Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

Protokolant: sekretarz sądowy Paulina Pietrzyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 września 2024 r. w Toruniu sprawy

z powództwa Banku (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko M. W. i P. W.

o zapłatę

I.  umarza postępowanie co do kwoty 19.896,55 złotych (dziewiętnaście tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt sześć złotych pięćdziesiąt pięć groszy);

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od powoda Banku (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz pozwanych M. W. i P. W. kwotę 3.634 zł (trzy tysiące sześćset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

IV.  nakazuje zwrócić powodowi Bankowi (...) Spółce akcyjnej z siedzibą w W. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu kwotę 433 zł (czterysta trzydzieści trzy złote) tytułem zwrotu połowy opłaty od pozwu co do roszczenia objętego cofnięciem powództwa.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

Sygn. akt X C 1760/23

UZASADNIENIE

Pozwem nadanym w dniu 3 grudnia 2023 r. Bank (...) Spółka akcyjna z siedzibą W. wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych M. W. i P. W. kwot 635,12 zł z tytułu zwrotu nominalnej kwoty odpowiadającej sumie kapitału kredytu wypłaconego na podstawie umowy kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 9 listopada 2023 r. do dnia zapłaty.

Ponadto powód wniósł o zmianę wysokości świadczenia nienależnego którego zwrot przysługuje powodowi od pozwanych solidarnie w związku z wypłaceniem kapitału na podstawie umowy kredytu poprzez dokonanie sądowej waloryzacji należnej powodowi kwoty w ten sposób, że oprócz roszczenia o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 19.896,55 zł wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza a jednocześnie strona powodowa wniosła o zasądzenie powyższej kwoty 19.896,55 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po wytoczeniu powództwa do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 8 października 2008 r. strony zawarły umowę o kredyt hipoteczny nr (...) na podstawie której udostępniono pozwanym kwotę 100.000,01 zł. Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 29 czerwca 2022 r. uwzględniono roszczenia dochodzone przez kredytobiorców na podstawie ustalenia nieważności umowy kredytu. Strony rozliczyły się co do zasady przez złożone przez pozwanych oświadczenie o potrąceniu niemniej do zapłaty na rzecz powodowego Banku pozostaje kwota 635,12 złotych z tytułu nierozliczonego kapitału.

Ponadto zdaniem powodowego Banku nominalna kwota wypłaconego kredytu powinna podlegać waloryzacji i na rzecz Banku powinna zostać zasądzona obecnie realna wartość wypłaconego kapitału.

W dniach 6 i 9 lutego 2024 r. pozwanym został doręczony pozew w niniejszej sprawie z zobowiązaniem z dnia 31 stycznia 2024 r. do złożenia odpowiedzi na pozew w terminie trzech tygodni.

Pismem nadanym w dniu 2 lutego 2024 r. (data wpływu do Sądu: 7 lutego 2024 r.) powód cofnął powództwo w niniejszej sprawie w zakresie całości żądania z pkt 2 i 3 pozwu z dnia 3 grudnia 2023 r. tj. w zakresie roszczenia waloryzacyjnego w kwocie 19.896,55 zł.

Powyższe pismo na zarządzenie z dnia 12 lutego 2024 r. doręczono w dniu 22 lutego 2024 r.

W odpowiedzi na pozew z dnia 15 lutego 2024 r. pozwani – reprezentowani przez radcę prawnego – wnieśli o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu zakwestionowano wszystkie roszczenia powoda, również co do waloryzacji wypłaconego kapitału kredytu. Odnośnie do kwoty 635,12 zł strona pozwana podniosła, że dokonała skutecznego potrącenia ww. kwoty w oświadczeniu z dnia 26 października 2023 r. Pozwani wskazali, że po prawomocnym wyroku w sprawie I C 1891/20 pismem z dnia 6 lipca 2022 r. wezwali powoda do zapłaty kwoty 4.236,13 zł. Pismo z wezwaniem wyznaczało termin zapłaty do dnia 31 lipca 2022 r. Kolejno pismem z dnia 16 października 2023 r. Bank wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 100.000 zł tytułem udostępnionego kapitału. Wobec tego w odpowiedzi pozwani w piśmie z dnia 26 października 2023 r. złożyli oświadczenie o potrąceniu dokonując potrącenia ww. kwoty 4.236,13 zł oraz kwoty 635,12 zł która została wyliczona jako odsetki od wskazanej w wezwaniu z dnia 6 lipca 2022 r. kwoty 4.236,13 zł. Bank jednak kwestionuje ww. kwotę 635,12 zł jako niewynikającą z orzeczenia sądowego.

Z ostrożności procesowej pozwani z powołaniem się na oświadczenie o potrąceniu złożone przed procesem powodowi podnieśli zarzut potrącenia.

Kolejno, pismem z dnia 23 lutego 2024 r. pozwani wnieśli o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu w zakresie cofniętego przez powoda żądania albowiem pozwani podjęli w tym zakresie obronę składając odpowiedź na pozew i ponosząc koszty procesu.

W piśmie z dnia 22 kwietnia 2024 r. powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie podnosząc, że w sprawie nie jest możliwe uwzględnienie zarzutu potrącenia ze względów procesowych.

Sąd ustalił, co następuje.

Dnia 8 października 2008 r. P. W. i M. W. zawarli z Bankiem (...) Spółką akcyjną z siedzibą w W. umowę kredytu hipotecznego nr (...). Umowa została zawarta na okres 480 miesięcy na kwotę 100.000 zł Kredyt był indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłaconego w transzach Bank wysyła do kredytobiorcy pismo, inforumujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej. Oprocentowanie kredytu wynosiło 3,455% w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M(CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz mary w wysokości 0,5000 p.p., stałej w całym okresie kredytowania. Kredytobiorcy zobowiązali się spłacać kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) S.A.

Kredyt został wypłacony w dniu 13 października 2008 r. w kwocie 100.000,01 zł co stanowiło 45.099,90CHF (kurs 1 PLN = 2,2173 CHF).

Uwzględniając powództwo wywiedzione przez P. W. i M. W. zarówno co do zasady jak i w przeważającej części co do wysokości Sąd Okręgowy w Toruniu wyrokiem z dnia 14 stycznia 2022 r. I C 1891/20 ustalił, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) zawarta pomiędzy stronami w dniu 8 października 2008 r. jest nieważna i zasądził od Banku (...) S.A. na rzecz kredytobiorców kwotę 57.876,89 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 października 2021 r. do dnia zapłaty. Apelacja Banku od powyższego wyroku została oddalona prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 czerwca 2022 r. sygn. akt V ACa 250/22.

Dowody:

zaświadczenie z dnia 17 maja 2023 r., k. 15,

umowa o kredyt hipoteczny, k. 16-18,

dyspozycja wypłaty środków, k. 19,

wyrok SO w Toruniu z 14 stycznia 2022 r. I C 1891/20 z uzasadnieniem, k. 20-28,

wyrok SA w Gdańsku z 29 czerwca 2022 r., V ACa 250/22 z uzasadnieniem, k. 29-38,

wniosek kredytowy, k. 46-49,

pozew z 2.10.2020 r., k. 50-53,

apelacja z 22.02.2022 r., k. 54-64.

Pismem z dnia 6 lipca 2022 r. P. W. i M. W. wezwali Bank (...) S.A. w W. do zapłaty kwoty 4.236,13 zł jako nienależnego świadczenia wpłaconego do Banku w walucie PLN w okresie od 13.09.2021 r. do 13.06.2022 r. tytułem nieważnej umowy kredytu w terminie do 31 lipca 2022 r.

Wezwanie zostało odebrane przez Bank w dniu 11 lipca 2022 r.

Pismami z dnia 16 października 2023 r. Bank (...) S.A. z siedzibą w W. w związku z postępowaniem sądowym dotyczącym roszczeń związanych z umową nr (...) wezwało kredytobiorców do zapłaty kwoty 100.000 zł, która odpowiada nominalnej wysokości udostępnionego przez Bank w PLN kapitału na podstawie umowy. Bank wyznaczył kredytobiorcom termin 14 dni kalendarzowych od dnia otrzymania wezwania. Wezwania zostały doręczone kredytobiorcom w dniu 25 października 2023 r.

Pismem z dnia 26 października 2023 r. kredytobiorcy wskazali, że pismem z dnia 6 lipca 2022 r. wezwała Bank do zapłaty na ich rzecz nieobjętej wyrokiem kwoty 4.236,13 zł. Wyznaczony Bankowi termin minął w dniu 31 lipca 2022 r. Jednocześnie kredytobiorcy wskazali, że przysługuje im wobec Banku obecnie wierzytelność w kwocie 4.871,25 złotych tj. kwota 4.236,13 zł jako nieobjęta wyrokiem a zapłacona przez kredytobiorców tytułem nieważnej umowy w okresie od 13.09.2021 r. do 13.06.2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami ustawowymi za okres od 1 sierpnia 2022 r. do 26 października 2023 r. tj. w kwocie 635,12 zł.

Jednocześnie kredytobiorcy złożyli oświadczenie o potrąceniu przysługującej im wierzytelności w zakresie wymagalnej wierzytelności w złotych tj. w kwocie 4.871,25 złotych z wierzytelnością Banku w kwocie 100.000 zł.

W piśmie z dnia 20 listopada 2023 r. Bank wskazał, że uznaje, iż na skutek pisma z dnia 26 października 2023 r. doszło do umorzenia kwoty 4.236,13 złotych tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od 13.09.2021 r. do dnia 13.06.2022 r. Bank nie uznał skuteczności oświadczenia o potrąceniu co do kwoty 635,12 złotych wskazując, że nie znajduje ona odzwierciedlenia w wyrokach sądów.

W piśmie z dnia 1 grudnia 2023 r. kredytobiorcy podtrzymali stanowisko co do skutecznego złożenia oświadczenia o potrąceniu co do kwoty 635,12 zł

Dowody:

wezwania do spełnienia świadczenia z 16 października 2023 r. wraz z ZPO, k. 40-45

odpowiedź na pismo banku wraz z oświadczeniem o potrąceniu z 26 października 2023 r., k. 67-70

pismo Banku (...) S.A. z 20.11.2023 r., k. 98-99

pismo M. i P. W. z 1 grudnia 2023 r., k. 100-101

Stan faktyczny w sprawie pozostawał w istocie bezsporny, a stanowiska stron różniły się co do oceny skutków prawnych wynikających z bezspornych okoliczności faktycznych. Ich szczegóły powołano na podstawie w pełni wiarygodnych dokumentów, których prawdziwość nie była kwestionowana.

Sąd zważył, co następuje.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że pozew w części obejmującej roszczenia wywiedzione w pkt 2 i 3 pozwu co do zmiany wysokości świadczenia nienależnego i zasądzenia od pozwanych zwaloryzowanego kapitału kredytu został przez powoda cofnięty pismem z dnia 2 lutego 2024 r. Cofnięcie pozwu w tej części miało miejsce przed rozpoczęciem rozprawy.

Zgodnie z art. 355 § 1 k.p.c. sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne. Stosownie do treści art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku, zaś zgodnie z § 4 przywołanego przepisu Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. W sprawie Sąd oceniając częściowe cofnięcie pozwu przez powoda z punktu widzenia przesłanek zawartych w art. 203 § 1 - 4 k.p.c. nie dopatrzył się, aby czynność ta była sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego lub by zmierzała do obejścia prawa. Wobec powyższego postępowanie podlegało umorzeniu w zakresie ww. żądań z pkt 2 i 3 pozwu, a sprowadzających się do żądania zapłaty kwoty 19.896,55 zł o czym orzeczono w pkt I wyroku.

Wskutek częściowego cofnięcia powództwa powód ostatecznie domagał się zasądzenia od pozwanych kwoty 635,12 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 9 listopada 2023 r. do dnia zapłaty.

Powództwo w tej części nie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawę prawną żądania w sprawie stanowiły art. 410 w związku z art. 405 ustawy Kodeks cywilny. Z art. 410 § 2 k.c. wynika, że świadczenie spełnione w wykonaniu nieważnego zobowiązania jest – z zastrzeżeniem przypadków tzw. konwalidacji – świadczeniem nienależnym, a tym samym zgodnie z art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c. podlega zwrotowi jako korzyść majątkowa uzyskana bezpodstawnie kosztem świadczącego, co do zasady bez potrzeby ustalania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na której rzecz świadczenie zostało spełnione, ani czy majątek spełniającego świadczenie uległ zmniejszeniu. Samo bowiem spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie świadczącego, a uzyskanie tego świadczenia przez odbiorcę - przesłankę jego wzbogacenia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r. III CZP 11/20).

Z okoliczności sprawy wynika, że strony łączyła umowa kredytu której essentialia negotii wynikają z art. 69 ustawy Prawo bankowe. W razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez niedoszłego kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank.

Pomiędzy stronami nie było sporne, a także nie budziło wątpliwości Sądu, że prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 14 stycznia 2022 r. na zasadzie powagi rzeczy prawomocnie osądzonej potwierdza, że umowa kredytu nr (...) zawarta dnia 8 października 2008 r. jest umową nieważną.

W realiach niniejszej sprawy nie budziło wątpliwości, że strony co do zasady rozliczyły się co do wzajemnych roszczeń a sporna między stronami pozostaje kwota 635,12 złotych.

W przedmiotowym sporze Sąd podzielił stanowisko strony pozwanej co do skutecznego złożenia oświadczenia o potrąceniu ww. kwoty w piśmie z dnia 26 października 2023 r. i umorzenia się wierzytelności Banku wobec kredytobiorców co do ww. kwoty.

Stosownie do treści art. 498 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Jednocześnie w świetle art. 499 k.c. potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

W sprawie w świetle ww. przepisów odnotować jako relewantne dla niniejszej sprawy należy, że artykuł 499 k.c. stanowiąc, że oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe, umożliwia objęcie dokonywanym potrąceniem także odsetek za opóźnienie od kwoty wierzytelności wymagalnej wcześniej liczonych od dnia następującego po dniu jej wymagalności do dnia, kiedy wymagalna stała się druga wierzytelność. Wsteczny skutek potrącenia odnosi się bowiem do tzw. stanu potrącalności, o którym mowa w art. 498 k.c., a zatem do momentu, w którym obie wierzytelności są już wymagalne. Dlatego też kredytobiorca, który jako pierwszy dokonuje potrącenia swojej wierzytelności, która była wcześniej wymagalna, w pełni zachowuje prawo do naliczenia odsetek do momentu aż roszczenie banku stanie się wymagalne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 marca 2017 r., sygn. akt I ACa 1573/16).

Tym samym, skoro w sprawie po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 14 stycznia 2022 r. I C 1891/20, pozwani pismem z dnia 6 lipca 2022 r. wezwali powodowy Bank do zapłaty kwoty 4.236,13 zł wyznaczając termin zapłaty do dnia 31 lipca 2022 r., byli uprawnieni na podstawie art. 481 § 1 k.c. do naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie za okres pozostawania przez powoda w opóźnieniu ze spłatą ww. kwoty. Jednocześnie należało odnotować, że powodowy Bank przysługującą mu wierzytelność z tytułu wypłaty kapitału w kwocie 100.000 zł postawił w stan wymagalności dopiero w piśmie z dnia 16 października 2023 r., doręczonym pozwanym w dniu 25 października 2023 r. w którym wyznaczono na zapłatę termin 14 dni od daty doręczenia tj. do dnia 8 listopada 2023 r.

Należy tutaj odnotować, że w odniesieniu do warunku wymagalności obu wierzytelności przyjmuje się że konieczną przesłanką jest tylko wymagalność wierzytelności strony dokonującej potrącenia (tzw. wierzytelność aktywna), natomiast co do drugiej jeszcze nie wymagalnej (pasywnej) wystarczy iż potrącający mógłby jej zadośćuczynić spełniając świadczenie. Tym samym, bez znaczenia w sprawie pozostawało, że na dzień złożenia przez powodów oświadczenia o potrąceniu wierzytelność Banku pozostawała niewymagalna. Pamiętać bowiem należy, że umorzenie może nastąpić nie wcześniej niż w momencie, gdy wierzytelności staną się wymagalne (por. 502 k.c.) dlatego też wystarczające jest że dla wywołania skutków potrącenia w postaci umorzenia wierzytelności, konieczna jest wymagalność wierzytelności potrącającego.

W tym stanie rzeczy pozwani w piśmie z dnia 26 października 2023 r. zajęli słuszne stanowisko, że stan potrącalności o którym mowa w art. 498 k.c. w tej sytuacji powstał dopiero z chwilą postawienia w stan wymagalności roszczenia Banku, a zatem pozwani kredytobiorcy byli uprawnieni do naliczania od kwoty 4.236,13 zł ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia 1 sierpnia 2022 r. do dnia 26 października 2023 r., kiedy to złożyli oświadczenie o potrąceniu. Kwota przysługujących im odsetek ustawowych wyniosła sporną kwotę 635,12 złotych (k. 139). W tym stanie rzeczy pozwani byli uprawnieni do złożenia oświadczenia o potrąceniu zarówno do uznanej przez powodowy Bank kwoty 4.236,13 zł jak i należnych im od tej kwoty odsetek w wysokości 635,12 złotych.

W tym stanie rzeczy należało uznać, że roszczenie dochodzone pozwem co do kwoty 635,12 zł wygasło przed złożeniem pozwu w niniejszej sprawie.

Odnotować przy tym należy, że oświadczenie o potrąceniu, o jakim mowa w art. 499 k.c. jest czynnością materialnoprawną, prowadzącą przy zaistnieniu przesłanek określonych w art. 498 § 1 k.c. do odpowiedniego umorzenia wzajemnych wierzytelności, natomiast zarzut potrącenia jest czynnością procesową, polegającą na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia. Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia. Możliwe jest przy tym połączenie czynności materialnoprawnej potrącenia z zarzutem potrącenia – twierdzeniem o umorzeniu wierzytelności. W takiej sytuacji czynność procesowa będzie miała także charakter materialnoprawny (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 23 stycznia 2004 r., III CK 251/02; z dnia 24 października 2007 r., IV CSK 223/07; z dnia 7 listopada 2008 r., III CSK 243/08; z dnia 14 stycznia 2009 r., IV CSK 356/08; z dnia 21 czerwca 2012 r., III CSK 317/11; z dnia 7 maja 2004 r., I CK 666/03; z dnia 28 kwietnia 2005 r., III CK 540/04; z dnia 4 lutego 2003 r., I CK 181/2003). Do tego nurtu nawiązują poglądy doktryny, gdzie rozróżnia się zarzut potrącenia: informujący, kształtujący i ewentualny. Pierwszy dotyczy potrącenia pozaprocesowego i polega on na wprowadzeniu do materiału procesowego faktów informujących o umorzeniu wiadomości. Drugi jest połączeniem czynności materialnoprawnej – oświadczenia o potrąceniu i procesowej – żądania oddalenia powództwa z uwagi na umorzenie wierzytelności. Trzeci z kolei oznacza, że pozwany żąda oddalenia powództwa z powodu umorzenia wzajemnych wierzytelności tylko wtedy, gdyby inne przedsięwzięte przez niego metody obrony procesowej okazały się nieskuteczne (m. i. n. A. Torbus [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian. T. I, pod red. T. Zembrzuskiego, Warszawa 2020; por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 października 2016 r., I ACa 1185/16 i Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 kwietnia 2009 r., V ACa 38/09).

Istota informacyjnego zarzutu potrącenia sprowadza się do poniesienia w procesie zarzutu wygaśnięcia w całości albo w części świadczenia objętego żądaniem pozwu (por. uchwała SN z 13 października 2005 r., III CZP 56/05, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 grudnia 2022 r., V ACa 179/22).

W sprawie należało uznać, że pozwani w odpowiedzi na pozew zgłosili informacyjny zarzut potrącenia – albowiem co nie było kwestionowane przez stronę powodową – oświadczenie o potrąceniu złożono przed procesem w piśmie z dnia 26 października 2023 r. W świetle zgromadzonego w sprawie materiału bezspornie zostało wykazane, że roszczenie powodowego Banku o zapłatę kwotę 635,12 złotych wygasło na skutek złożonego oświadczenia o potrąceniu.

Dla porządku należy również odnotować, że nie zasługiwały na uwzględnienie zarzuty strony powodowej co do nieskuteczności złożonego zarzutu potrącenia. Zdaniem Sądu nie wystąpiły tu ograniczenia procesowe z art. 203 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c. zgodnie z którym podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność ta jest niesporna, stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym, zatwierdzoną przez sąd ugodą zawartą przed mediatorem, lub uprawdopodobniona dokumentem potwierdzającym jej uznanie przez powoda.

Sąd nie podziela stanowiska powoda, że wierzytelność pozwanych o zwrot nienależnie spełnionego świadczenia nie wynika z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność powoda. Stanowisko zaprezentowane przez powoda w piśmie z 22 kwietnia 2024 r. bierze za podstawę fakt, że skoro podstawą wzajemnych świadczeń stron nie jest łącząca strony umowa kredytu, to każde świadczenie tworzy odrębny stosunek prawny. Niemniej nie jest to stanowisko słuszne.

Ograniczenia uregulowane w art. 203 ^{( 1)} k.p.c. projektodawca uzasadnił potrzebą przeciwdziałania sytuacjom, w których zarzut potrącenia był „fabrykowany” na potrzeby procesu i nie znajduje oparcia w rzeczywistych uprawnieniach o charakterze materialnoprawnym. W takich przypadkach zarzut ten służył jedynie wydłużeniu postępowania. Rzeczywiście, w stanie prawnym przed 7 listopada 2019 r. takie praktyki miały miejsce. Jednakże sposoby ich przeciwdziałania przyjęte w art. 203 ^{( 1)} k.p.c. niepotrzebnie skomplikowały stan prawny (por. M. Dziurda [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz do nowelizacji z 2023 roku, Warszawa 2023, art. 203(1). W doktrynie podkreślono przy tym, że ten sam stosunek prawny, z którego wynikać ma wierzytelność wzajemna, powinien być rozumiany szeroko. Pojęcie to nie powinno ograniczać się wyłącznie do umowy wzajemnej. Będą tu wchodziły w grę powiązane ze sobą funkcjonalnie wieloelementowe stosunki prawne, np. umowa poręczenia powiązana z umową pożyczki, umowa gwarancyjna, stosunek prawny, który zawiera elementy istotne kilku umów (np. usługa hotelarska i przechowania) – por. M. Manowska [w:] A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan, M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 203(1).

W świetle powyższe zdaniem Sądu nie można uznać, że roszczenia stron wywodzone co prawda z art. 410 k.c. w związku z art. 405 k.c. jako roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia nie dotyczą tego samego stosunku prawnego. Roszczenie każdej ze stron wywodzi się niejako z tej samej nieważnej czynności prawnej, którą w sprawie była umowa o kredyt hipoteczny z dnia 8 października 2008 r. Tym samym pozwani byli uprawnieni do podniesienia zarzutu potrącenia wierzytelności przysługującej im wobec powoda w świetle art. 203 ¹ § 1 k.p.c., szczególnie, że jak wskazano na wstępie zarzut potrącenia zgłoszony w odpowiedzi na pozew miał charakter informacyjny i sprowadzał się do zarzutu wygaśnięcia roszczenia jeszcze przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie.

Warto przy tym nadmienić, że kwestionując uprawnienie pozwanych do zgłoszenia przedmiotowego zarzutu potrącenia, powodowy Bank na potrzeby niniejszego procesu kwestionuje stałą i zwykłą praktykę banków, które swoje roszczenia z tytułu wypłaty kapitału przeciwstawiają właśnie poprzez zgłoszenie zarzutu potrącenia w sporach z powództw konsumentów o ustalenie nieważności umowy waloryzowanej (indeksowanej) kursem waluty obcej i zasądzenie z tego tytułu kwoty uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych.

Z tych wszystkich powodów orzeczono jak w pkt II wyroku.

Sąd orzekł w pkt III wyroku o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1, § 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Na poniesione przez pozwanych koszty złożyły się: wynagrodzenie pełnomocnika w osobie radcy prawnego w kwocie 3.600 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1935) oraz uiszczona opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 34 zł.

Sąd orzekł o kosztach procesu przyjmując za wartość przedmiotu sporu w sprawie kwotę pierwotnie wskazaną w pozwie albowiem cofnięcie pozwu zostało złożone po doręczeniu pozwanym odpisu pozwu i wywołało konieczność obrony przez nich swoich praw. Jednocześnie w tym zakresie za stronę przegrywającą sprawę w rozumieniu przepisów o kosztach procesu również należało uznać powoda albowiem cofnięcie nie było wywołane zaspokojeniem roszczenia dokonanym już po wytoczeniu powództwa. Pozwani po doręczeniu im oświadczenia o cofnięciu pozwu w części, a co nastąpiło już po wpłynięciu do Sądu odpowiedzi na pozew złożyli wniosek o przyznanie im kosztów procesu, który zasługiwał na uwzględnienie w świetle art. 203 § 3 k.p.c.

W pkt IV wyroku Sąd orzekł co do zwrotu na rzecz powoda kwoty 430 zł tytułem połowy opłaty od pozwu co do roszczenia objętego cofnięciem powództwa na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a w związku z ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, po pozostawieniu na rachunku Sądu opłaty należnej od utrzymywanego powództwa i kwoty minimalnej tj. (1.027 zł – 100 zł):2 – 30 zł].

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek