkę na poczet kosztów opinii i finalnie potraktować uiszczoną przez nią zaliczkę jako koszty związane z udziałem wnioskodawczyni w sprawie zgodnie z regułą ogólną art. 520 par. 1 kpc. Sąd zdecydował jednak rozliczyć koszty w orzeczeniu kończącym, zaliczki pobierane nie były. Wnioskodawczyni wniosła o zwolnienie jej od kosztów związanych z opiniami. Wyniosły one 388,68 zł oraz 518,24 zł. Ponieważ oświadczenie wnioskodawczyni o jej stanie majątkowym i rodzinnym wskazywało w ocenie sądu, że uiszczenie wydatków w sprawie narazi wnioskodawczynię na uszczerbek w koniecznym utrzymaniu jej i rodziny, w punkcie II postanowienia sąd zwolnił ją od tych kosztów i obciążył nimi Skarb Państwa. W pozostałym zakresie o kosztach ( pkt III ) orzeczono w oparciu o regułę ogólną art. 520 par. 1 kpc.