Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Beata Śmigielska
Protokolant: Paulina Popławska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 czerwca 2024 r. w Toruniu

sprawy z powództwa J. Ł.

przeciwko A. M. (1) i J. M.

o roszczenie z weksla

I.  oddala powództwo w całości;

II.  zasądza od powódki J. Ł. na rzecz pozwanych A. M. (1) i J. M. kwotę po 1808,50 zł (tysiąc osiemset osiem złotych pięćdziesiąt groszy), wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia, do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu – kosztów zastępstwa prawnego.

Sygn. akt: X C 1477/23

UZASADNIENIE

Powódka, J. Ł., pozwem z dnia 17 sierpnia 2023 roku, który dnia 17 sierpnia 2023 roku wpłynął do Sądu Rejonowego w Toruniu, wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych J. M. i A. M. (1):



kwoty 40 000 zł, wraz z ustawowymi odsetkami za czas od dnia 17 sierpnia 2023 roku do dnia zapłaty, tytułem roszczeń wekslowych



zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Podstawą faktyczną pozwu powódka uczyniła okoliczność, iż pozostaje ona prawną posiadaczką weksla własnego, wystawionego przez pozwanego J. M. (wystawcę), za którego zobowiązanie poręczyła wekslowo A. M. (1) (awalistka). Wskazała, że weksel był niezupełny w chwili wystawienia, a remitentem (pierwotnym wierzycielem wekslowym), oraz uprawnionym do jego uzupełnienia, był jej indosant, S. K.. Ona zaś, działając jako indosatariuszka (nabywczyni weksla), w dniu 17 sierpnia 2023 roku, po uprzednim zawiadomieniu pozwanych, przedstawiła im weksel do zapłaty w miejscu oznaczonym, a pozwani go nie wykupili, co miałoby usprawiedliwiać jej roszczenie. W pozwie zawarła również wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Zarządzeniem referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w Toruniu z dnia 24 października 2023 roku stwierdzono brak podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu nakazowym i upominawczym, zaś sprawę skierowano do rozpoznania w trybie procesu cywilnego, bez zastosowania przepisów o postępowaniach odrębnych.

Pozwani J. M. i A. M. (1), odpowiedzią na pozew
z dnia 6 lutego 2024 roku (k. 35), która dnia 7 lutego 2024 roku wpłynęła do tutejszego Sądu, zażądali oddalenia powództwa w całości, a także zasądzenia na swoją rzecz, od strony powodowej, kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu swego stanowiska powołali się na nieważność formalną weksla, biorącą za przyczynę niezłożenie podpisów pod wekslem, jak również podnieśli zarzut przedawnienia zobowiązania wekslowego. Wyjaśnili, że w dniu, na który datowany jest weksel, wystawili wyłącznie jeden weksel na kwotę 10 000 złotych, zaś drugiego - przedmiotowego zobowiązania wekslowego nie zaciągali. Zażądali ponadto przedstawienia im oryginału weksla oraz deklaracji wekslowej, stanowiącej podstawę wypełnienia przez remitenta weksla in blanco.

Pismem przygotowawczym z dnia 19 marca 2024 roku, działająca osobiście powódka J. Ł. wskazała (k. 48), iż żąda przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego specjalisty w zakresie grafologii, na fakt złożenia podpisów przez pozwanych pod oryginałem weksla. Ponadto, wskazała, że deklarację wekslową, zgodnie z treścią swego pisma, powinni przedstawić pozwani. Odnośnie do zarzutu przedawnienia roszczenia wyjaśniła, że dochowała trzyletniego terminu, liczonego od ostatniego dnia rocznego terminu przedstawienia weksla do zapłaty, a więc roszczenie nie jest przedawnione.

Podczas rozprawy przeprowadzonej w dniu 7 maja 2024 roku, pozwani dokonali aktu procesowego zakwestionowania autentyczności podpisów złożonych pod wekslem, którego oryginał im okazano, oraz wnieśli o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego
z zakresu badania pisma ręcznego. Wniosek powódki o przeprowadzenie analogicznego dowodu na rozprawie został cofnięty (k. 73 v.).

Pismami z dni 13 maja 2024 roku i 15 maja 2024 roku, pozwani wnieśli o zwolnienie ich od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w przedmiotowej sprawie,
oraz przedstawili stanowisko i dowody, których potrzeba przywołania, w ich ocenie, wynikła
z treści zeznań świadka S. K. na terminie rozprawy w dniu 7 maja 2024 roku. W szczególności, podnieśli zarzut tożsamości świadczeń, zabezpieczonych wekslami
w niniejszej sprawie oraz w sprawie I C 412/21 Sądu Rejonowego w Rypinie.

Postanowieniem tutejszego Sądu z dnia 27 maja 2024 roku wniosek obojga pozwanych rozpatrzono pozytywnie (k. 134).

Pismem z dnia 3 czerwca 2024 roku, które wniesiono do tutejszego Sądu osobiście
w dniu 4 czerwca 2024 roku o godzinie 09:24, S. K. , będący pierwotnym wierzycielem wekslowym (remitentem), zgłosił w niniejszym postępowaniu interwencję uboczną, powołując się na swój interes prawny, wywodzony z zawarcia w dniu 3 września 2022 roku z powódką umowy odnowienia roszczeń z tytułu regresu alimentacyjnego, w ramach której remitent zapłacił powódce za te roszczenia indosem weksla z przedmiotowej sprawy.

Na rozprawie w dniu 4 czerwca 2024 roku, wywołanej o godzinie 09:34, stawił się S. K., popierający swoją interwencję. Niezwłocznie po ujawnieniu okoliczności wniesienia stosownego pisma do Sądu, pełnomocnik strony pozwanej złożył do protokołu rozprawy opozycję względem wniesionej interwencji ubocznej, którą Sąd niezwłocznie oddalił na rozprawie i z urzędu uzasadnił. Postanowienie w tym przedmiocie uprawomocniło się bez zaskarżenia w dniu 11 czerwca 2024 roku.

Podczas tego samego terminu rozprawy, pełnomocnik strony pozwanej dokonał aktu doręczenia interwenientowi ubocznemu (remitentowi) materialnoprawnego oświadczenia woli obojga pozwanych, złożonego w formie pisemnej, którego treścią było uchylenie się od skutków oświadczenia woli w postaci złożenia podpisów pod wekslem, złożonego pod wpływem błędu (k. 172). Odpisy tego pisma następnie doręczono pozostałym uczestnikom postępowania oraz złożono w aktach sądowych.

Ponadto, także podczas tego terminu rozprawy, strona pozwana zmieniła swoje stanowisko odnośnie do autentyczności podpisów złożonych na oryginale weksla poprzez poniechanie dalszego kwestionowania ich pochodzenia. Jednocześnie cofnięto wniosek
o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu badania pisma ręcznego (k. 172).

Pismem z dnia 5 czerwca 2024 roku, które tego samego dnia wpłynęło do Sądu Rejonowego w Toruniu, powódka, działając bez udziału swego pełnomocnika, przedstawiła swe stanowisko odnośnie do złożonego oświadczenia materialnoprawnego, wskazując, iż jej zdaniem okoliczności jego złożenia przemawiają za niezasadnością twierdzenia o tożsamości roszczeń, zabezpieczonych wekslem z niniejszego postępowania oraz innych, które dochodzone były przez jej indosanta.

Strony obecne na rozprawie, poprzedzającej jej zamknięcie, to jest w dniu 6 czerwca 2024 roku, podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska oraz przedstawiły szeroko argumenty prawne i faktyczne na ich poparcie. Pełnomocnik pozwanych, w szczególności, podniósł argumenty odnośnie do nieekwiwalentności świadczeń w ramach umowy,
która stanowiła stosunek podstawowy, w ramach którego zobowiązanie wekslowe powstało. Ogłoszenie wyroku odroczono do dnia 13 czerwca 2024 roku.

Pismem z dnia 13 czerwca 2024 roku, które tego samego dnia wpłynęło do tutejszego Sądu, interwenient uboczny zwrócił uwagę Sądu na uchybienie przepisom postępowania.

Sąd ustalił, co następuje:

J. M. i A. M. (1) poznali S. K.
za pośrednictwem E. P., która reklamowała swoje usługi z zakresu finansów
i doradztwa w prasie. Przekazanie S. K. danych kontaktowych J. M., w celu nawiązania współpracy, nastąpiło w dniu 8 marca 2012 roku.

Pozwani małżonkowie M. są rolnikami, którzy ukończyli szkołę podstawową oraz kurs przysposobienia rolniczego. S. K. posiada wykształcenie wyższe, w tym ekonomiczne i prawnicze, a dodatkowo studiował kognitywistykę i filozofię.

Dowody: wiadomość e-mail z dnia 8 marca 2012 roku (k. 54 akt sprawy I C 412/21 SR w Rypinie, częściowo zeznania świadka A. M. (2) (k. 168-168v.), częściowo zeznania pozwanego J. M. (k. 168v.-169v.), częściowo zeznania pozwanej A. M. (1) (k. 169v.-170), częściowo zeznania świadka S. K. (k. 71-73, 171-172), oświadczenie pozwanej i interwenienta ubocznego (k. 178)

J. M. i A. M. (1), na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej, byli właścicielami nieruchomości gruntowej, położonej w W., powiat (...). Na nieruchomości tej prowadzone było gospodarstwo rolne. W okresie od 2007
do 2010 roku, zawarli trzy umowy pożyczki z zabezpieczeniem poprzez wpis hipoteki
na nieruchomości, w wyniku których prowadzone były postępowania egzekucyjne z tego składnika majątku. Wpisy ujawniające okoliczności związane z tymi roszczeniami dokonane były w działach III i IV księgi wieczystej (...).

W dniu 27 listopada 2015 roku, pozwani, chcąc uwolnić się od egzekucji
z nieruchomości, zawarli z A. D. umowę pożyczki
z zabezpieczeniem w postaci przewłaszczenia nieruchomości pozwanych na zabezpieczenie. Pożyczki udzielono w kwocie 30 000 złotych, zastrzegając jednocześnie obowiązek zapłaty odsetek kapitałowych w wysokości 1% za jeden miesiąc trwania umowy pożyczki. Przeważająca część kwoty pożyczki została przekazana bezpośrednio na rachunek bankowy komornika sądowego, prowadzącego egzekucję z majątku pozwanych. Negatywne
dla pozwanych skutki prawne tej umowy ujawniono w dziale II wspomnianej księgi wieczystej.
W dziale IV dokonano wpisu jedynie roszczeń pozwanych o zwrotne przeniesienie własności nieruchomości.

Dowody: elektroniczna księga wieczysta o numerze (...) (wydruk – k. 103-132v.), częściowo zeznania świadka A. M. (2) (k. 168-168v.), częściowo zeznania pozwanego J. M. (k. 168v.-169v.), częściowo zeznania pozwanej A. M. (1) (k. 169v.-170), częściowo zeznania świadka S. K. (k. 71-73, 171-172)

J. M. i A. M. (1) z jednej strony, oraz S. K., z drugiej strony - podając się za pełnomocnika spółki prawa handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł., w niepewnej dacie, sygnowali dokument zatytułowany „umowa zlecenia”, datowany na 1 stycznia 2015 roku. Treścią tego pisma było zawarcie przez wymienione w nim strony umowy, tytułem której wymieniona spółka miała zobowiązać się do świadczenia na rzecz małżonków M. „usług doradztwa w zakresie prowadzenia gospodarstwa rolnego”. W dokumencie wskazano, że „zleceniobiorca zobowiązuje się świadczyć usługi w zakresie wszelkich czynności związanych z nakładami i wydatkami użytecznymi dla prawidłowej gospodarki oraz doradztwa prawnego związanego z prowadzeniem gospodarki”. Umowa zawarta miała zostać na okres 5 lat.

Tytułem zapłaty za świadczone przez spółkę usługi, małżonkowie M. zobowiązali się do wystawienia weksla własnego o charakterze płatniczym, w którego treści podana miała zostać suma wekslowa wynosząca 30 000 złotych. Weksel miał ponadto zawierać przedłużenie terminu remitenta do jego przedstawienia do zapłaty do terminu 3-letniego. Płatność wynagrodzenia ustalona została na dzień, w którym zleceniodawca otrzyma wartość w usłudze w wysokości 30 000 złotych.

S. K. był większościowym udziałowcem (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł..

Weksel własny małżonków M., wydany w wykonaniu zobowiązania względem podmiotu (...) sp. z o.o., datowany został na 12 września 2015 roku. Treść tego weksla została podana małżonkom M. do podpisu przez S. K., który zapewniał ich, że weksel ten zostanie wykorzystany przeciwko ich wierzycielowi A. D.. W nieznanym czasie, jednak nie później niż 10 września 2021 roku, weksel ten został indosowany przez prokurenta spółki, D. S., na korzyść S. K.. D. S. skazana została prawomocnym wyrokiem za przestępstwo oszustwa dokonane w ramach czynności wykonywanych w charakterze prokurenta spółki.

Roszczenie wekslowe S. K. wysuwane przeciwko małżonkom M. zostało uwzględnione w całości nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym, utrzymanym w mocy prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Rypinie z dnia 22 lipca 2022 roku w sprawie o sygnaturze I C 412/21. Sądy obu instancji przy rozpoznawaniu sprawy nie badały stosunku podstawowego, w związku z którym roszczenie wekslowe powstało.

Jedyną osobą, która podejmowała względem małżonków M. jakiekolwiek czynności w związku z umową zlecenia, był S. K.. Jakikolwiek inny pracownik ani przedstawiciel (...) sp. z o.o. nigdy nie kontaktował się z pozwanymi. Czynności S. K. względem małżonków M. nigdy nie polegały
na świadczeniu usług doradztwa z zakresu prowadzenia gospodarstwa rolnego, ograniczając się jedynie do doraźnej pomocy w wyraźnie umówionych sprawach, gdy o pomoc prosili wyraźnie małżonkowie M..

Dowody: dokumenty zgromadzone w aktach sprawy I C 412/21 SR w Rypinie, częściowo zeznania świadka A. M. (2) (k. 168-168v.), częściowo zeznania pozwanego J. M. (k. 168v.-169v.), częściowo zeznania pozwanej A. M. (1) (k. 169v.-170), częściowo zeznania świadka S. K. (k. 71-73, 171-172)

Pismem datowanym na dzień 29 września 2018 roku S. K., działając jako pełnomocnika (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł., złożył małżonkom M. oświadczenie woli, którego przedmiotem było zwolnienie małżonków M. z długu wynikającego z weksla wystawionego przez nich na korzyść remitenta w osobie (...) sp. z o.o. o tyle, o ile dłużnik solidarny A. D., odpowiadający solidarnie za zobowiązanie, wynikające z umowy zawartej między małżonkami M. a (...) sp. z o.o. na zasadach przewidzianych dla nabywcy gospodarstwa rolnego, dokona z tego tytułu spłaty.

Dowód: pismo z dnia 29 września 2018 roku (k. 90), częściowo zeznania świadka S. K. (k. 71-73, 171-172)

W toku dochodzenia przez S. K. roszczeń z tytułu weksla na 30 000 złotych, datowanego na 12 września 2015 roku, S. K. skierował do małżonków M. pismo z dnia 14 grudnia 2020 roku, w którym wezwał ich do wykupu weksla. W treści tego pisma zawarto adnotację, iż „[z] uwagi na okoliczność, iż księga wieczysta o numerze (...) nie zawiera już żadnych wpisów w dziale III i IV indosatariusz wykonał zobowiązanie za które zobowiązali się Państwo zapłacić”. S. K., zapytany o autentyczność swego podpisu pod dokumentem, potwierdził go na rozprawie w przedmiotowej sprawie.

Pismem tym nie posłużono się jednak przy dochodzeniu roszczeń w sprawie I C 412/21 Sądu Rejonowego w Rypinie.

Dowód: oryginał pisma z dnia 14 grudnia 2020 roku (k. 165), dokumenty zgromadzone w aktach sprawy I C 412/21 SR w Rypinie

W drugiej połowie 2018 roku, wskutek wezwań, jakie A. D. kierował do małżonków M., zobowiązując ich do opuszczenia nieruchomości przewłaszczonej już na niego na zabezpieczenie, małżonkowie M. skontaktowali się z S. K., prosząc go o pomoc w uniknięciu eksmisji i egzekucji
z nieruchomości. S. K. zgodził się pomóc małżonkom M.. Załatwianiem takich spraw zajmował się zawodowo.

Małżonkowie M. umówili się S. K., że ten pomoże im w odzyskaniu od A. D. prawa własności nieruchomości, wykreśleniu wpisów o obciążeniach nieruchomości oraz pozyskanie roszczeń restytucyjnych. Dzięki temu małżonkowie nie tylko odzyskają nieruchomość, ale także będą mogli umożliwić swojej córce zaciągnięcie kredytu z zabezpieczeniem hipotecznym na tej nieruchomości. Na skutek zwartej umowy, małżonkowie M. zostali przez S. K. skontaktowani z radcą prawnym A. M. (3), która wytoczyła stosowne powództwa w imieniu małżonków M. i prowadziła w ich imieniu procesy, a oni uiścili jej stosowne należności z tego tytułu. Terminem płatności i wymagalności wynagrodzenia S. K. miała być chwila osiągnięcia celu umowy, a więc uzyskanie przez córkę pozwanych kredytu hipotecznego. Intencją S. K. było bowiem uzyskanie zaspokojenia roszczeń ze środków pochodzących z uzyskanego przez córkę Państwa M. kredytu. Wartość wynagrodzenia S. K. oznaczona została na 40 000 złotych, to jest sumę stanowiącą 20% wartości nieruchomości pozwanych, oznaczoną w umowie pożyczki z komponentą przewłaszczenia na zabezpieczenie. Umowę zawarto ustnie.

Dowody: częściowo zeznania świadka A. M. (2) (k. 168-168v.), częściowo zeznania pozwanego J. M. (k. 168v.-169v.), częściowo zeznania pozwanej A. M. (1) (k. 169v.-170), częściowo zeznania świadka S. K. (k. 71-73, 171-172)

W dniu 18 sierpnia 2019 roku, S. K. pojawił się w domu Państwa M. na umówionym spotkaniu. Podczas niego, J. M., za namową S. K. dokonał czynności emisji weksla własnego za kwotę 10 000 złotych, za którego w drodze awalu poręczyła A. M. (1). Weskel ten wręczyli S. K., jako remitentowi, w wyniku czego uzyskali kwotę 10 000 złotych. Czynności tej dokonano w zastępstwie zawarcia umowy pożyczki, chcąc uniknąć
w ten sposób konieczności zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Powództwo remitenta z tego tytułu, wytoczone przed Sądem Rejonowym w Toruniu, zostało uwzględnione prawomocnym nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym w sprawie o sygnaturze akt X C 1491/20.

Podczas tego samego spotkania, S. K. wystąpił z propozycją wystawienia przez pozwanych (J. M. jako wystawcy, a A. M. (1) jako awalistki) weksla niezupełnego w chwili wystawienia (weksla in blanco) na zabezpieczenie roszczeń wynikających z umowy, jaką zawarli w 2018 roku. Zgodnie
z porozumieniem wekslowym, zawartym w formie ustnej, weksel mógł być uzupełniony wyłącznie kwotą 40 000 złotych. Forma weksla in blanco została zaproponowana przez S. K., ponieważ uważał, że wystawienie weksla z już wpisaną kwotą oznaczałoby osiągnięcie przez niego korzyści jeszcze przed spełnieniem świadczenia. Małżonkowie M. przystali na propozycję S. K..

Dowody: dokument weksla (k. 5-5v.), częściowo zeznania świadka A. M. (2) (k. 168-168v.), częściowo zeznania pozwanego J. M. (k. 168v.-169v.), częściowo zeznania pozwanej A. M. (1) (k. 169v.-170), częściowo zeznania świadka S. K. (k. 71-73, 171-172)

Wykreślenie z księgi wieczystej o numerze (...) wpisu prawa własności A. D. nastąpiło w dniu 26 listopada 2019 roku, na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 11 września 2019 roku w sprawie o sygnaturze akt X C 4050/18, którym ustalono nieważność zawartej umowy pożyczki z przewłaszczeniem na zabezpieczenie, na skutek powołania się przez małżonków M. na przepisy kodeksu cywilnego o wyzysku.

Wykreślenie z działów III i IV księgi wieczystej o numerze (...) ostatniego wpisu, obciążającego nieruchomość pozwanych, w postaci wpisu hipoteki umownej zwykłej do kwoty 25 000 złotych, nastąpiło w dniu 26 listopada 2019 roku na podstawie oświadczenia wierzyciela hipotecznego – M. W., datowanego na 20 sierpnia 2018 roku. Podstawą wpisu tej hipoteki była umowa pożyczki oraz ustanowienia hipoteki zwykłej z dnia 18 kwietnia 2007 roku. Roszczenie to dochodzone było w drodze postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Lipnie – A. G. i zostało umorzone stosownym postanowieniem komornika z dnia 24 września 2018 roku.

A. M. (2) uzyskała wpis hipoteki na nieruchomości (którą nabyła od swych rodziców, małżonków M., w drodze darowizny) w dniu 14 lipca 2021 roku.

Dowód: elektroniczna księga wieczysta o numerze (...) (wydruk – k. 103-132v.)

Dokumentem datowanym na 3 września 2022 roku, sporządzonym w niepewnej dacie, S. K. oraz J. Ł. zawarli umowę odnowienia wierzytelności J. Ł. z tytułu regresu alimentacyjnego, jakie miałyby się jej należeć z tytułu zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb ich wspólnych małoletnich dzieci – w kwocie 25 000 złotych. Treścią tej umowy było zobowiązanie się S. K. do przeniesienia na rzecz J. Ł. w drodze indosu roszczenia wekslowego, mającego mu przysługiwać przeciwko małżonkom M. w kwocie 40 000 złotych (weksel z dnia 18 sierpnia 2019 roku). J. Ł. zaakceptowała taką formę płatności. Jednocześnie, w treści umowy zastrzeżono karę umowną w wysokości 10 000 złotych na wypadek oddalenia powództwa J. Ł. z tegoż weksla, jak również na wypadek oddalenia powództwa o uznanie czynności przeniesienia własności nieruchomości w drodze darowizny za bezskuteczną w stosunku do J. Ł. (powództwo pauliańskie).

Umowę zawarto z wyłącznej inicjatywy S. K..

Dowody: dokument umowy (k. 142-142v.), częściowo zeznania świadka S. K. (k. 71-73, 171-172), częściowo zeznania powódki J. Ł. (k. 170-171v.)

Indosowanie przez S. K. weksla z dnia 18 sierpnia 2019 roku
na J. Ł. nastąpiło w dniu 16 czerwca 2023 roku. Weksel zbyto jako wypełniony, a w jego treści podano sumę wekslową jako 40 000 złotych. Zarówno przy okazji zawierania umowy odnowienia, jak i przy indosowaniu weksla, S. K. poinformował J. Ł. o wszystkich okolicznościach wystawienia weksla, w tym treści porozumienia wekslowego oraz innych sporach i roszczeniach, jakie występowały między nim, a małżonkami M.. S. K. oraz J. Ł. oczekiwali z indosem na chwilę, kiedy rozstrzygnięte zostaną sprawy z innych powództw S. K., opierających się o weksle, co w rozumieniu J. Ł., miałoby podnieść prawdopodobieństwo uwzględnienia roszczenia, który miała nabyć w drodze indosu. J. Ł. nie przeprowadzała żadnego badania okoliczności podanych jej przez S. K..

Dowody: częściowo zeznania świadka S. K. (k. 71-73, 171-172), częściowo zeznania powódki J. Ł. (k. 170-171v.)

J. Ł. i S. K. pozostawali w konkubinacie, utrzymywali wspólne pożycie oraz zamieszkanie do późnej wiosny 2023 roku. Wtedy się rozstali. Od czasu wyprowadzki, pozwany uiszczał na rzecz trójki wspólnych małoletnich dzieci kwotę łączną alimentów w wysokości 900 złotych.

Dnia 9 października 2023 roku, J. Ł., działając w charakterze przedstawicielki ustawowej trojga swych małoletnich dzieci, pozwała S. K. o alimenty w kwocie łącznej 900 złotych. Pozwany uznał żądanie pozwu. Wyrok zasądzający roszczenie zapadł w Sądzie Rejonowym w Toruniu dnia 8 lutego 2024 roku w sprawie o sygnaturze akt III RC 768/23. W toku sprawy nie ujawniono, że S. K. zaspokoił roszczenia J. Ł. z tytułu regresu alimentacyjnego.

Dowody: dokumenty znajdujące się w aktach sprawy III RC 768/23 SR w Toruniu, częściowo zeznania powódki J. Ł. (k. 170-171v.)

J. Ł. wyznaczyła J. M. i A. M. (1) termin wykupu weksla na dzień 15 sierpnia 2023 roku, który następnie zmieniła w stosunku do A. M. (1) na dzień 16 sierpnia 2023 roku. Brak dowodu na to, że analogiczne pismo przesłano J. M.. Stosowne pisma w tym zakresie zostały małżonkom M. doręczone przed dniem wyznaczonym na dzień okazania weksla celem zapłaty. Pozwana nie dokonywała przed notariuszem aktu publicznego w postaci protestu z powodu niezapłacenia weksla.

Dowód: wezwania (k. 6-17v.), częściowo zeznania powódki J. Ł.
(k. 170-171v.)

W dniu 4 czerwca 2024 roku, podczas rozprawy w przedmiotowej sprawie, małżonkowie M. złożyli S. K. oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, polegającego na złożeniu podpisów pod wekslem z przedmiotowej sprawy.

bezsporne, nadto protokół rozprawy z dnia 4 czerwca 2024 roku wraz z załącznikiem
w postaci odpisu oświadczenia (k. 172, 164)

Sąd zważył, co następuje:

Przystępując do oceny dowodów, ujawnionych w toku postępowania dowodowego przed tutejszym Sądem, wskazać należy, iż Sąd uznał wiarygodność i równą moc dowodową nieomal wszystkich dokumentów urzędowych i prywatnych, albowiem nic przeciwko ich osnowie ani formie nie przemawiało, a żadna ze stron, ostatecznie, nie domagała się uznania przez Sąd czegoś przeciwnego. Wyjątkiem od tej konstatacji są dowody z dokumentów
w postaci „umowy odnowienia” oraz „umowy zlecenia”, które nie budziły wątpliwości Sądu co do swej treści merytorycznej, niemniej budziły wątpliwość odnośnie do daty ich sporządzenia. W szczególności, podzielić należało stanowisko pozwanych, iż nie sposób przyjąć, iż „umowa zlecenia” mogła zostać zawarta w dniu 1 stycznia 2015 roku, gdyż był to dzień wolny od pracy. Sąd, przeprowadzając w tym zakresie postępowanie dowodowe
na wniosek strony pozwanej, usiłował skonfrontować świadka S. K.
z wątpliwościami co do tej oceny, niemniej świadek powołał się w tym zakresie na swą niepamięć. W ocenie Sądu, niepamięć ta jawi się jako nielogiczna, albowiem okoliczność podpisywania umowy w dniu wolnym od pracy, w dodatku, po nocy sylwestrowej, choćby ktoś jej nie obchodził, musiałaby się osadzić w pamięci przeciętnego odbiorcy. Ostatecznie jednak, precyzyjne ustalenie daty powstania tego dokumentu miało jedynie wpadkowe, posiłkowe znaczenie dla toku przedmiotowego postępowania, toteż z uwagi na treść art. 227 k.p.c. poprzestano na uznaniu, iż data powstania tego dokumentu jest niepewna.

Podobnie należało ocenić kwestię daty powstania dokumentu w postaci „umowy odnowienia”. W ocenie Sądu, w świetle okoliczności sprawy, w tym oceny osobowych źródeł dowodowych, dokument ten jawi się wyłącznie jako powstały dla potrzeb usprawiedliwienia interwencji ubocznej S. K.. Świadczy o tym zwłaszcza fakt, iż powódka J. Ł. celowo zeznała nieprawdę w przedmiotowej sprawie, podając, iż datą ustania wspólnego pożycia oraz wspólnego zamieszkania między nią a interwenientem ubocznym, był 2017 rok. Odmienne, a prawdopodobne okoliczności, przyznane przez pozwanego, wynikają zaś jednoznacznie z akt sprawy III RC 768/23 Sądu Rejonowego
w Toruniu. Działanie powódki, tym samym, było jednoznacznie ukierunkowane
na zwiększenie prawdopodobieństwa uwzględnienia powództwa w przedmiotowej sprawie,
co rzutować musi na ocenę wiarygodności wspomnianego dokumentu, skoro nie posiada
on oznaczonej daty pewnej w rozumieniu przepisów k.c., jak również został po raz pierwszy ujawniony osobom trzecim wraz z wniesieniem przez S. K. interwencji ubocznej.

Odnośnie do osobowych źródeł dowodowych, Sąd ocenił, iż żaden ze świadków, jak również żadna ze stron, nie zasługiwała na przydanie jej pełnej wiary w zakresie okoliczności, które miały znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Najwęższy zakres niewiarygodności zeznań przypisać należało A. M. (2) oraz pozwanym, którzy
w ocenie Sądu, w sposób zupełnie niewiarygodny zeznawali w taki sposób, iż zasadniczo, spychali na siebie wzajemnie odpowiedzialność za kontaktowanie się z S. K.. Jawi się jako oczywiste, iż skoro istnieją niekwestionowane przez pozwanych dokumenty oraz fakty, ujawniające istnienie współpracy między pozwanymi, a interwenientem ubocznym, co najmniej w 2012 roku oraz od 2018 roku, to kontakt ze strony pozwanych musiał występować. Nie podobna przyjąć, że to S. K. spreparował, chociażby wiadomości mailowe z 2018 roku, które potwierdzały przekazywanie do niego informacji i dokumentów dotyczących sytuacji pozwanych. Nie sposób także uznać, że wszedł on w sposób nieuprawniony w dostęp do tych dokumentów.

Zeznania pozwanych M. oceniono jako niewiarygodne także odnośnie
do niepamięci podpisania weksla in blanco z dnia 18 sierpnia 2019 roku. Wniosek ten jawi się jako naturalna konsekwencja tego, iż ostatecznie, pozwani zrezygnowali z kwestionowania autentyczności podpisów, złożonych pod wekslem, co musiało doprowadzić do ustalenia faktycznego, iż weksel ten podpisali. Zeznania pozwanych nie mogły więc posłużyć za dowód tego, że weksel od nich nie pochodzi.

Odnośnie do zeznań S. K., należy wyjaśnić, iż jego depozycje traktować należało jako zeznania świadka, wobec nieobjęcia zakazem wynikającym z art. 259 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 81 k.p.c. (interwencja świadka nie miała charakteru samoistnego, co wyjaśniono szczegółowo w postanowieniu tutejszego Sądu o oddaleniu opozycji strony pozwanej – k. 166). Zeznania te nie były jednak w pełni wiarygodne. Wskazać wszakże należy - w pierwszej kolejności - że nie sposób było dać wiary jego zeznaniom, iż w okresie od 2015 do 2018 roku, działając w bliżej nieokreślonym charakterze, świadczył w imieniu spółki (...) jakiekolwiek czynności względem małżonków M.. Zeznania świadka w tym zakresie charakteryzowały się, relatywnie, nadmierną ogólnością i raziły wskutek swojej sztuczności. W szczególności, świadek powołał się na okoliczność, iż posiada ogromne ilości dokumentów, maili, które w ramach czynności spółki przechodziły przez jego ręce, a które spółka opiniowała lub w inny sposób doradzała małżonkom M.. Rzecz jednak w tym, iż zeznania te należy ocenić w szerszej perspektywie postawy osobowościowej świadka, który chcąc poprzeć swoje stanowisko w sprawie, nawet zeznając jeszcze jako świadek, doręczał Sądowi stosowne dokumenty mające potwierdzić jego zeznania. Także już po wstąpieniu do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego, przedstawił Sądowi liczne wiadomości mailowe z 2018 roku, które potwierdzać miały okoliczności współpracy między nim, a pozwanymi. Zachowanie takie oczywiście nie może zostać potraktowane jako uchybienie ciężarowi dowodu (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.), gdyż ciężar wykazania okoliczności na poparcie zarzutów z art. 10 ustawy – Prawo wekslowe spoczywa na pozwanych, to jednak nie wyklucza przeprowadzenia oceny osobowego źródła dowodowego z uwzględnieniem tych okoliczności sprawy, w ramach swobodnej oceny dowodów. Zdaniem Sądu, niepowołanie się przez świadka na konkretny dokument o takim charakterze, przy jednoczesnym, logicznym, konsekwentnym i odpowiadającym zasadom współżycia społecznego twierdzeniu przez pozwanych, iż takiej współpracy nie było, pozwala na odmowę wiary świadkowi w tym zakresie. Uwzględnić bowiem należy dodatkowo fakt, iż gdyby regularna, bieżąca współpraca między stronami umowy rzeczywiście utrzymywała się w 2015 roku, a pozwani regularnie korzystali z pomocy i doradztwa spółki (...) sp. z o.o., to w żadnym wypadku nie zdecydowaliby się na zawarcie w 2015 roku umowy pożyczki z przewłaszczeniem nieruchomości na zabezpieczenie. Zdaniem Sądu, gdyby umowa ta została przez interwenienta oraz spółkę przenalizowana, natychmiast odkryto by wątpliwości co do naruszenia przepisów kodeksu cywilnego, dotyczących wyzysku i zarekomendowano pozwanym niezawieranie tak skonstruowanej umowy. To S. K. był bowiem osobą, która przypisywała sobie, w swych zeznaniach, opracowanie „koncepcji” wytoczenia w 2018 roku powództwa opierającego się o konstrukcję wyzysku.

W świetle powyższego, jak również wobec treści dokumentu z dnia 14 grudnia 2020 roku, nie sposób było dać wiary świadkowi co do jednoznacznego odróżnienia stosunków umownych, jakie pozwani utrzymywali ze spółką (...) sp. z o.o. oraz z S. K.. W ocenie Sądu, stosunki te, w najlepszym razie, potraktować należy jako zmieszane, a z perspektywy pozwanych, nie do odróżnienia. Konstatacja ta - przez wzgląd
na przedmiot niniejszego postępowania - odnosi się przede wszystkim do przedmiotów świadczeń wzajemnych (...) sp. z o.o. oraz S. K.. W ocenie Sądu sam świadek, w swych zeznaniach, nie był w stanie jednoznacznie wykazać różnic zachodzących w tych stosunkach. Tłumaczenie, iż pod koniec grudnia 2020 roku pisał
o powinności zapłaty w związku ze zrealizowaniem swego zobowiązania, jako indosatariusza, było „wisienką na torcie” (jak to ujął sam świadek – interwenient) i nie miało związku ze stosunkiem pozwanych z (...) sp. z o.o., było nielogiczne. Jak ustalono bowiem, wykreślenie ostatniego wpisu z działu III i IV księgi wieczystej nastąpiło bowiem w 2018 roku. Owa ponad roczna odległość czasowa między tymi zdarzeniami wyklucza, aby intencją świadka miało być, niejako, moralne pobudzenie pozwanych do zapłaty. Zdaniem Sądu, pismo to ujawnia, iż intencją świadka było wskazanie, iż indosatariusz, jako działający w imieniu spółki, wykonał część czynności, za które należała mu się, jako indosatariuszowi, zapłata z weksla, który pierwotnie należał do (...) sp. z o.o.

Odnośnie do zeznań świadka, wypowiedzi Sądu wymaga także ten fragment zeznań,
w których pozwany podaje treść stosunku podstawowego, łączącego strony oraz treść porozumienia wekslowego. Z braku innych źródeł dowodowych, w tym wobec niepamięci pozwanych w tym zakresie, Sąd dał mu wiarę co do tego, iż treść tych umów była taka,
jak świadek zeznał. W tym zakresie bowiem, brak było skutecznej kontrinicjatywy dowodowej ze strony pozwanej, toteż nie sposób było uczynić przeciwnego ustalenia (za wyjątkiem okoliczności z innych przyczyn ocenionych odrębnie, co wynika z pozostałych fragmentów uzasadnienia).

Zeznania powódki J. Ł. Sąd ocenił jako niewiarygodne wyłącznie
w jednej, choć istotnej części – w zakresie czasu i okoliczności rozstania się przez nią
z S. K. (jako datę rozstania i wyprowadzki podała 2017 rok a najmłodsze wspólne dziecko powódki i S. K. urodziło się w styczniu 2023r.). Analiza dokumentacji zgromadzonej w sprawie III RC 768/23 Sądu Rejonowego w Toruniu, która z uwagi na swoją kompleksowość, jednoznaczność, logiczność i zgodność z wnioskami wynikającymi z doświadczenia życiowego, nie budzi wątpliwości, prowadzi jednoznacznie do ustalenia, że to jej należy nadać prymat, a zeznaniom powódki, w tym zakresie, odmówić wiarygodności. Świadczy o tym zwłaszcza fakt, iż zmierzony cel postępowania alimentacyjnego różni się znacząco od celu niniejszego postępowania, gdyż ukierunkowany jest na zaspokojenie bytu i potrzeb małoletnich dzieci, co sprzyja racjonalności dochodzonych roszczeń i podnoszonych twierdzeń, a ponadto, bardziej prawdopodobnym jest, że rozstanie interwenienta i powódki nastąpiło wiosną 2023 roku, gdyż stosowne powództwo o alimenty zostało wytoczone jesienią. Nie podobna twierdzić, że powódka, mimo nieobwarowania wytoczenia powództwa o alimenty nawet barierą w postaci opłaty od pozwu, pokrywałaby samodzielnie należności alimentacyjne i zaspokajała potrzeby dzieci także
w miejsce ich ojca, nie pozywając go o alimenty od 2017 roku, a po upływie ponad 5 lat, działając pod wpływem zrezygnowania i braku alternatywy, przystała na zapłatę w postaci weksla o niepewnej wartości płatniczej. Działanie takie nie jest logiczne w przypadku osoby, która nie posiada rozbudowanej wiedzy z zakresu prawa wekslowego, a doświadczenie powódki w tym zakresie ograniczało się do kontaktu z wekslami, wystawianymi przez klientów banku w którym pracowała, na zabezpieczenie roszczeń z tytułu umów bankowych.

W pozostałym zakresie, wymienionym osobowym źródłom dowodowym Sąd dał wiarę, a wyłuszczenie przyczyn nadania im wiarygodności i mocy dowodowej, w świetle art. 327 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c., jest treścią zbędną.

Powództwo podlegało oddaleniu, albowiem zaistniały prawne przeszkody uwzględnienia powództwa, opierającego się na stosunku wekslowym.

Nie budziło wątpliwości stron ani Sądu, że weksel, będący przedmiotem badania
w przedmiotowej sprawie, posiada wszystkie cechy ważności formalnej, o których mowa
w art. 101 ustawy – Prawo wekslowe, jak również zawierał formalnie skuteczny awal (poręczenie wekslowe) i indos (przeniesienie praw z weksla), stosownie do treści art. 31 i 13 ustawy – Prawo wekslowe. W szczególności, weksel ten nie został wystawiony jako rekta-weksel, zawierający oznaczenie „nie na zlecenie”, lub podobne, a więc przeniesienie praw
z weksla nastąpiło ze skutkiem w postaci przekształcenia (zamiany) podmiotu, który w więzi obligacyjnej-wekslowej, występuje po stronie czynnej. Podzielić należało także stanowisko powódki, iż roszczenie to nie jest przedawnione, gdyż weksel wystawiono w dniu 18 sierpnia 2019 roku, a termin na przedstawienie go do zapłaty upłynął w dniu 18 sierpnia 2020 roku (art. 34 ustawy – Prawo wekslowe). Tego samego dnia rozpoczął bieg trzyletni termin przedawnienia roszczenia wekslowego (art. 70 ustawy – Prawo wekslowe), który zgodnie
z art. 118 zd. drugie k.c. zakończył bieg w dniu 31 grudnia 2023 roku. Powództwo zostało więc wniesione przed przedawnieniem roszczenia, co doprowadziło do przerwania jego biegu
(art. 123 § 1 pkt 1 k.c.).

Osią sporu w przedmiotowej sprawie była treść stosunku podstawowego, a więc więzi zobowiązaniowej, której powstanie stało się przyczyną do zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, treść deklaracji wekslowej, która kształtowała uprawnienie remitenta (pierwotnego wierzyciela wekslowego) do wypełnienia weksla, skuteczność podniesienia zarzutów z tym związanych w stosunku do indosatariusza (nabywcy weksla w drodze indosu), jak również zasadność i skuteczność oświadczenia pozwanych o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, polegającego na złożeniu podpisów
pod wekslem.

Stosownie do treści art. 10 ustawy – Prawo wekslowe, jeżeli weksel, niezupełny
w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa.

Przepis ten statuuje zatem konstrukcję rozszerzonej skuteczności zarzutów subiektywnych wystawcy weksla własnego, a więc takich które, co do zasady, wywrzeć mogą skutek wyłącznie na linii wystawca – remitent. W tym konkretnym przypadku, wolą ustawodawcy skuteczność takiego zarzutu zachodzi również względem indosatariusza, jeżeli dopuścił się nabycia weksla w złej wierze (a więc ze świadomością, iż weksel wypełniono niezgodnie z porozumieniem wekslowym) albo w warunkach rażącego niedbalstwa (a więc gdy uznać należy, iż nabywca weksla nie zachował ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo iż możliwość niezgodności aktu wypełnienia weksla z porozumieniem wekslowym mógł i powinien był przewidzieć, a jego wina jest rażąca).

W ocenie Sądu, okoliczności przedmiotowej sprawy uzasadniają jednoznacznie przyjęcie, iż powódka nabyła weksel w warunkach rażącego niedbalstwa. Jak wynikło
z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, powódka zawarła umowę odnowienia wierzytelności z tytułu regresu alimentacyjnego, która jawi się jako pozorna
w rozumieniu art. 83 § 1 k.c., a co za tym idzie, nieważna w całości. Ponad wszelką wątpliwość, w okolicznościach faktycznych brak było podstaw do zawierania takiej umowy, gdyż rzekome roszczenie, jakie miałoby przysługiwać powódce, wcale nie powstało. Celem zawarcia tej umowy było uprawdopodobnienie interesu prawnego S. K. dla celów zgłoszenia interwencji ubocznej w przedmiotowej sprawie. Akt ten zaś był konieczny, gdyż gdyby nie zastrzeżenie w nim kary umownej na wypadek oddalenia powództwa (choć nie sposób przesądzić dopuszczalności i ważności takiego zastrzeżenia), to z uwagi na niedokonanie w terminie rocznym od dnia wystawienia weksla, publicznego aktu w postaci protestu z powodu niezapłacenia, indosatariuszka utraciła prawo zwrotnego poszukiwania (odpowiednik roszczenia odszkodowawczego) względem swego indosanta (art. 53 ustawy – Prawo wekslowe). W wypadku takim, interwencja uboczna opierająca się na prawie zwrotnego poszukiwania mogłaby zostać niedopuszczona na skutek zasadnej opozycji.

Rażące niedbalstwo powódki wynika z tego, iż nabyła ona weksel na podstawie oświadczenia złożonego jej, co do umowy odnowienia, dla pozoru, a więc w rzeczywistości, weksel nabyła nieodpłatnie, in abstracto. Naturalnie, weksel stanowi źródło zobowiązania oderwanego od swej przyczyny ( causa), i dotyczy to także czynności polegającej
na indosowaniu weksla, niemniej ujawniony w postępowaniu brak przyczyny indosu oraz jego nieodpłatność rzutuje na ocenę dobrej wiary nabywcy weksla. W realiach przedmiotowej sprawy, biorąc także oświadczenia i zeznania świadka S. K., iż zamiarem stron indosu było puszczenie weksla w obieg, a tym samym, uabstrakcyjnienie wynikającego
z niego zobowiązania, co do zasady, istotnie zwiększałoby prawdopodobieństwo uwzględnienia takiego roszczenia, opierającego się o papier wartościowy w obiegu gospodarczym. Zamierzonym celem tej czynności było więc uniknięcie badania przez Sąd stosunku podstawowego, a działanie takie, zmierzające do obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c.
w zw. z art. 10 ustawy – Prawo wekslowe), stanowi o nieważności czynności prawnej w postaci indosu, a to stanowiłoby już samoistną podstawę oddalenia niniejszego powództwa.

Dopuszczalność przeprowadzenia takiej oceny wynika zwłaszcza z tej okoliczności,
iż jak ujawniono w przedmiotowym postępowaniu, S. K. posiada m.in. wyższe wykształcenie prawnicze, które potrafi wykorzystywać do układania stosunków prawnych w sposób instrumentalny. Wystarczy podać przykład wspomnianej umowy „zwolnienia z długu”, jaką wystawił pozwanym w charakterze interwenienta spółki (...). Jak wskazał sam świadek S. K., weksel z 12 września 2015 roku miał zostać wykorzystany na korzyść małżonków M. w ten sposób, iż odpowiedzialność z tytułu tego roszczenia miała, na zasadzie art. 55 ⁴ k.c., rozciągnąć się na zasadzie solidarności na nabywcę gospodarstwa rolnego, A. D., który nabył nieruchomość fiducjarnie (na zabezpieczenie). Rzecz jednak w tym, iż oświadczenie o zwolnieniu z długu, co najwyżej, mogło być dla pozwanych neutralne. Jeśliby bowiem przyjąć, że rzeczywiście, dopuszczalne jest zastosowanie przepisu art. 55 ⁴ k.c., to ustawowe zasady solidarności dłużników już z mocy samego prawa doprowadziły do zwolnienia pozwanych z długu do wysokości roszczenia zaspokojonego przez współdłużnika solidarnego, a jeśli przyjąć stanowisko odmienne, iż co najwyżej, zastosowanie przepisu art. 55 ⁴ k.c. mogłoby znaleźć zastosowanie do stosunku podstawowego (umowy zlecenia), to z uwagi na płatniczy, a nie zabezpieczający charakter wspomnianego weksla, zobowiązanie pozwanych z tytułu tej umowy należałoby uznać już za wykonane, a co za tym idzie, wygasłe, toteż brak było podstaw do stosowania przepisów o solidarnej odpowiedzialności nabywcy gospodarstwa rolnego.

Gdyby jednak nie podzielić poglądu o nieważności indosu, wskazać należy, iż powódka, zezwalając na przeniesienie na jej rzecz weksla w drodze indosu, przy uwzględnieniu fraudulentnego (bezprawnego) celu tej czynności, winna była dołożyć wszelkiej należytej staranności, aby ustalić treść porozumienia wekslowego, zweryfikować istnienie stosunku podstawowego oraz wymagalność roszczenia z niego pochodzącego, a wreszcie sprawdzić pozostałe warunki uwzględnienia roszczenia tak, jak gdyby była remitentem. Wszakże, skoro remitent chciał uniknąć badania stosunku podstawowego i indosował w tym celu weksel, to u uważnego indosatariusza budziłoby to naturalną wątpliwość, czy stosunek podstawowy i porozumienie wekslowe odpowiadają prawu, a weksel jest z nimi zgodny. Żadnego z takich aktów ostrożności powódka nie dokonała, a więc przy uznaniu, że indos był ważny materialnie, to jednocześnie wskazać należy, iż nabycie weksla nastąpiło w warunkach rażącego niedbalstwa. Zarzuty opierające się na stosunku podstawowym mogą być względem niej skutecznie podnoszone (art. 10 ustawy – Prawo wekslowe).

Odnośnie więc do samego porozumienia wekslowego i stosunku podstawowego, wskazać należy, iż jak opisano we wcześniejszej części uzasadnienia, w tym zakresie oparto się na zeznaniach świadka S. K.. Wedle jego zeznań, stosunkiem podstawowym była umowa o świadczenie usług - do której odpowiednio stosuje się przepisy
o zleceniu - w wyniku której S. K. zobowiązał się względem małżonków M. do doprowadzenia nieruchomości pozwanych do stanu, w której wolna ona będzie od obciążeń i dojdzie do przywrócenia prawa własności tej nieruchomości na korzyść pozwanych. Pozwani ponadto nabędą roszczenia restytucyjne względem jednego ze swych wierzycieli, M. W.. Porozumienie wekslowe także obejmowało prawo interwenienta ubocznego do wypełnienia weksla o sumę wekslową równą wartości wynagrodzenia z tytułu tej umowy, mogącej wynosić jednie 40 000 złotych.

Jak wskazano we wcześniejszej części uzasadnienia, w realiach przedmiotowej sprawy doszło jednak do zmieszania się dwóch stosunków prawnych – stosunku zlecenia ze spółką (...) oraz stosunku świadczenia usług z interwenientem ubocznym. Najbardziej charakterystycznym aspektem tego zmieszania są czynności, jakie przedsięwzięto w celu oczyszczenia wpisów w dziale III i IV księgi wieczystej nieruchomości pozwanych
w W.. W tym zakresie, czynności te, mimo objęcia ich umową z interwenientem ubocznym, zostały rzeczywiście wykonane przez spółkę (...) w ramach umowy zlecenia wiążącej ją z pozwanymi. Interwenient uboczny w tym zakresie nie wykonał swego zobowiązania, toteż na zasadzie wzajemności świadczeń (art. 735 § 1 k.c. w zw. z art. 750 k.c.), za niewykonane zlecenie nie należy mu się wynagrodzenie. Element „doprowadzenia
do nabycia roszczeń restytucyjnych” był zaś dotknięty sankcją nieważności z uwagi na treść art. 387 § 1 k.c., a to z tego powodu, że w świetle prawa polskiego roszczenia restytucyjne (odszkodowawcze lub o przywrócenie stanu poprzedniego) nabywa się z mocy prawa,
a nie na skutek czyichkolwiek działań lub zaniechań. W tej części umowa ta była więc dotknięta nieważnością, a więc i nie należało się wynagrodzenie odpowiadające części zobowiązania, które dotknięto tą sankcją.

Skoro zaś w porozumieniu wekslowym oznaczono, że weksel można wystawić wyłącznie na kwotę 40 000 złotych, to istnienie wymagalnego roszczenia ze stosunku podstawowego w wysokości niższej, niż suma wekslowa, nie pozwala na wypełnienie weksla w ogóle, co doprowadza do uznania skuteczności podniesienia zarzutu wypełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem wekslowym, co prowadzi do oddalenia powództwa. Nawet gdyby zaś umówiono się, że weksel można wypełnić nie kwotą 40 000 złotych, a do 40 000 złotych, wskazać należy, iż słuszny jest pogląd prawny stojący u postaw wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 1999 roku w sprawie o sygnaturze I CKN 51/98, iż w razie wypełnienia weksla sumą wekslową, przekraczającą wymagalne roszczenie, wynikające ze stosunku podstawowego, roszczenie wekslowe nie powstaje w zakresie ograniczonym, ale ono nie powstaje w ogóle. Sankcja ta bierze za podstawę rygoryzm obrotu wekslowego oraz art. 10 ustawy – Prawo wekslowe.

W świetle powyższego więc, roszczenie powódki opierające się na roszczeniu
z indosowanego weksla nie zasługiwało na uwzględnienie.

Niejako na marginesie powyższych rozważań, Sąd obowiązany jest odnieść się także
do podniesionego przez pozwanych zarzutu złożenia oświadczenia woli o zaciągnięciu zobowiązania wekslowego pod wpływem błędu.

Jak stanowi art. 84 § 1 i 2 k.c., w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli; jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej; można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie,
że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

Ponadto, sposób uchylenia się zadekretowany został w przepisach art. 88 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie; uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Pozwani podnosili za pośrednictwem swego pełnomocnika, iż błąd został wykryty najwcześniej z dniem doręczenia im wezwania do wykupu weksla, a więc pod koniec lipca 2023 roku. Dopiero wówczas mieli się bowiem zorientować jakie znaczenie ma podpisanie weksla in blanco i w jaki sposób może on zostać wykorzystany. Pogląd ten, co do terminu, uznać należy za trafny, gdyby przyjąć tezę o działaniu pozwanych pod wpływem błędu.

Najistotniejszym zagadnieniem odnośnie do tego problemu jest jednak nie to, czy błąd ten rzeczywiście zaistniał, i czy pozwani skutecznie się uchylili od skutków oświadczenia woli złożonego pod jego wpływem, ale czy podniesienie takiego zarzutu względem indosatariuszki może doprowadzić do oddalenia powództwa opierającego się o weksel. W tym zakresie, wskazać należy, iż orzecznictwo SN jak dotąd nie wypowiedziało się co do tego zagadnienia. W doktrynie proponuje się zaś, aby wobec braku regulacji w tym zakresie, odwołać się do natury i charakterystyki zobowiązania wekslowego oraz weksla, jako papieru wartościowego, a co za tym idzie uznać, że jednie nabycie weksla w złej wierze powoduje,
iż zarzut taki, co do zasady subiektywny, może wywołać skutek prawny (por. M. Świderska, Charakter prawny zobowiązania wekslowego w związku ze skutecznością zarzutów opartych na wadach oświadczenia woli, [w:] Przegląd Prawa Handlowego, 2010, nr 5, str. 45-51, jak również J. Jastrzębski [w:] M. Kaliński, J. Jastrzębski, Komentarz do ustawy - Prawo wekslowe [w:] Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2014, Wprowadzenie – IV. Powstanie zobowiązania wekslowego). Pogląd ten, Sąd orzekający w przedmiotowej sprawie podziela, przyjmując go wraz z odnośną argumentacją, za własny.

W ocenie Sądu, w przedmiotowej sprawie brak było koniecznej inicjatywy dowodowej ze strony pozwanej (art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.c.), która uzasadniałaby tezę o działaniu przez indosatariuszkę w warunkach złej wiary, która dla potrzeb tego zarzutu, polegać musiałaby na świadomości w chwili nabycia, iż pozwani podpisali weksel w warunkach błędu istotnego. Zarzut ten nie mógł się więc spotkać z uznaniem Sądu i nie stanowił podstawy oddalenia powództwa.

Orzeczenie w przedmiocie kosztów procesu, stosownie do treści art. 108 § 1 k.p.c., zapadło przy zastosowaniu art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi, na jego żądanie, koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). To strona pozwana wygrała proces
w całości, a więc należał się jej zwrot niezbędnych kosztów procesu według norm dla strony reprezentowanej przez adwokata (art. 98 § 3 k.p.c.). Do poniesionych przez nią kosztów zaliczono wartość wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem, którego wysokość oznaczono na 3600 złotych, stosownie do treści § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie
(t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.), jak również 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od aktu przedłożenia pełnomocnictwa. Sumę tych kosztów, to jest 3617 złotych, podzielono następnie po równo między pozwanych, biorąc pod uwagę, że pomiędzy nimi występowało współuczestnictwo materialne i byli reprezentowani przez jednego pełnomocnika,
a więc należało im się jedno wynagrodzenie, a w braku innego oświadczenia, koszty należało zasądzić między nich po równo (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2023 roku w sprawie o sygnaturze III CZP 54/23).

Tym samym, oddalono także wniosek interwenienta ubocznego o zasądzenie na jego rzecz kosztów od strony pozwanej, gdyż strona, do której przystąpił, przegrała proces w całości(art. 107 k.p.c.).