Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 sierpnia 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Magdalena Kirow-Kotas

Protokolant: Anna Piotrowska

po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2024 r. w Toruniu

sprawy z powództwa J. U.

przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą we W.

o zapłatę

I. oddala powództwo;

II. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 107 zł (sto siedem złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt X C 1734/23 upr.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 1 grudnia 2023 r. powód J. U. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą we W. kwoty 149,24 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 września 2023 r. do dnia zapłaty , która z uwagi na skorzystanie przez powoda z sankcji kredytu darmowego, stanowi świadczenie nienależne.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 9 czerwca 2020 r. zawarł z pozwanym (...) Bank S.A. z siedzibą we W. umowę kredytu konsumenckiego plus nr (...). Umowa kredytu konsumenckiego została skonstruowana wadliwie, ponieważ na całkowitą kwotę kredytu będącą podstawą do oprocentowania umowy oraz naliczania odsetek zaliczono składkę na ubezpieczenie indywidualne w wysokości 2.201,30 zł oraz składkę na ubezpieczenie assistance w wysokości 702 zł. Powód zarzucił Bankowi naruszenie przepisów art. 30 ust. 1 pkt 4, pkt 7, pkt 8,9 oraz pkt 10 oraz pkt 11 ,12 i pkt 15 oraz 16 ustawy o kredycie konsumenckim, poprzez nieprawidłowe określenie w umowie:

1.  całkowitej kwoty kredytu;

2.  rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia;

3.  informacji o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie;

4.  prawa konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedury spłaty kredytu przed terminem;

5.  zasad i terminów spłaty kredytu, w szczególności kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, w tym informację o prawie, o którym mowa w art. 37 ust. 1; jeżeli w ramach kredytu stosuje się różne stopy oprocentowania dla różnych należności kredytodawcy, należy także podać kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet różnych należnych sald, dla których stosuje się różne stopy oprocentowania;

6.  rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunków jej zmiany oraz ewentualnych innych opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu;

7.  terminu, sposobu i skutków odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym;

Powyższe w ocenie powoda stanowiło podstawę do skutecznego złożenia oświadczenia o zastosowaniu sankcji kredytu darmowego. Powód wskazał, że kwota objęta żądaniem pozwu to roszczenie częściowe, na które składa się zapłacona przez powoda nienależna Bankowi kwota w wysokości jednej, pierwszej raty odsetkowej.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany zakwestionował zasadność roszczenia powoda co do zasady, podnosząc że umowa kredytu zawierała wszystkie ustawowo wymagane elementy. Podniósł także, że ubezpieczenie indywidualne oraz ubezpieczenie assistance nie było warunkiem udzielenia kredytu lub uzyskania go na oferowanych warunkach, a koszt ten został przez powoda poniesiony dobrowolnie( k.60-64).

W piśmie z dnia 13 maja 2024 r. powód złożył replikę na odpowiedź na pozew. W piśmie podtrzymał dotychczasowe stanowisko, przytaczając szereg najnowszego orzecznictwa na jego poparcie. Zaprzeczył twierdzeniom pozwanego, z których wynikało że powód nie został wprowadzony w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu oraz całkowitą kwotą kredytu. Zaprzeczył także, aby pozwany dopełnił obowiązków informacyjnych ciążących na nim jako na kredytodawcy. Podał, że (...) nie zostało prawidłowo wyliczone, a umowa nie została sformułowana w sposób transparentny. Utrzymał swoje stanowisko co do tego, że prowizja i składka ubezpieczeniowa zostały nieprawidłowo zaliczone na poczet całkowitej kwoty kredytu. Zaznaczył, że działanie banku jest nakierowane na nieuprawnione naliczanie odsetek umownych od kwoty niewypłaconej kredytobiorcy (prowizji i ubezpieczenia) oraz na zaniżenie (...), co wprowadza konsumenta w błąd co do kosztów kredytu. Wskazał, że działanie to stanowi naruszenie przepisu art. 10 ust. 2 lit g dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE (k.109-170).

W dalszym toku sprawy strony podtrzymały swoje stanowiska.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 9 czerwca 2020 r. powód J. U. zawarł z pozwanym (...) Bank S.A. z siedzibą we W. umowę kredytu konsumenckiego plus nr (...). Zgodnie z pkt I umowy bank udziela kredytobiorcy, na jego wniosek, kredytu w wysokości 20.727,90 zł, obejmującego: środki przeznaczone na cele konsumpcyjne 10.200,00 zł, środki przeznaczone na spłatę zobowiązań finansowych Kredytobiorcy wobec Banku 3.470,10 zł, środki przeznaczone na sfinansowanie składki z tytułu ubezpieczenia indywidualnego 2.201,30 zł, środki przeznaczone na sfinansowanie prowizji Banku za udzielenie kredytu 4.143,51 zł, środki przeznaczone na sfinansowanie składki z tytułu ubezpieczenia assistance 702,00 zł oraz środki przeznaczone na sfinansowanie opłaty za wybrany przez Kredytobiorcę sposób przekazania środków przeznaczonych na cele konsumpcyjne 10,99 zł. Oprocentowanie kredytu wynosi 7,20 % w stosunku rocznym. Odsetki z tytułu udzielonego kredytu wynoszą ogółem 4.045,34 zł. Całkowity koszt kredytu wynosi 8.199,84 zł, a rzeczywista stopa oprocentowania ( (...)) 18,37 %. Całkowita kwota kredytu wynosi 16.573,40 zł. W dniu zawarcia umowy całkowita kwota do zapłaty wynosi 24.773,24 zł. Zgodnie z pkt II umowy spłata ma zostać dokonana w 60 równych ratach, z czego wysokość 59 rat wynosi 424,88 zł, natomiast wysokość ostatniej raty korygującej wynosi 424,72 zł. Ostateczny termin spłaty kredytu upływa z dniem 15 czerwca 2025 r. Do umowy kredytu dołączony został formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego.

Wraz z umową kredytu, J. U. zawarł z (...) C S.A. w W. umowę ubezpieczenia A. „Pomoc na Zawołanie”. Zgodnie z pkt VII.4 umowy , ubezpieczenie jest dobrowolne, korzystanie z niego jest odpłatne, a decyzja o skorzystaniu z ubezpieczenia nie wpływa na decyzję Banku o udzieleniu kredytu. Jednocześnie , w ramach wniosku kredytowego i wniosku o skredytowanie składki z tytułu ubezpieczenia na życie oraz składki z tytułu ubezpieczenia assistance , powód zrezygnował z ochrony ubezpieczeniowej dotyczącej wcześniej zawartej umowy kredytu z pozwanym , żądając przy tym zwrotu składki ubezpieczeniowej za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej ( k.68).

Wraz z umową kredytu , J. U. zawarł umowę ubezpieczenia nr (...) Indywidualne Ubezpieczenie (...) C S.A. w W.. Zgodnie z pkt III. 2 umowy , ubezpieczenie jest dobrowolne, odpłatne i nie wpływa na decyzję o przyznaniu kredytu przez (...) Bank S.A. z siedzibą we W..

J. U. nie pamięta jakich kwot dotyczyła umowa , nie pamięta jaką kwotę chciał pożyczyć , nie pamięta zapisów dotyczących ubezpieczenia , nie pamięta , czy był informowany o dobrowolnych pakietach przy zawieraniu umowy .

Dowody:

- wniosek o udzielenie kredytu gotówkowego plus, k. 68,

- formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego, k. 69-70,

- umowa o kredyt gotówkowy plus nr (...), k. 71-72v,

- umowa ubezpieczenia A. „Pomoc na Zawołanie”, k. 73-73v,

- umowa ubezpieczenia nr (...) Indywidualne Ubezpieczenie (...), k. 74-74v,

- charakterystyka oferty kredytów gotówkowych oraz kredytów konsolidacyjnych (...) Bank S.A. wraz z załącznikami, k. 75-91v,

- Tabela Opłat i Prowizji, k. 92-92v,

- przesłuchanie powoda J. U., k. 184-185, 00:05:53-00:18:12, k.209 00:02:09-00:16:42

J. U. dokonał spłaty rat kredytu do dnia (...) na łączna kwotę 15.721,65 zł. Spłata kredytu nie jest zakończona.

Dowody:

- pismo (...) Bank S.A., k. 50-51.

Z dniem 5 września 2023 r. powód złożył pozwanemu oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Pozwany odmówił uwzględnienia oświadczenia.

Dowody:

- oświadczenie z dnia 05.09.2023 r. wraz z potwierdzeniem doręczenia, k. 27-31,

- pismo (...) Banku S.A. z dnia 04.10.2023 r., k. 52-54.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję nr (...) z dnia 30 grudnia 2021r. w sprawie stosowania przez (...) Bank S.A. we W. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów ( k.32-49) . Sąd Okręgowy w Warszawie , Wydział XVII Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 20 maja 2024r. w sprawie XVII AmA 51/22 uchylił punkty I, II, III, IV, VI i VII powyższej decyzji.

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony powyżej stan faktyczny Sąd ustalił, przy uwzględnieniu okoliczności bezspornych między stronami, na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony w toku postępowania oraz dowodów osobowych w postaci przesłuchania powoda J. U.. Wskazanym dowodom w postaci dokumentów należało dać wiarę w całej rozciągłości, były one kompletne i wiarygodne. Dokumenty te tworzyły tym samym dokładny obraz stanu faktycznego w sprawie. Prawdziwość dokumentów nie budziła jakichkolwiek wątpliwości Sądu, nie była też kwestionowana przez strony.

W zakresie zeznań powoda, Sąd dał im wiarę , aczkolwiek ich znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy było niewielkie, szczególnie w związku z tym , że powód zasłaniał się w większości swych zeznań niepamięcią .

W pierwszej kolejności należy odnotować, że powód, zawierając umowę pożyczki, bez wątpliwości występował jako konsument, stąd do pożyczki gotówkowej w niniejszej sprawie ma zastosowanie ustawa o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1028; „u.k.k.”).

Bezsporny był fakt zawarcia między stronami umowy pożyczki z dnia (...) c. (...). Powód spłacał raty kredytu w terminie, w dniu 5 września 2023 r. wystąpił do pozwanego z oświadczeniem o skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Powódka podnosiła zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 4,7,8,9,10, 11,12,15,16 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm., dalej u.k.k.).

Podstawę prawną powództwa stanowił art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Jak stanowi ten ostatni, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Z kolei kwestią prejudycjalną w niniejszej sprawie była ocena, czy powód złożył skuteczne oświadczenie w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k. o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

Zgodnie z treścią przepisu art. 30 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim umowa o kredyt konsumencki powinna określać między innymi całkowitą kwotę kredytu, rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia oraz informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki. Ponadto umowa powinna zawierać skutki braku płatności, prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedurę spłaty kredytu przed terminem, termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym, określoną stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu.

Natomiast w myśl art. 45 § 1 u.k.k. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1–8, 10, 11, 14–17, art. 31–33, art. 33a i art. 36a–36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.

Sankcja kredytu darmowego polega zatem na uprawnieniu konsumenta do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy. Art. 45 u.k.k. implementuje art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE.L z dnia 22 maja 2008 r.), który nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji, mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą.

Należy zaznaczyć, że art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim jest przepisem o charakterze sankcyjnym, wysoce restrykcyjnym wobec kredytodawców i dlatego nie może być poddany wykładni rozszerzającej. Celem sankcji kredytu darmowego jest pozbawienie kredytodawcy prawa do pobierania odsetek i innych opłat określonych w umowie z tytułu udzielonego kredytu za naruszenie obowiązków informacyjnych. Sankcja ta w daleko idący sposób modyfikuje treść stosunku prawnego łączącego kredytodawcę z konsumentem na niekorzyść tego pierwszego. Co do zasady zatem przepisy sankcjonujące dane postępowanie powinny być możliwie ściśle interpretowane nie pozwalając na pojawienie się obszarów niepewności prawnej.

W piśmiennictwie wskazuje się, iż wyłącznie brak zamieszczenia określonych w art. 30 w konkretnych punktach elementów, może prowadzić do zastosowania sankcji kredytu darmowego (K. R. W., O. Ł., Tytuł: Karty płatnicze w Polsce, Opublikowano: (...) 2012, monografia).

W ocenie Sądu powództwo podlegało oddaleniu w całości. Aby odnieść się do poszczególnych zarzutów powoda, należy przeanalizować umowę kredytu gotówkowego, którą strony zawarły w dniu 9 czerwca 2020 r. (dalej również: umowa).

Odnosząc się w pierwszej kolejności do terminu złożenia oświadczenia przez powoda.

Zgodnie z przepisem art. 45 ust. 5 u.k.k. uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Ustawodawca nie sprecyzował, co rozumie pod pojęciem "wykonania" umowy, co doprowadziło do powstania różnych interpretacji tego terminu w orzecznictwie sądów powszechnych. Pojawiła się koncepcja, w myśl której moment, od którego zaczyna biec roczny termin na wygaśnięcie uprawnienia konsumenta do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego, oznacza przede wszystkim stan, w którym wszelkie zobowiązania obu stron umowy o kredyt konsumencki zostały w pełni wykonane, zatem nie można odnosić tego wyłącznie do wykonania zobowiązania po stronie kredytodawcy. Nie ma przy tym znaczenia, czy zostały one wykonane w terminie, dobrowolnie, czy też przymusowo, np. w drodze egzekucji komorniczej. Należy przy tym zaznaczyć, że chodzi tutaj o zobowiązania określone treścią umowy o kredyt konsumencki bez uwzględnienia skutków sankcji kredytu darmowego (por. wyrok Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 28 września 2017 r., sygn. akt I C 531/17, LEX nr 2374797 i wyrok Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 7 lipca 2017 r., sygn. akt X C 615/17, LEX nr 2491273).

W ocenie Sądu termin, o którym mowa w art. 45 ust. 5 u.k.k. rozpoczyna swój bieg z chwilą wykonania umowy przez kredytobiorcę, bowiem umowa została wykonana tylko przez bank, który dokonał wypłaty środków, natomiast powód nie spłacił wszystkich rat kredytu, a więc umowy nie wykonał. Dlatego oświadczenie zostało złożone w terminie, jednak w ocenie Sądu nie było ono zasadne.

Zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 4 u.k.k., który stanowi, iż umowa o kredyt konsumencki powinna określać całkowitą kwotę kredytu.

Całkowita kwota kredytu to suma wszystkich środków pieniężnych udostępnionych konsumentowi przez kredytodawcę w ramach kredytu konsumenckiego. Standardowy europejski arkusz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego, w ramach którego konsument otrzymuje stosowne informacje przed zawarciem umowy o kredyt, określa całkowitą kwotę kredytu jako maksymalną kwotę lub łączne kwoty udostępnione na podstawie umowy o kredyt (zob. pkt 2 załączników II i III do dyrektywy 2008/48/WE) (zob. K. Osajda (red.), Tom VII. Prawo konsumenckie. Komentarz, Warszawa 2019). Powód wskazywał, iż pozwany Bank błędnie wskazał wysokość całkowitej kwoty kredytu, bowiem wskazywał, że kwota kredytu stanowi 16.573,40 zł, ponieważ obejmuje swoim zakresem również składkę z tytułu ubezpieczenia indywidualnego w wysokości 2.201,30 zł oraz składkę z tytułu ubezpieczenia assistance w wysokości 702 zł. Koszty te zdaniem powoda winny stanowić element kosztów kredytu. Nie sposób jednak zgodzić się z zarzutem powoda. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 6b ustawy o kredycie konsumenckim ( u.k.k.) całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach. W zawartych umowach ubezpieczenia – assistance (pkt VII.4 umowy ubezpieczenia assistance) oraz indywidualnym (pkt III. 2 umowy ubezpieczenia indywidualnego), powód składał oświadczenia, że umowy te są dobrowolne, a decyzja o skorzystaniu z nich nie wpłynęła na decyzję Banku w przedmiocie udzielenia kredytu. Zawarcie umowy ubezpieczenia i poniesienie kosztów ubezpieczenia nie stanowiło warunku uzyskania kredytu , ani preferencyjnych warunków kredytowych . Dobrowolność zawarcia umów ubezpieczenia dowodzą umowa kredytu , formularz informacyjny , umowa ubezpieczenia oraz charakterystyka oferty kredytu gotówkowego. Z umów ubezpieczenia wynika także prawo odstąpienia od umowy ubezpieczenia w terminie 30 dni od dnia jej zawarcia ( k. 73 i 74 pkt V.9 ) . Potwierdza to również zachowanie samego powoda , który skorzystał , przy zaciąganiu kredytu w niniejszej sprawie , z możliwości żądania zwrotu składki ubezpieczeniowej za niewykorzystany okres ochrony ubezpieczeniowej (k.68) wiążący się z wcześniejsza umową kredytową. . Powyższe niekwestionowane dokumenty w powiązaniu z wyjaśnieniami powoda , który nie był w stanie wskazać nie tyko jaką kwotę kredytu chciał otrzymać , ale również nie był w stanie podać czy zawierał umowy ubezpieczenia nie dają wystarczających podstaw do przyjęcia , że ich zawarcie było niezbędne do uzyskania kredytu lub uzyskania go na preferowanych warunkach. Powód nie wykazał , że zawarcie umów ubezpieczeniowych stanowiło warunek uzyskania kredytu lub uzyskania go na preferencyjnych warunkach , a pozwany konsekwentnievprzeczył temu. Zatem nie ma podstawy, aby koszty te wyłączać z sumy całkowitej kwoty kredytu, dlatego podnoszony przez powoda zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy o kredycie konsumenckim należało uznać za chybiony.

Z. art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k., który stanowi, że umowa o kredyt konsumencki powinna określać rzeczywistą stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia. Naruszenie ww. przepisu zgodnie z art. 45 ust. 1 u.k.k. powoduje powstanie po stronie kredytobiorcy (konsumenta) uprawnienia do złożenia pisemnego oświadczenia, a w dalszej kolejności do zwrotu kredytu bez odsetek i kosztów kredytu należnych kredytodawcy.

Przechodząc do kwestii merytorycznych, wymaga odnotowania, że w realiach niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, że (...) obliczona jest prawidłowo przy założeniu, że jako prawidłowe ocenia się też pozostałe jej elementy konstrukcyjne, w szczególności całkowitą kwotę pożyczki oraz możliwość naliczenia odsetek kapitałowych nie tylko od kapitału , ale też od dalszych kosztów (prowizja, składka ubezpieczeniowa), które pożyczkodawca skredytował. Zarzut błędnego obliczenia (...) ma bowiem rację bytu jedynie w sytuacji, w której uwzględni się stanowisko powoda co do okoliczności tego rodzaju, że co prawda Bank miał możliwość skredytowania pozaodsetkowych kosztów pożyczki, jednak nie mógł naliczać od nich odsetek.

Dopiero bowiem przyjęcie, że pozwany nienależnie naliczył odsetki ,prowadzi do wniosku, iż owe nienależne odsetki prowadzą do błędnego wyliczenia całkowitego kosztu pożyczki, co z kolei przekłada się na błędne określenie jego stosunku do całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym ( (...)) według wzoru w załączniku 4 do u.k.k. Gdyby bowiem przyjąć, jak chce tego pozwany Bank, że odsetki od skredytowanych kosztów kredytu są prawnie akceptowalne, wówczas matematyczne wyliczenia prowadzące do wyniku jak w pkt I.5 umowy są bezsporne.

Tym samym istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się zasadniczo do tego, czy przepisy (u.k.k., Prawo bankowe) dopuszczają możliwość powiększania kwoty kredytu ponad nominalną wartość kapitału o kredytowane koszty oraz następnie naliczania odsetek od całości tak powstałej sumy.

Zgodnie z art. 5 pkt 8 u.k.k. całkowita kwota do zapłaty obejmuje sumę całkowitej kwoty kredytu i całkowitego kosztu kredytu. Całkowita kwota kredytu to maksymalna suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi (pkt 7). Całkowity koszt kredytu, to z kolei suma wszystkich kosztów ponoszonych przez konsumenta, w tym odsetek, opłat, prowizji, składek ubezpieczeniowych (pkt 6).

Powód, opierając swoje stanowisko na uzasadnieniu wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C-377/14 argumentował, że całkowita kwota kredytu nie może obejmować żadnych innych kwot należących do całkowitego kosztu ponoszonego przez konsumenta. Wyrok ten wydany był na kanwie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki (Dz.Urz. UE (...) 2008 nr 133 poz. 66), którego implementacją w krajowym porządku prawnym była u.k.k. Niemniej wspomniane akty prawne w zakresie definicji legalnych zawierają jedną kluczową różnicę. Ustawa krajowa, definiując całkowitą kwotę kredytu, wprowadza zastrzeżenie, zgodnie z którym termin ten nie obejmuje kredytowanych kosztów kredytu. W treści dyrektywy (art. 3 lit. l) brak jest takiego rozróżnienia.

W ocenie Sądu zmiana ta prowadzi do określonych skutków interpretacyjnych, których wbrew ocenie powoda nie można sprowadzać do wniosku, jakoby polska ustawa ograniczała ochronę konsumenta, wobec czego uzasadnione jest pominięcie części art. 5 pkt 7 u.k.k. i zastąpienie tego przepisu stosowanym wprost fragmentem dyrektywy unijnej.

Powód zdaje się sugerować, że poprzez wskazanie w umowie całkowitej kwoty pożyczki oraz większej od niej kwoty do wypłaty (rzeczywistej wartości udzielonego kredytu) pozwany w tym, co miało być kapitałem, ukrywa część kosztów pożyczki. Stąd wywiedziono wniosek, że naliczanie odsetek kapitałowych od kosztów pożyczki (a więc nie kapitału) jest niedopuszczalne, choćby koszty te kredytowano. Jednocześnie Bank miał jakoby wprowadzić powoda w błąd poprzez podawanie obok siebie pojęć „całkowita kwota pożyczki” oraz „kwota do wypłaty”, spośród których to drugie odnosiło się do kwoty wyższej.

Zdaniem Sądu powyższe wywody powoda są błędne.

Uwzględniając stan legislacji krajowej, zgodnie z koncepcją racjonalnego ustawodawcy należy przyjąć, że prawodawca zmianę w stosunku do treści prokonsumenckiej dyrektywy 2008/48/WE zamieścił w sposób przemyślany i celowy. Zmiana ta została wprowadzona nowelizacją z 2016 roku (Dz.U. z 2016 r. poz. 1528 t.j.) w celu doprecyzowania zapisów ustawy i wykluczenia sytuacji, w której kredytowane koszty dublowałyby się zarówno jako element całkowitej kwoty kredytu, jak i całkowitego jej kosztu (co w efekcie prowadziłoby do ich dwukrotnego uwzględniania w całkowitej kwocie do zapłaty). Logiczną konsekwencją jest przyjęcie, że ustawa o kredycie konsumenckim wprost dopuszcza możliwość kredytowania pozaodsetkowych kosztów kredytu (pożyczki). Jest to praktyka powszechnie stosowana, zaś jej istnienie nie stoi w sprzeczności z przytaczanym orzeczeniem (...) (por. wywody Sądu Najwyższego w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2019 r. w sprawie I (...) 9/18). Co więcej możliwość kredytowania kosztów umowy istniała i była zgodna z przepisami także w poprzednim stanie prawnym.

Zgodnie z dominującym w literaturze poglądem, dopuszczalnym jest finansowanie kosztów kredytu udzielonego przez bank oraz naliczanie odsetek od kwoty przeznaczonej na ten cel. Brak jest podstaw do przyjęcia w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim odmiennych zasad pobierania odsetek od wykorzystanego kredytu, zależnych w szczególności od tego, czy celem kredytowania są koszty udzielanego kredytu (J. G., M. S., Problematyka odsetek od kredytowanych kosztów bankowego kredytu konsumenckiego, „Monitor Prawa Bankowego” z 2022 r., nr 6, s. 59–74). Podobnie T. Czech (w: Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018 r., art. 5) wskazuje, że pojęcie „wypłaconej kwoty”, o której mowa w art. 5 pkt 10 u.k.k., obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie kosztów związanych z tym kredytem. Za przyjęciem takiego stanowiska przemawia dodatkowo wykładnia językowa omawianego przepisu – nie wymaga on bowiem, aby wypłata nastąpiła do rąk konsumenta. Wypłata może być bowiem również dokonana w celu pokrycia zobowiązań konsumenta (w tym zobowiązań do zapłacenia kosztów związanych z kredytem). Wniosek ten potwierdza również wykładania systemowa – na tle przepisów o kredycie bankowym przyjmuje się, że odsetki nalicza się od całości kapitału kredytu, niezależnie od sposobu jego wypłacenia.

Pomimo kategorycznych twierdzeń zawartych w uzasadnieniu pozwu Sądowi nie są znane przepisy zabraniające kredytowania kosztów umowy. W takiej sytuacji pożyczkobiorca zobowiązuje się uiścić na rzecz pożyczkodawcy określone opłaty (w tym przypadku prowizję oraz składkę ubezpieczeniową w łącznej kwocie 7.046,81 zł). Zgodnie z umową kwoty te płatne są w dniu zawarcia umowy, co nie może rodzić większych wątpliwości, w szczególności w przypadku składki na poczet odrębnej umowy ubezpieczenia płatnej końcowo innemu podmiotowi ( (...) S.A. O. w Polsce , (...) S. (...) L. (...) w D..). Zakładając, że pożyczkobiorca nie dysponuje w dniu udzielenia pożyczki wolnymi środkami finansowymi, skredytowanie tych kosztów, a więc ich czasowe pokrycie przez pożyczkodawcę nie powinno dziwić. W konsekwencji pożyczkodawca poniekąd udziela pożyczkobiorcy dodatkowego kredytu (pożyczki) na pokrycie wymagalnych w dniu zawarcia umowy kosztów. Ta część umowy nie prowadzi jednak do udostępnienia pożyczkobiorcy kapitału do swobodnego dysponowania, a zaliczana jest automatycznie na pokrycie wspomnianych opłat. Z tego względu nie może ona zostać uwzględniona pod pojęciem całkowitej kwoty pożyczki (kredytu) w rozumieniu art. 5 pkt 7 u.k.k., gdyż stałoby to w sprzeczności z ustawową definicją tego pojęcia. Ocena ta nie zmienia jednak faktu, że wciąż mowa tu o kwotach, które podlegają kredytowaniu, tymczasowemu pokryciu przez Bank, a więc zwracane są pożyczkodawcy zgodnie z harmonogramem jako szeroko pojęta część kapitałowa pożyczki. Oznacza to też, że pożyczkodawcy za okres, przez który powstrzymuje się od domagania się zwrotu pożyczki w tej części, przysługuje wynagrodzenie w formie odsetek kapitałowych.

Przyjęcie zgodnie ze stanowiskiem powoda, że ta część umowy miałaby być wolna od obciążenia odsetkami za korzystanie z kapitału pozwanego, wymagałoby od Banku działalności w istocie dobroczynnej. Nie istnieje bowiem możliwość pokrycia początkowej składki ubezpieczeniowej ze środków pożyczkodawcy bez swego rodzaju dodatkowej pożyczki na rzecz pożyczkobiorcy. Nawet przesunięcie płatności składki ubezpieczeniowej oraz prowizji na sam początek okresu spłaty wymaga więcej niż 16 miesięcznych rat, co samo w sobie oznacza rozłożenie płatności na okres prawie półtora roku i wypełnia definicję pożyczki. Każda konfiguracja zwrotu Bankowi kapitału oraz dalszych opłat prowadzi do wniosku, że zawsze pożyczkobiorca w pewien sposób „korzysta” z kapitału pożyczkodawcy w kwocie 20.727,90 zł , a nie wyłącznie 10.200zł.

Naliczanie odsetek od skredytowanych kosztów pożyczki stanowi logiczną konsekwencję dopuszczalności kredytowania kosztów. Konsekwencją obowiązków wprowadzanych przez u.k.k. oraz zawartych w niej definicji ustawowych jest natomiast przedstawienie obok całkowitej kwoty pożyczki (kredytu) innej pozycji obejmującej pełną wysokość kapitału, jaki pozwany Bank angażuje w momencie uruchomienia pożyczki. W kwestionowanej umowie sumę tę określono jako „kwotę do wypłaty”. Należy odnotować, że umowa sporządzona jest w sposób przejrzysty, z licznymi objaśnieniami, wobec czego zarzuty strony powodowej odnośnie wprowadzania konsumenta w błąd należy zaliczyć wyłącznie do elementów taktyki procesowej.

Bezpośrednio przy kwocie 20.727,90 zł (pkt I.1 umowy) znajduje się wyjaśnienie, co składa się na tak określoną wartość.

Co więcej, nie można przyjąć, że konsument miał prawo być skonfundowanym co do tego, jaką kwotę przekazuje się ostatecznie do jego dyspozycji. W braku odmiennych wiadomości należy przyjąć, że z pewnością aplikował o kwotę, jaka ostatecznie została mu wypłacona i której wysokość wskazano w pkt I.1 umowy. Wydaje się, że przeciętny konsument (nawet gdyby założyć, że pracownik banku nie złożył mu w tym przedmiocie żadnych wyjaśnień na temat mechanizmów zapisanych w umowie) nie powinien mieć jakichkolwiek trudności w zrozumieniu różnicy pomiędzy całkowitą kwotą pożyczki a kwotą do wypłaty. Ewentualne wątpliwości odnośnie momentu pobrania opłat dodatkowych – składek na ubezpieczenie , prowizji powinny były zniknąć w momencie zapoznania się z pkt I.2 umowy.

Wreszcie trzeba wskazać, że celem wprowadzenia sankcji kredytu darmowego była ochrona konsumentów przed nieuczciwymi działaniami kredytodawców (pożyczkodawców). W odniesieniu do określania (...) należy przyjąć, że chodzi o sytuację, w której kredytodawca ukrywa jej wartość, nie wskazując jej w umowie w ogóle, ewentualnie gdy zaniża jej wartość. W takiej sytuacji konsument wprowadzany jest w błąd do co rzeczywistych kosztów umowy, co w efekcie może negatywnie wpływać na jego decyzję co do zawarcia umowy, która okazuje się być bardziej niekorzystna, niż w momencie zawierania kredytobiorca to przewidywał. Sankcją, „karą”, dla nieuczciwego kredytodawcy jest wówczas pozbawienie go jakiekolwiek zarobku związanego z taką zawartą w sposób nieuczciwy umową.

W niniejszej sprawie sytuacja kształtuje się odmiennie. Powód kwestionuje możliwość naliczania odsetek od skredytowanych kosztów umowy, co jednak samo w sobie nie uprawnia jeszcze do złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. Sytuacja ta powoduje dopiero, że gdyby (...) liczyć z pominięciem kwestionowanej części odsetek kapitałowych, wysokość całkowitego kosztu, a za nim wyliczenia (...) (stosunku kosztów do kapitału w skali roku) dałyby inny wynik. Ta różnica ma stanowić naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. i prowadzić do zwolnienia pożyczkobiorcy od obowiązku ponoszenia jakichkolwiek kosztów zapisanych w umowie pożyczki. Nie można tracić z pola widzenia, że gdyby uwzględnić zarzut powoda, (...) najprawdopodobniej byłaby niższa, korzystniejsza dla niego, niż określona w umowie wartość 18,37%, przy której powód zdecydował się na zawarcie kontraktu z pozwanym Bankiem. Trudno zatem wyobrazić sobie, jak rzekome wprowadzenie konsumenta w błąd w takiej postaci miałoby wpłynąć negatywnie na jego sytuację.

W ocenie Sądu określenie (...) w zgodzie z zapisami umowy, wyklucza w tym zakresie wystąpienia „naruszenia” przepisów ustawy, niezależnie od faktu, że brak jest zdaniem Sądu podstaw do zakwestionowania prawa do naliczania odsetek w spornym zakresie. Zastosowanie w niniejszej art. 45 ust. 1 u.k.k. wprowadzałoby sankcję niewspółmiernie surową w stosunku do domniemanego naruszenia przepisów.

Nadto według powoda - pozwany nie zamieścił w treści umowy wszelkich założeń, w oparciu o które powinna zostać określona wartość (...). Zapis pkt I.5 umowy kredytowej zawiera wskazanie, że całkowity koszt kredytu wynosi 8.199,84 zł. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi 18,37%. Podana rzeczywista roczna stopa oprocentowania stanowi całkowity koszt kredytu ponoszony przez kredytobiorcę , wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu wynoszącej 16.573,40 zł , w stosunku rocznym , dla następujących założeń : a) umowa będzie obowiązywać przez czas , na który została zawarta oraz bank i kredytobiorca wypełnia zobowiązania wynikające z umowy w terminach w niej określonych , b) raty kredytu są równe , za wyjątkiem ostatniej raty korygującej i są płatne w równych odstępach czasu , c) data początkowa będzie datą zawarcia umowy , d) odstępy czasu między datami używanymi w obliczeniach wyrażone będą w latach lub w ułamkach roku , przy czym rok liczy 365 dni , a w przypadku lat przestępnych 366 dni , 52 tygodnie lub dwanaście równych miesięcy . Przyjmuje się , że równy miesiąc ma 30,41666 dni , bez względu na to , czy przypada w roku przestępnym czy nie, e) wynik obliczeń podaje się z dokładnością do drugiego miejsca po przecinku , przy czym jeżeli cyfra występująca po drugim miejscu po przecinku jest mniejsza niż 5 , cyfrę tę pomija się , gdy zaś jest większa albo równa 5 , cyfrę poprzedzającą zwiększa się o 1 .

Zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 , 12, 15, 16 u.k.k.

W myśl art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k., umowa o kredyt konsumencki powinna określać informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie.

W opinii Sądu zapisy umowy kredytowej są jasne i wynikają zarówno z pkt I umowy kredytowej , jak i formularza informacyjnego dotyczącego kredytu konsumenckiego. Zakres uprawnień banku wypełnia wymóg obowiązków informacyjnych zakreślonych w art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. Odnosząc się do następnego zarzutów tj. braku określenia procedury i warunków na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, gdy występuje wcześniejsza spłata kredytu oraz braku określenia skutków braku płatności poprzez nieokreślenie ewentualnych opłat i kosztów kredytu – kosztów sądowych i egzekucyjnych określonych ustawowo w sytuacji, która mogłaby powstać w razie zaniechania wykonywania zobowiązań kredytowych przez kredytobiorcę, również ten zarzut nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 12 i 16 u.k.k. , umowa o kredyt konsumencki, powinna określać skutki braku płatności oraz prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedurę spłaty kredytu przed terminem.

Nie sposób zgodzić się z tymi zarzutami, biorąc pod uwagę zapis z pkt.II. 4 umowy, który szczegółowo wskazuje kwestię uprawnienia kredytobiorcy do dokonania spłaty kredytu przed terminem i dokładnie opisuje procedurę. Jednocześnie sposób rozliczenia kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego określa wprost art. 49 ust. 1 u.k.k. . Zgodnie z tym przepisem wcześniejsza spłata kredytu powoduje , że całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty , które dotyczą okresu , o który skrócono czas obowiązywania umowy. Koszty te nie ulegają zatem zmianie , lecz w konsekwencji wcześniejszej spłaty część z nich przestaje być należna.

Nadto cały dział III umowy zatytułowany „Nieterminowa spłata kredytu” określa dokładnie skutki braku płatności. Formularz informacyjny dołączony do umowy kredytu również zawiera informację o skutkach braku płatności, odstąpieniu od umowy i spłacie kredytu przed terminem. Jednocześnie koszty takie nie muszą być znane kredytobiorcy na etapie zawierania umowy skoro nie wie on, czy spłata całości kredytu przed terminem określonym w umowie nastąpi, a jeśli tak to kiedy będzie ona miała miejsce.

Zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k.

Wbrew stanowisku powoda przyjąć należy, że z tego ostatniego przepisu nie wynika obowiązek informowania konsumenta o uprawnieniu do odstąpienia na innej podstawie prawnej niż art. 53 ust. 1 u.k.k. (por. T. Czech (w:) Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 30.). Bank sprostał w pkt V. 12 i 13 umowy obowiązkowi informacyjnemu o prawie odstąpienia od umowy, o którym mowa w art. 53 ust. 1 u.k.k.

Zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 8, 9 u.k.k.

Art. 30 ust. 1 pkt 8 u.k.k. stanowi, że umowa o kredyt konsumenckim powinna określać zasady i terminy spłaty kredytu, w szczególności kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, w tym informację o prawie, o którym mowa w art. 37 ust. 1; jeżeli w ramach kredytu stosuje się różne stopy oprocentowania dla różnych należności kredytodawcy, należy także podać kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet różnych należnych sald, dla których stosuje się różne stopy oprocentowania.

Art. 30 ust. 1 pkt 9 u.k.k. stanowi, że w umowie kredytu konsumenckiego powinno znaleźć się także zestawienie zawierające terminy i zasady płatności odsetek oraz wszelkich innych kosztów kredytu, w przypadku gdy kredytodawca lub pośrednik kredytowy udziela karencji w spłacie kredytu.

W tym miejscu podkreślić należy, że art. 45 ust. 1 u.k.k. nie obejmuje swoim zakresem art. 30 ust. 1 pkt 9 u.k.k.

Podkreślić należy także, że w umowie Bank wskazał zasady i terminy spłaty kredytu, w szczególności kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy. W ocenie Sądu informacje udzielone przez Bank są wystarczające, bowiem wskazano, że raty płatne są miesięcznie do 15-go każdego miesiąca począwszy od miesiąca lipca 2020, w ratach kapitałowo-odsetkowych w wysokości – 59 rat w kwocie 424,88 zł, a ostatnia korygująca rata 60 w wysokości 424,72 zł, jak również, że wpłaty zaliczane są na poczet należności w następującej kolejności: opłaty opcjonalne wynikające z Tabeli Opłat, kapitał, odsetki umowne, odsetki karne.

Zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k.

Zgodnie z powyższym przepisem konsument powinien zostać w umowie poinformowany o rocznej stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunkach jej zmiany oraz ewentualnych innych opłatach z tytułu zaległości w spłacie kredytu. Powód wskazywał, że pozwany nie zdefiniował pojęcia odsetek maksymalnych, a jedynie odesłał w tym zakresie do przepisów kodeksu cywilnego oraz nie zawarł w treści umowy informacji na temat sposobu przekazywania kredytobiorcy przez bank informacji o zmianie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego. W umowie , w pkt III.1 , określono, że stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równa będzie 11,20% w stosunku rocznym. Stopa odsetek za opóźnienie może być opisana w postaci liczby procentowej albo przez odwołanie do stopy referencyjnej, np. stopy odsetek maksymalnych za opóźnienie (zob. T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 1, s. 460). Tym samym Bank zawarł odwołanie do bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa i nie miał obowiązku informować na trwałym nośniku o ich zmianie.

Mając na uwadze całokształt powyższych okoliczności, w przedmiotowej sprawie nie zostały zatem spełnione przesłanki uzasadniające skorzystanie z sankcji kredytu darmowego, powództwo okazało się bezzasadne i jako takie w punkcie I. wyroku podlegało oddaleniu na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. a contrario w zw. z art. 45 ust. 5 u.k.k.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Sąd zasądził od powódki na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu w wysokości 107 zł, na którą to kwotę składały się: koszty zastępstwa procesowego ustalone na podstawie zastosowanego odpowiednio § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.) w kwocie 90 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł(art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej; t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2111; w zw. z pkt. IV załącznika do niej).