Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 czerwca 2024 r. w Toruniu sprawy

z powództwa (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko K. P.

o zapłatę

oddala powództwo w całości.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

Sygn. akt X C 1516/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 października 2023 r. (nadanym w dniu 26 października 2023 r.) powódka (...) Spółka akcyjna z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od K. P. kwoty 10.105,66 zł z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od 24 maja 2023 r do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu powódka powołała się na zobowiązanie wekslowe pozwanego albowiem poprzez podpisanie weksla 14 lutego 2022 r. pozwany zobowiązał się do zapłaty w dniu 23 maja 2023 r. kwoty wskazanej na wekslu tj. 10.905,66 złotych. Powód wezwał pozwanego do wykupu weksla. Po wypowiedzeniu umowy pożyczki pozwany wpłacił 800 zł na rzecz powoda. Weksel został wystawiony przez pozwanego na zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej przez (...) S.A. na podstawie umowy (...) z 14 lutego 2022 r.

Korespondencję zawierającą odpis pozwu wraz z zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi doręczono pozwanemu za pośrednictwem komornika sądowego w dniu 25 kwietnia 2024 r. na adres zamieszkania wskazany w pozwie. W tym stanie rzeczy korespondencję dla pozwanego należało uznać za doręczoną w trybie art. 139 ¹ § 3 k.p.c. z dniem 7 lutego 2024 r. (k. 27 akt sprawy).

Pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew, wobec czego w sprawie wydano wyrok zaoczny na podstawie o art. 339 § 1 i 2 k.p.c.

Sąd ustalił, co następuje.

W dniu 14 lutego 2022 r. K. P. zawarł jako pożyczkobiorca z (...) Spółką akcyjną z siedzibą w W. jako pożyczkodawcą umowę pożyczki gotówkowej nr (...).

Całkowitą kwotę pożyczki określono na 6.500 zł i taką kwotę wypłacono pożyczkobiorcy. Jednocześnie w ramach umowy, pozwany zobowiązał się do zapłaty łącznie kwoty 15.660 zł na którą to kwotę, poza kwotą pożyczki złożyły się: opłata przygotowawcza (340 zł), prowizja pośrednika finansowego (313 zł), prowizja pożyczkodawcy (5.847 zł). Dodatkowo pożyczkobiorcę obciążać miały odsetki kapitałowe w wysokości 12,5% w skali roku, co w całym okresie kredytowania miało wynieść kwotę 2.660 zł. Łącznie całkowity koszt pożyczki wyniósł 9.160 zł (313 zł + 340 zł + 5.847 zł +2.660 zł). Zgodnie z umową, pożyczka miała zostać zwrócona w 36 miesięcznych ratach w kwotach po 435 złotych od 21 marca 2022 r. do 21 lutego 2025 r.

W razie opóźnienia w zapłacie rat pożyczkodawca uprawniony był do naliczania odsetek za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie (na dzień zawarcia umowy: 16,5% rocznie).

Wraz z umową pożyczkobiorca podpisał załącznik do wniosku o numerze (...) z 11 lutego 2022 r. o udzielenie pożyczki w (...) w którym wskazano zestawienie kwot składających się na prowizję pożyczkodawcy.

Ponadto w dniu 14 lutego 2022 r. K. P. podpisał weksel niezupełny w chwili wystawienia wraz z deklaracją wekslową, zgodnie z którą weksel zabezpieczał zwrot całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej przez (...) S.A. z tytułu umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 11 lutego 2022 r. na które składają się kwota do zapłaty 15.660 zł oraz należne maksymalne odsetki za opóźnienie, liczone zgodnie z art. 481 § 2 ¹ k.c. za każdy dzień opóźnienie w płatności każdej z rat.

Umowa oraz wszelkie załączniki do niej zostały zawarte na wzorcu umownym wytworzonym przez pożyczkodawcę.

Pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie (435 zł) przekroczy 30 dni. Wypowiedzenie umowy należało poprzedzić wezwaniem do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. Takiemu samemu rygorowi poddano wypełnienie weksla niezupełny w chwili wystawienia (in blanco) wystawionego przez pozwanego na rzecz powoda na zabezpieczenie spłaty pożyczki.

Pozwany terminowo płacił raty pożyczki aż do raty nr 11 należnej w styczniu 2023 roku. W tym okresie zapłacił łącznie 4.785 zł.

Wobec braku kolejnych wpłat powód wezwał go do zapłaty brakującej kwoty 870 zł pismem z dnia 27 marca 2023 r. Pozwany nie uiścił żądanej kwoty.

Kolejno, pożyczkodawca pismem z dnia 24 kwietnia 2023 r. wypowiedział umowę pożyczki oraz wezwał do wykupu weksla. Weksel wypełniono 23 maja 2023 r. na kwotę 10.905,66 zł.

Pozwany przed wytoczeniem powództwa dokonał dwóch dodatkowych wpłat – 15 i 19 września 2023 r. na łączną kwotę 800 zł.

Dowody:

– umowa pożyczki, k. 6–8,

– harmonogram spłat, k. 9,

– załącznik do wniosku o udzielenie pożyczki, k. 11,

– deklaracja wekslowa, k. 13,

– weksel, k. 12,

– wykaz operacji, k. 15,

– ostateczne wezwanie do zapłaty z potwierdzeniem doręczenia, k. 10 i 16,

– wypowiedzenie umowy wraz z wezwaniem do wykupu weksla i z potwierdzeniem doręczenia, k. 14 i 17.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez stronę powodową. Przedłożone dokumenty nie budziły zastrzeżeń ani wątpliwości Sądu pod względem formalnym. Ich wiarygodność i prawdziwość nie była kwestionowana. Brak było wątpliwości co do ich autentyczności.

Sąd zważył, co następuje.

W pierwszej kolejności należy odnotować, że wobec niepodjęcia obrony przez pozwanego, stosownie do treści art. 339 § 2 k.p.c., w którym określono podstawę faktyczną wyroku zaocznego, Sąd – jeżeli nie ma uzasadnionych wątpliwości – zobligowany jest do uznania podanej przez powoda podstawy faktycznej (tj. twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych) za zgodną z prawdą bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Niezależnie od ustalenia podstawy faktycznej sąd zawsze jest zobowiązany rozważyć, czy żądanie pozwu jest zasadne w świetle norm prawa materialnego, albowiem negatywny wynik takiej analizy powoduje wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1972 r., III CRN 30/72).

Powódka odpowiedzialności pozwanego z tytułu zapłaty dochodzonego roszczenia upatrywała w odpowiedzialności wekslowej więc podstawę żądania pozwu stanowiły przepisy ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz. 282 ze zm.). Warunki formalne jakie powinien spełniać weksel uregulowane zostały w art. 101 ustawy Prawo wekslowe. Z treści wystawionego w sprawie weksla (k. 5) wynika, że zawiera on wszelkie elementy niezbędne i spełnia wymogi formalne przewidziane prawem wekslowym, a zatem należało uznać go za ważny i na jego podstawie pozwany co do zasady mógł ponosić odpowiedzialność jako wystawca weksla (art. 9 ustawy Prawo wekslowe).

Należy jednak wskazać, że choć powództwo zostało oparte na stosunku wekslowym, to Sąd miał obowiązek z urzędu zbadać stosunek podstawowy bowiem dotyczył on umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem. Jeżeli bowiem Sąd ma wątpliwości czy umowa zawarta z konsumentem nie zawiera klauzul niedozwolonych powinien mieć z urzędu możliwość przeniesienia spór na płaszczyznę stosunku podstawowego i to bez względu na inicjatywę pozwanego i nawet bez względu na to czy podejmuje się on jakiejkolwiek obrony w sprawie, dopuszczalne więc było w tym zakresie działanie Sądu z urzędu pomimo niepodjęcia obrony w sprawie przez pozwanego (tak w wyroku (...) z dnia 7 listopada 2019 r., sygn. (...), a także w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2020 r. I NSNc 57/20).

Zgodnie z treścią art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przenosi tysiąc złotych, powinna być stwierdzona pismem.

Stosownie do treści art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2018 r., poz. 993 ze zm.) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności między innymi umowę pożyczki.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Na podstawie art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Wskazać należy, że pozwany z pewnością przy zawieraniu umowy występował w charakterze konsumenta, który nie miał wpływu na postanowienia umowy pożyczki o adhezyjnym charakterze. Strona powodowa jest natomiast przedsiębiorcą zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych i przy zawieraniu umów posługuje się wzorcami umownymi. Sąd może, a nawet powinien dokonywać oceny postanowień zawartych umów, a także postanowień samych wzorców umów, co do ich zgodności z prawem. Ocena ta dokonywana jest konkretnie w toczącym się miedzy przedsiębiorcą a konsumentem sporze, którego przedmiotem są skutki prawne określonego postanowienia umowy. Umowy konsumenckie podlegają ocenie w świetle klauzuli generalnej z art. 385 ¹ § 1 k.c.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 września 2020 r. wydanym w połączonych sprawach (...). kompleksowo omówił zagadnienia związane z badaniem warunków umowy obejmujących pozaaodsetkowe koszty kredytu. Trybunał potwierdził stanowisko zaprezentowane we wcześniejszym, wyroku z dnia 26 marca 2020 r. wydanym w sprawie (...), że fakt, iż ogólna kwota pozaodsetkowych kosztów kredytu mieści się w limicie wynikającym z art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim (Dz. U. nr 126, poz. 715) nie wyklucza badania poszczególnych warunków umowy. Co istotne, Trybunał zwrócił uwagę, że wydaje się, że przepis art. 385 ^{( 1)} k.c. przewiduje szerszą ochroną konsumenta niż przepisy dyrektywy 93/13 gdyż jego brzmienie umożliwia badanie adekwatności ceny czy też wynagrodzenia jeżeli nie dotyczą one świadczenia głównego. W motywach 69-78 Trybunał w sposób wyraźny wskazał, że świadczeniem głównym w przypadku umowy pożyczki jest co do zasady jej spłata z odsetkami. Pozostałe koszty mogą być uznane za świadczenie główne jeżeli sformułowane zostały w sposób jasny i przejrzysty, w tym w sposób umożliwiający konsumentowi zrozumienie różnic między nimi i ekonomicznego sensu ich wprowadzenia.

W przypadku umowy pożyczki w ocenie Sądu jako główne świadczenia stron należy określić wypłatę kapitału, bieżącą obsługę umowy (po stronie pożyczkodawcy) oraz terminowy zwrot kapitału i zapłatę wynagrodzenia (odsetek kapitałowych). W ocenie Sądu charakteru takiego nie można nadać zapłacie chociażby prowizji pożyczkodawcy. Tym samym kluczowe staje się określenie, czy postanowienia dotyczące kosztów pozaodsetkowych były sprzeczne z dobrymi obyczajami i jednocześnie rażąco naruszały interesy konsumenta.

Podkreślić należy oczywiście, że obciążenie pożyczkobiorcy prowizją i podobnymi opłatami jest dopuszczalne na gruncie przepisów ustawy o kredycie konsumencki. Zgodnie z art. 5 pkt 6 tej ustawy całkowity koszt kredytu - wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz b) koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, - z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Jednakże sama dopuszczalność obciążenia pożyczkobiorcy prowizją z udzielenie pożyczki nie oznacza jednak, że może ona zostać ustalona przez pożyczkodawcę w sposób dowolny, oderwany od rzeczywistych kosztów, jakie zostały przez niego poniesione w związku z udzieleniem pożyczki.

Pozwanemu wypłacono tytułem pożyczki kwotę 6.500 zł. Pozwany, oprócz kwoty pożyczki zobowiązany był jednak do spłaty dodatkowych opłat tj. opłaty przygotowawczej – 340 zł, prowizji – 5.847 zł i prowizji pośrednika finansowego – 313 zł. Z treści umowy wynika zatem, że pożyczkobiorca – pozwany miał ponieść kilka różnych opłat które stanowią pozaodsetkowe koszty kredytu.

W ocenie Sądu na podstawie zawartej umowy konsument nie mógł w sposób przejrzysty ustalić na poczet jakich wzajemnych świadczeń musi uiścić należności stanowiące łącznie kwotę odpowiadającą 100% kwoty udzielonej pożyczki. Poprzez wprowadzenie w umowie warunków o pobraniu trzech opłat o podobnych charakterze nie zostało zapewnione ogólne zrozumienie przez konsumenta jego obowiązków zapłaty i skutków ekonomicznych przewidujących te koszty (motyw 78 ww. wyroku (...)). Warunki te, poprzez ich nieprzejrzystość, wprowadzają znaczącą nierównowagę stron i jako takie powinny zostać wyeliminowane.

Ponadto, zdaniem Sądu nie można przy tym uznać, że postanowienia dotyczące ustalenia pozaodsetkowych kosztów kredytu były uzgadniane indywidualnie z pożyczkobiorcą. Powyższej oceny nie zmienia fakt, że pozwany podpisał umowę, a także załącznik do wniosku o numerze o udzielenie pożyczki konsumenckiej z którego miały wynikać podstawy naliczenia przez powoda prowizji w łącznej kwocie 5.847 zł. W ocenie Sądu jedynie dla miało legitymizować naliczenie przez pożyczkodawcę wysokich pozaodsetkowych kosztów kredytu, jednakże było to działanie pozorne. Konsument nie miał żadnego wpływu na ustalenie wysokości kosztów i zapisów umowy w tym zakresie , a jego rola sprowadzała się do jego podpisania. Zapisy umowny zostały one narzucone jej w ramach stosowania przez powoda wzorca umowy. O możliwości wpływu na te postanowienia umowy w szczególności nie może świadczyć zgoda pożyczkobiorcy jak również możliwość zapoznania się z treścią dokumentów. Sama akceptacja propozycji pożyczkodawcy zawarcia takiej umowy czy przyjęcie oferty nie oznacza bowiem realnej możliwości, wpływu na kształt postanowień umowy przygotowanych na wzorcu przez przedsiębiorcę. Swoboda kredytobiorcy ograniczała się jedynie do wyboru jednej z proponowanych ofert, które w swojej konstrukcji opierały się na ogólnych schematach i mechanizmach obowiązujących u pożyczkodawcy w dacie zawarcia umowy.

Podkreślić należy, że formalna zgodność co do kwoty z ustawowym limitem maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu nie prowadzi do samoistnego uznania takich kosztów za uzasadnione. Szczegółowe przeznaczenie prowizji pożyczkodawcy nie zostało określone w umowie, a jedyne w załączniku do wniosku o zawarcie umowy pożyczki. Przy czym ww. załącznik dotyczył jedynie prowizji w kwocie 5.847 zł, nie zaś opłaty przygotowawczej i kosztu prowizji pośrednika finansowego. Jednocześnie, co do tych dwóch ostatnich opłat w umowie nie znalazły się odpowiednie ich definicje i zakresy. Można jedynie zakładać w świetle doświadczenia życiowego, że opłata przygotowawcza dotyczy etapu zawarcia umowy i kosztów organizacyjnych pożyczkodawcy z tym związanych, a wynagrodzenie pośrednika finansowego może wskazywać na określenie w ten sposób wynagrodzenia pośrednika (agenta) z którym pozwany zawierał pożyczkę.

Tym bardziej zatem, w świetle poniesienia przez pożyczkobiorcę opłaty przygotowawczej oraz kosztu prowizji pośrednika finansowego, co najmniej niejednoznaczne są dla konsumenta zapisy załącznika dotyczące konieczności poniesienia w ramach prowizji takich kosztów prowadzenia działalności gospodarczej pożyczkodawcy, jak: koszt wynagrodzeń pracowników, koszt działań marketingowych, koszt wdrożenia nowych produktów i narzędzi, koszt utrzymania i obsługi systemów teleinformatycznych, koszt operacji bankowych i pocztowych, koszt zużycia materiałów i energii, materiałów biurowych i środków czystości, koszt podatków i danin publicznych, a nadto kwota podatku dochodowego od osób prawnych oraz marża pożyczkodawcy.

Należy podkreślić, że wskazane koszty dotyczą ogólnie działalności prowadzonej przez powoda, przy czym powód nie wyjaśnił, dlaczego w konkretnym przypadku pozwanemu koszty te naliczone zostały w tak znacznej wysokości. Nie sposób nie zauważyć, że pożyczkobiorca z jednej strony został przez powoda obciążony prowizją dla pośrednika, a mimo tego nakłada się na niego dalsze koszty związane z zatrudnianiem pracowników przez powoda. Uzasadnione wątpliwości budzi przerzucanie na pożyczkobiorcę kosztów związanych z wdrożeniem nowych produktów, narzędzi, kosztów materiałów promocyjnych. Warto również podkreślić, iż na wysokość podatku dochodowego od osób prawnych, który podmiot ma obowiązek uiścić, wpływ ma wysokość ustalonych kosztów pozaodsetkowych, a nie odwrotnie. Należy odnotować, że zgodnie z zapisami załącznikami kwotę 3.705 zł (63,4% tejże prowizji) przeznaczono na marżę – wynagrodzenie pożyczkodawcy. Co istotne marża jest jednym z wielu wymienionych kosztów pożyczkodawcy. Z doświadczenia życiowego wynika natomiast, że marża traktowana jako wynagrodzenie przedsiębiorcy stanowi właśnie wynagrodzenie z którego finansuje on koszty swojej działalności jak te które wymieniono powyżej.

W świetle powyższego, Sąd uznał, że zapisy umowy dotyczące prowizji stanowią próbę obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych, które nota bene również zostały zastrzeżone przez pożyczkodawcę w umowie i stanowiły oprócz pozaodsetkowych kosztów kredytu wynagrodzenie pożyczkodawcy i znaczne obciążenie dla pożyczkobiorcy w kwocie 2.660 zł. W art. 359 § 2 ¹ k.c. uregulowano górną granicę należności za korzystanie z kapitału. Powód naliczając marżę przyznał sobie dodatkową korzyść w wysokości 57% kapitału. Prowizja winna stanowić wyrównanie kosztów, jakie przedsiębiorca ponosi w związku z zawarciem umowy, nie może natomiast stanowić źródła dalszego wzbogacenia podmiotu silniejszego. Wniosek ten staje się tym bardziej oczywisty, w świetle tego, że konsument w zamian za zapłatę bardzo wysokiej marży nie otrzymuje od pożyczkodawcy żadnego ekwiwalentnego świadczenia.

Sumując, w tym stanie sprawy, Sąd uznał, że opłacie przygotowawczej (313 zł) oraz prowizji pośrednika (340 zł) tj. w łącznej wysokości 653 zł występującym samodzielnie nie można przypisać charakteru opłat niedozwolonych. W obu przypadkach nazwa opłat w sposób dostateczny wyjaśniała przeznaczenie kwot, które dodatkowo z uwagi na swoją wysokość ostatecznie nie prowadziły do rażącego naruszenia interesów pozwanego, ani nie stanowiły wykroczenia przeciwko dobrym obyczajom, zasadom słuszności. Do odmiennych wniosków prowadzi natomiast analiza zapisów umowy dotyczących prowizji pożyczkodawcy. Jej wysokość określono na 5.847 zł, to jest niemal 90% kapitału, a obowiązkowi jej spłaty nie towarzyszy żadne ekwiwalentne świadczenie pożyczkodawcy. Zastrzeżenie prowizji ww. kwocie służyło jedynie obejściu przepisów o odsetkach maksymalnych o których mowa w art. 359 § 2 ¹ k.c., które również zostały zastrzeżone przez pożyczkodawcę i to w stosunku co do całości zobowiązania pożyczkobiorcy. Tym samym zapisy o prowizji pożyczkodawcy nie wiążą konsumenta (pozwanego).

Ponadto Sąd uznał, że powód nieprawidłowo naliczył odsetki kapitałowe nie tylko od sumy udzielonej pozwanemu pożyczki ale również od kosztów pozaodsetkowych. Z istoty rzeczy odsetki kapitałowe stanowią wynagrodzenie należne za udostępnienie kapitału (art. 359 § 1 k.c.) i tylko od udostępnionego kapitału winny być naliczane, nie zaś od kredytowanych kosztów pożyczki. Z powyższych względów Sąd za usprawiedliwione uznał naliczenie przez powoda odsetek kapitałowych w wysokości 799,89 złotych, tzn. naliczonych zgodnie z oprocentowaniem przyjętym w umowie, za okres wskazany w pozwie – t.j. od dnia zawarcia umowy do dnia 21 kwietnia 2023 roku, ale jedynie od kwoty należnego do spłaty kapitału pożyczki (6.500 złotych).

Wobec powyższych ustaleń w sprawie Sąd odnotował, że wypowiedzenie umowy sporządzono 24 kwietnia 2023 r., a doszło ono do pozwanego 2 maja 2023 r. Wedle harmonogramu spłaty na dzień ten wymagalne były raty o łącznej wartości 6.090 zł (14 × 435 zł). Pozwany wpłacił do tej pory 4.785 zł, a więc jego zaległość według harmonogramu spłaty przekraczała 435 zł przez okres dłuższy niż 30 dni.

Niemniej ustalenie, że prowizja w wysokości 5.847 zł nie wiąże pozwanego, a także ponowne ustalenie wysokości należnych w sprawie odsetek kapitałowych należnych do 21 kwietnia 2023 r., doprowadziło Sąd do ponownego przeliczenia wysokości wymagalnej należności pożyczkobiorcy. W tym stanie sprawy przy utrzymaniu liczby 36 rat, każda z nich powinna była wynieść w przybliżeniu 235,59 zł (obliczona od kwoty 6.500 zł z należnym oprocentowaniem według umowy (12,5% w skali roku) plus 18,14 zł (653 złotych/36 m-cy). Do dnia wypowiedzenia umowy nastał termin płatności 14 rat, czyli w sumie kwoty 3.298,26 złotych (14 x 235,59 zł). Oznacza to, że w dniu wypowiedzenia umowy nie było podstaw do jej wypowiadania, gdyż pozwany nadpłacił należne zobowiązania o ponad 1.400 zł. Nadto, po piśmie z dnia 24 kwietnia 2023 r. wpłacił kolejne kwoty w łącznej wysokości 800 zł.

Brak skutecznego wypowiedzenia umowy sprawia, że nie ziściły się natomiast przesłanki przewidziane w deklaracji wekslowej stanowiącej podstawę wystawienia weksla, co z kolei prowadzi do wniosku, że weksel został wypełniony nieprawidłowo. Wystawca weksla niezupełnego w chwili wystawienia staje się zobowiązany wekslowo jedynie w granicach, w jakich weksel został prawidłowo wypełniony. Samoistny charakter tego zobowiązania musi prowadzić do wniosku, że w razie uznania, że zobowiązanie wekslowe w rzeczywistości nie istnieje, Sąd nie jest uprawniony, szczególnie w postępowaniu uproszczonym, do zmiany z urzędu podstawy roszczenia i badania zasadności dochodzonej kwoty na podstawie umowy (która nota bene w dniu wyrokowania miała obowiązywać jeszcze przez dziewięć kolejnych miesięcy). Stanowiłoby to bowiem orzeczenie co do przedmiotu nieobjętego pozwem, czemu sprzeciwia się art. 321 § 1 k.p.c. Z tego też punktu widzenia nie było dopuszczalne zasądzenie na rzecz powódki żądanej pozwem kwoty. Żądanie pozwu opierało się bowiem na wekslu, który został wypełniony niezgodnie z porozumieniem wekslowym.

Jednocześnie oparcie powództwa na wekslu powodowało, że niezgodne z art. 321 § 1 k.p.c. byłoby zasądzenie wymagalnych na dzień orzekania w trybie art. 316 k.p.c. rat kapitałowo-odsetkowych na podstawie stosunku podstawowego łączącego strony, tj. umowy pożyczki. Tu odnotować trzeba, że ww. wymagalne raty stanowiły by ewentualnie raty należne częściowo za luty 2024 r. i za okres od kwietnia 2024 r. do maja 2024 r. tj. w kwocie 770,53 zł (na dzień 11.06.2024 r. wymagalne były 27 rat po 235,39 zł tj. 6.355,53 zł minus uiszczona przez pozwanego kwota 5.585 zł.). Sam bowiem fakt, że kwota której zasądzenia domagała się powódka – mieściłaby się na innej podstawie faktycznej niż wywiedzionej w pozwie nie dawała podstaw do jej uwzględnienia przez Sąd. W świetle przywołanego art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować, co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Zakaz orzekania ponad żądanie, będący przejawem zasad dyspozycyjności i kontradyktoryjności, oznacza, że o treści wyroku zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym decyduje żądanie strony. Sąd nie może zasądzać czego innego od tego, czego żądał powód ( aliud), więcej niż żądał powód ( super), ani na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda. Zakaz orzekania ponad żądanie odnosi się zatem, bądź do samego żądania (petitum), bądź do jego podstawy faktycznej ( causa petendi). W art. 321 § 1 k.p.c. jest bowiem mowa o żądaniu w rozumieniu art. 187 § 1 k.p.c., a w myśl tego unormowania obligatoryjną treść każdego pozwu stanowi dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Innymi słowy, sąd jest związany granicami żądania powództwa i nie może w tym wypadku dysponować przedmiotem procesu przez określenie jego granic niezależnie od zakresu i podstawy żądania ochrony określonej przez stronę powodową. (por. wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 23 lutego 2023 r., sygn. akt II Ca 1143/22, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2010 r., I CSK 476/09).

Warto przy tym podkreślić, że o braku podstaw do zasądzenia ww. kwoty wymagalnej na dzień wyrokowania, czy też ewentualnie całej kwoty pożyczki która pozostała do spłaty, po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych, a którą według Sądu należałoby określić na kwotę 2.367,89 zł (6500 zł + 799,89 zł + 653 zł – 5.585 zł), sprzeciwia się podana w pozwie data wymagalności roszczenia tj. 24 maja 2023 r. i wywodzonego w tym zakresie roszczenia odsetkowego. Skoro po wyeliminowaniu z umowy klauzul abuzywnych brak było podstaw do wypowiedzenia umowy, nie można uznać, że ww. kwota należna do spłaty stałaby się wymagalna z dniem wskazanym w pozwie.

Na marginesie należy przy tym wskazać, że powód nieprawidłowo formułował roszczenie odsetkowe w zakresie rodzaju dochodzonych odsetek za opóźnienie. Powód wywodził swoje roszczenie z przepisów ustawy Prawo wekslowe (art. 104, art. 38 w zw. z art. 103) oraz, w zakresie roszczenia odsetkowego, na podstawie art. 481 § 2 ¹ k.c. Z istoty faktu, że weksel stanowi samoistną podstawę roszczenia wynika, że nie można obok niego dochodzić odsetek w wysokości określonej umową. Powód nie zastrzegł w treści weksla oprocentowania sumy wekslowej (art. 5 prawa wekslowego), a zatem nie mógł domagać się zasądzenia od pozwanej odsetek umownych za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych.

Z tych wszystkich powodów powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek