Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 września 2024 r. w Toruniu sprawy

z powództwa (...) Bank (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko M. W. i W. W.

o zapłatę

oddala powództwo w całości.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

Sygn. akt X C 1794/23

UZASADNIENIE

Pozwem nadanym w dniu 14 grudnia 2023 r., zmodyfikowanym w piśmie z 28 grudnia 2023 r. (...) Bank (...) Spółka akcyjna z siedzibą w W. w pkt I wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych M. W. i W. W. kwoty 966 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 listopada 2023 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej.

Ponadto w pkt II powód wniósł o zmianę wysokości (ukształtowanie) świadczenia w kwocie 200.194,86 zł odpowiadającego kapitałowi kredytu wypłaconego w walucie polskiej przez powoda na rzecz strony pozwanej w związku realizacją umowy (...) hipoteczny nr (...) z dnia 7 listopada 2005 r. należnego z tytułu rozliczenia nieważności bądź bezskuteczności umowy i spłaconego przez stronę pozwaną przed wytoczeniem powództwa, poprzez poddanie tego świadczenia pieniężnego waloryzacji sądowej i orzeczenie, że powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 62.077,40 zł wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, poza świadczeniem w wysokości odpowiadającej środkom wypłaconym przy uruchomieniu kredytu we frankach szwajcarskich, jak w pkt I pozwu a jednocześnie wniósł o zasądzenie od pozwanych solidarnie kwoty 62.077,40 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty ewentualnie zasądzenie ww. kwoty w częściach równych tj. po 31.038,70 zł a także o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że dotyczy on nierozliczonych pomiędzy stronami roszczeń z uwagi na stwierdzenie nieważności umowy kredytu hipotecznego. Bank wskazał, że pozwani dokonali spłaty nominalnie wyrażonego kapitału do kwoty 200.194,86 zł. Niemniej dotychczas nie uiścili kwoty dochodzonej pozwem w wysokości 966 CHF, która stanowiła prowizję banku.

W piśmie datowanym na 30 stycznia 2024 r. powód cofnął powództwo w zakresie roszczenia z pkt II pozwu.

Postanowieniem z dnia 12 lutego 2024 r. Sąd umorzył postępowanie w zakresie wskazanym w ww. piśmie, dokonując jednocześnie zwrotu opłaty od pozwu w zakresie cofniętego powództwa. Cofnięcie pozwu nastąpiło przed wydaniem zarządzenia o doręczeniu odpisu pozwu, wobec czego pozwanym doręczono jednocześnie odpis pozwu oraz odpis postanowienia o częściowym umorzeniu postępowania z 12 lutego 2024 r.

Pozwani M. W. i W. W. nie odebrali korespondencji sądowej w sprawie co uzasadniało zlecenie powodowi doręczenia korespondencji zawierającej odpis pozwu wraz z zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi na pozew za pośrednictwem komornika sądowego.

Postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2024 r. wobec niewykonania w terminie ustawowym zobowiązania do doręczenia pozwanym korespondencji za pośrednictwem komornika sądowego Sąd zawiesił postępowanie w sprawie.

W piśmie z dnia 12 sierpnia 2024 r. powód złożył protokół doręczenia korespondencji za pośrednictwem komornika sądowego z którego wynikało, że pozwana M. W. w imieniu swoim oraz męża W. W., w dniu 29 lipca 2024 r. odebrała korespondencję w sprawie, potwierdzając jednocześnie aktualność adresu zamieszkani, który został wskazany w pozwie i na który Sąd wpierw podejmował próbę doręczenia. W tym stanie rzeczy korespondencję kierowaną do pozwanych przez Sąd w dniu 26 lutego 2024 r. stosownie do treści art. 139 ¹ § 3 k.p.c. należało uznać za doręczoną z dniem 14 marca 2024 r.

Postanowieniem z dnia 10 września 2024 r. Sąd podjął zawieszone postępowanie w niniejszej sprawie.

Pozwani w terminie nie złożyli odpowiedzi na pozew.

Sąd ustalił, co następuje.

Dnia 7 listopada 2005 r. M. i W. W. zawarli z (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny nr (...) (spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie wymienialnej). Umowa została zawarta na okres do dnia1 października 2035 r.

Kwota udzielonego kredytu została określona na kwotę 80.500 CHF (§ 2 ust. 1 umowy). Zgodnie z § 10 należna (...) S.A. prowizja od udzielonego kredytu w wysokości 1,2% kwoty kredytu tj. kwota 966 CHF została potrącona przez (...) S.A. z wypłaconej kwoty kredytu w walucie kredytu w dniu wypłaty kredytu tj. 18 listopada 2005 r.

Realizując umowę Bank wypłacił na rzecz kredytobiorców kwotę 200.194,86 zł i 966 CHF.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 30 czerwca 2022 r. Sąd Okręgowy w Toruniu ustalił, nieistnienie stosunku prawnego wynikający z umowy kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny (spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie wymienialnej) nr (...) zawartego między powodami M. W. i W. W. a pozwanym (...) Bank (...) Spółką Akcyjną w W. z uwagi na jej nieważność. Ponadto, zasądzono od pozwanej (...) Bank (...) Spółki akcyjnej w W. na rzecz powodów łącznie kwotę 123.568,88 zł wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia 5 września 2019 r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu.

Pismem z dnia 29 marca 2023 r. Bank poinformował kredytobiorców, że przysługują mu wobec nich m.in. roszczenia w kwocie 204.754,86 zł tytułem wypłaconego kapitału. Jednocześnie Bank informował, że nominalnie wypłacił kapitał w kwotach 200.194,86 zł i 966 CHF.

Pismem z dnia 29 marca 2023 r. Bank potwierdził, że hipoteka umowna zwykła na kwotę 80.500 CHF oraz hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 20.930 CHF ustanowiona na nieruchomości kredytobiorców wygasła.

W dniu 28 marca 2023 r. Bank uiścił na rzecz kredytobiorców kwotę 157.928,97 zł.

Pismem z dnia 7 kwietnia 2023 r kredytobiorcy złożyli Bankowi oświadczenie o potrąceniu, w którym wskazali, że przysługuje im wobec Banku roszczenie o zwrot kwoty 219.218,08 zł. Wobec tego że Bank dokonał na ich rzecz spłaty kwoty 123.568,88 zł, kredytobiorcy oświadczyli, że dokonują potrącenia przysługującej im wierzytelności w kwocie 95.649,20 zł tytułem nienależnie pobranych świadczeń na podstawie umowy kredytu z wierzytelnością Banku o zwrot wypłaconego kapitału kredytu na podstawie umowy w kwocie 200.194,86 zł do wysokości wierzytelności niższej.

Kredytobiorcy w dniu 26 kwietnia 2023 r. zapłacili na rachunek bankowy powodowego Banku kwotę 104.545,66 zł celem rozliczenia umowy kredytu.

Pismami z dnia 6 października 2023 r. Bank wezwał kredytobiorców do dokonania rozliczenia nieważnej umowy poprzez zapłatę na jego rzecz kwoty 200.194,86 złotych oraz 966 CHF w terminie miesiąca od daty doręczenia pisma. Pisma zostały odebrane przez kredytobiorców w dniu 19 października 2023 r.

Pismem z dnia 15 listopada 2023 r. pełnomocnik kredytobiorców odnosząc się do wezwania powołał się na oświadczenie o potrąceniu złożone dnia 7 kwietnia 2023 r. i spłatę pozostałej należności tj. 104.545,66 zł poprzez przelew bankowy, co zostało potwierdzone przez Bank pismem z dnia 27 kwietnia 2023 r. Jednocześnie w piśmie wskazano, że kredytobiorcy rozliczyli się ze wszelkich roszczeń w zakresie wypłaconego kapitału kredytu a kwota 966 CHF dochodzona przez Bank została potrącona z kwoty kredytu i nigdy nie została wypłacona kredytobiorcom.

Okoliczności niesporne, a ponadto dowody:

– umowa kredytu z dnia 7.11.2005 r. wraz z załącznikami, k. 22-25,

– dyspozycje wypłaty transz, k. 26-27,

– informacja Banku z 22.04.2021 r., k. 28,

– informacja Banku z 5.12.2023 r. wraz z załącznikiem, k. 29-37,

– wezwania do zapłaty z dnia 6.10.2023 r. wraz z dowodami doręczenia, k. 38-42,

– pismo kredytobiorców z 15.11.2023 r., k. 43,

– potwierdzenia przelewów, k. 52-53 i 60,

– informacja Banku z 29.03.2023 r., k. 54,

– pismo Banku z dnia 29.03.2023, k. 54v-56,

– oświadczenie Banku wyrażające zgodę na wykreślenie hipoteki, k. 56v,

– dowód doręczenia korespondencji z 30.03.2023 r., k. 57,

– oświadczenie o potrąceniu z 7 kwietnia 2023 r., k. 58-59,

– wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu w sprawie I C 677/21 z dnia 30.062022 r., k. 61,

– wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w sprawie V ACa 989/22 z dnia 24.03.2023 r., k. 62-85,

– protokół rozprawy apelacyjnej z 22 czerwca 2022 r., k. 56

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie ww. dowodów. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania ich wiarygodności i mocy dowodowej. Przedmiotowe dokumenty zostały dołączone do pozwu, w większości zostały wytworzone przez powodowy Bank, a także dotyczą poprzednio toczącej się sprawy sądowej.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo podlegało oddaleniu w całości.

W pierwszej kolejności należy odnotować, że wobec niepodjęcia obrony przez stronę pozwaną, stosownie do treści art. 339 § 2 k.p.c., w którym określono podstawę faktyczną wyroku zaocznego, Sąd – jeżeli nie ma uzasadnionych wątpliwości – zobligowany jest do uznania podanej przez powoda podstawy faktycznej (tj. twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych) za zgodną z prawdą bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Niezależnie od ustalenia podstawy faktycznej sąd zawsze jest zobowiązany rozważyć, czy żądanie pozwu jest zasadne w świetle norm prawa materialnego, albowiem negatywny wynik takiej analizy powoduje wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1972 r., III CRN 30/72).

Podstawę prawną żądania w sprawie stanowiły art. 410 w związku z art. 405 ustawy Kodeks cywilny. Z art. 410 § 2 k.c. wynika, że świadczenie spełnione w wykonaniu nieważnego zobowiązania jest – z zastrzeżeniem przypadków tzw. konwalidacji – świadczeniem nienależnym, a tym samym zgodnie z art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c. podlega zwrotowi jako korzyść majątkowa uzyskana bezpodstawnie kosztem świadczącego, co do zasady bez potrzeby ustalania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na której rzecz świadczenie zostało spełnione, ani czy majątek spełniającego świadczenie uległ zmniejszeniu. Samo bowiem spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie świadczącego, a uzyskanie tego świadczenia przez odbiorcę - przesłankę jego wzbogacenia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r. III CZP 11/20).

Z okoliczności sprawy wynika, że strony łączyła umowa kredytu której essentialia negotii wynikają z art. 69 ustawy Prawo bankowe, która polega na tym, że bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy, na czas oznaczony w umowie, określoną kwotę środków pieniężnych a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami, w umownym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu. Jest to więc umowa kauzalna, dwustronnie zobowiązująca i wzajemna, ponieważ zobowiązanie kredytodawcy do udostępnienia środków pieniężnych jest odpowiednikiem zobowiązania kredytobiorcy do zapłacenia oprocentowania i prowizji. Tym samym w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez niedoszłego kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank.

Prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 30 czerwca 2022 r. na zasadzie powagi rzeczy prawomocnie osądzonej potwierdza, że umowa kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny (spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie wymienialnej) nr (...) zawarta dnia 7 listopada 2005 r. jest umową nieważną.

Przy rozliczeniu wzajemnych świadczeń spełnianych na podstawie spornej umowy, która została uznana za nieważną, zastosowanie powinna mieć teoria dwóch kondykcji, która przewiduje, że powstają w takiej sytuacji dwa stosunki prawne i każda ze stron ma roszczenie do drugiej o zwrot środków na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Po stronie kredytobiorcy powstaje obowiązek zwrotu kapitału uzyskanego od banku tytułem kredytu, z kolei po stronie banku obowiązek zwrotu na rzecz kredytobiorcy sumy świadczeń uzyskanych tytułem rat kapitałowo-odsetkowych spełnionych przez cały okres kredytowania (por. uchwała SN z 16 lutego 2021 r. III CZP 11/20) .

Z materiału zgromadzonego w sprawie wynika, że strony rozliczyły się dotychczas w odniesieniu do kwoty 200.194,86 zł, a nierozliczona pozostaje kwota 966 CHF.

W tym stanie rzeczy wobec cofnięcia powództwa w zakresie roszczenia o waloryzację sądową, do rozstrzygnięcia w sprawie pozostawało roszczenie o zapłatę kwoty 966 CHF, sprowadzające się do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego czy w skład podlegających rozliczeniu stron należności wchodzi również potrącona przez Bank prowizja w ww. kwocie. Kwota ta nie została bowiem przekazana na rachunki kredytobiorców, lecz rozdysponowana zgodnie z postanowieniami umowy tj. na rzecz powodowego Banku. Beneficjentem powyższej kwoty był powodowy Bank, albowiem przedmiotowa kwota stanowiła wynagrodzenie Banku za zawarcie umowy.

Zdaniem Sądu, uwzględnienie roszczenia w odniesieniu do kwoty 966 CHF oznaczałoby akceptację dla finansowania przez pozwanych prowizji Banku naliczonej za zawarcie umowy kredytowej unieważnionej z powodu stosowania przez Bank niedozwolonych, nieuczciwych klauzul umownych dotyczących kluczowych aspektów zasadniczego stosunku prawnego.

Należy podkreślić, że umowa nr (...) zawarta dnia 7 listopada 2005 r. została prawomocnie uznana za nieważną z uwagi na to, że klauzula ryzyka walutowego oraz klauzula kursowa zawarte w umowie stanowiły abuzywne postanowienia umowne w świetle art. 385 ¹ k.p.c., które zostały narzucone pozwanym konsumentom przez powodowy Bank.

W świetle bogatego orzecznictwa europejskiego powstałego na gruncie dyrektywy 93/13/EWG takie żądanie jawi się jako wyraźnie nieuzasadnione. Podzielić należy stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zgodnie z którym art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję bankową za nieważną w całości ze względu na to, że umowa ta zawiera nieuczciwe warunki, bez których nie może ona dalej obowiązywać, stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa państwa członkowskiego, zgodnie z którą instytucja ta ma prawo żądać od tego konsumenta zwrotu kwot innych niż kapitał wpłacony na poczet wykonania tej umowy oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty (postanowienie Trybunału z dnia 11 grudnia 2023 r., sygn. akt C-756/22, ECLI:EU:C:2023:978).

W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości podkreśla się bowiem, że wykładnia prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa miałaby prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy, a tym samym otrzymania wynagrodzenia za korzystanie tego kapitału przez konsumenta, przyczyniłaby się do wyeliminowania odstraszającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez uznanie tej umowy za nieważną. Ponadto skuteczność ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13 byłaby zagrożona, gdyby byli oni narażeni, w ramach powoływania się na swoje prawa wynikające z tej dyrektywy, na ryzyko konieczności zapłaty takiej rekompensaty. Taka wykładnia groziłaby stworzeniem sytuacji, w których bardziej korzystne dla konsumenta byłoby raczej kontynuowanie wykonania umowy zawierającej nieuczciwy warunek niż skorzystanie z praw, które wywodzi on ze wspomnianej dyrektywy (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 15 czerwca 2023 r. C-520/21).

Sąd w pełni podziela przedstawione powyżej stanowisko Trybunału Sprawiedliwości nie jest bowiem akceptowalna sytuacja aby strona czerpała korzyści gospodarcze ze swojego niezgodnego z prawem zachowania ani do tego, by otrzymała odszkodowanie za niedogodności nim wywołane. Okoliczność, że przedsiębiorca traci zysk, jaki spodziewał się osiągnąć z wykonania umowy kredytu, w razie naruszenia spoczywającym na nim obowiązków nie jest zatem nadmierną sankcja. Dopuszczenie dochodzenia przez Bank od konsumenta roszczeń wykraczających poza zwrot nominalnie wypłaconego kapitału kredytu pozbawiłoby dyrektywę 93/13 jej skuteczności.

Jednocześnie, zdaniem Sądu, dochodzona pozwem prowizja stanowiła w istocie świadczenie Banku na rzecz samego siebie i nie stanowiła elementu składowego podlegającego zwrotowi kapitału. Prowizja jest świadczeniem mającym swoje bezpośrednie źródło w umowie kredytowej, która została uznana za nieważną. O ważności postanowień umownych dotyczących prowizji nie wpływa w żaden sposób kwestia tego rodzaju, że prowizja została przez powodowy Bank doliczona do ogólnego salda kredytu i spłacana wraz z kapitałem. Przeciwnie, argument ten przemawia za traktowaniem prowizji w sposób tożsamy z pozostałym zobowiązaniem kredytowym, a więc jako świadczenie nieistniejące. Stanowisko Banku sprowadza się do tego, że na mocy nieważnej obecnie umowy w formie przeksięgowania środków zapłacił sam sobie wartość prowizji, przypisując – ponownie na podstawie umowy o wzruszonej ważności – jej wartość do rachunku kredytobiorców jako wierzytelność. Z tego miałoby wynikać, że obecnie byli kredytobiorcy zobowiązani są do zwrotu bankowi korzyści uzyskanej wskutek nieważnej umowy, to jest środków, którymi Bank „zapłacił” sobie za zawarcie nieważnej umowy. Roszczenie w tym zakresie okazało się zatem nieuzasadnione.

W świetle powyższego powództwo w zakresie kwoty wypłaconej prowizji podlegało oddaleniu.

W sprawie nie orzekano odrębnie o kosztach procesu, albowiem w całości koszty procesu poniosła strona przegrywająca. Tym samym oddalenie powództwa w całości, przesądza o tym, że wniosek strony powodowej o ich zasądzenie również podlega oddalenie. Jednocześnie w sprawie nie było kosztów które poniosła strona pozwana i które należałoby na jej rzecz zasądzić.

W tym miejscu jedynie dla porządku należy odnotować, że konsekwencją częściowego cofnięcia pozwu przez powoda jeszcze przed jego doręczeniem stronie pozwanej było to, że w odniesieniu do roszczenia o waloryzację i zapłatę 62.077,40 zł nie powstał stan zawisłości sprawy. Brak litispendencji w rozumieniu art. 192 k.p.c. przesądza, w ocenie Sądu, że wartość przedmiotu sporu w sprawie wynosi kwotę 4.425,24 zł jako równowartość 966 CHF.

Z tych wszystkich powodów orzeczono jak w wyroku.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek