Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

Protokolant: sekretarz sądowy Paulina Pietrzyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 listopada 2024 r. w Toruniu sprawy

z powództwa Kancelarii (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w Ł.

przeciwko M. O.

o zapłatę

I.  oddala powództwo w całości;

II.  zasądza od powoda Kancelarii (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w Ł. na rzecz pozwanego M. O. kwotę 917 zł (dziewięćset siedemnaście złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek

Sygn. akt X{CF_ (...)} C 1385/23

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 19 grudnia 2022 r. Kancelaria (...) Spółka akcyjna z siedzibą w Ł. wniosła o zasądzenie od pozwanego M. O. kwoty 1.606,53 zł wraz z maksymalnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 16 maja 2020 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że wierzytelność dochodzona pozwem wynika z zawartej przez pozwanego z pożyczkodawcą (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. umowy pożyczki nr (...) z 24 października 2019 r. na kwotę 1.536 zł, którą pozwany miał zwrócić wraz z prowizją wynoszącą 384 zł tj. w łącznej kwocie 1.920 zł w terminie 30 dni od dnia zawarcia umowy. Umowa została zawarta za pośrednictwem platformy na stronie internetowej. Na kwotę dochodzoną pozwem składa się kwota kapitału w wysokości 1.536 zł oraz 70,53 zł skapitalizowanych odsetek maksymalnych ustawowych za opóźnienie wymagalnych na 14 maja 2020 r.

Niniejsze postępowanie na zasadzie z art. 505 ³⁷ k.p.c. stanowi kontynuację elektronicznego postępowania upominawczego prowadzonego przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie pod sygnaturą VI Nc-e 726860/22, które zostało umorzone postanowieniem z dnia 19 września 2022 r. wobec uchylenia nakazu zapłaty wydanego ww. postępowaniu i umorzeniu postępowania z uwagi na niemożność doręczenia korespondencji pozwanemu na adres wskazany w pozwie.

Zarówno w pozwie złożonym w elektronicznym postępowaniu upominawczym oraz niniejszym postępowaniu podano adres pozwanego M. O. ul. (...), (...)-(...) C..

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z 17 lutego 2023 r. sygn. X Nc 2972/22 referendarz sądowy uwzględnił roszczenie w całości.

Próba doręczenia korespondencji zawierającej odpis nakazu zapłaty z pozwu nie powiodła się, wobec tego referendarz sądowy zarządził zobowiązanie powoda do doręczenia korespondencji pozwanemu za pośrednictwem komornika sądowego.

Wykonując zobowiązanie powód ustalił, że adresem zamieszkania pozwanego jest T., ul. (...) i wniósł o doręczenie korespondencji na ww. adres.

Po doręczeniu nakazu zapłaty na ww. adres, pozwany M. O. – reprezentowany przez adwokata wniósł sprzeciw zaskarżając nakaz zapłaty w całości i wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany w sprzeciwie podniósł, że jego dane osobowe zostały wykorzystane przez jego brata R. O. do zaciągnięcia ww. pożyczki. Jednocześnie, pozwany przedłożył wówczas nieprawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 30 marca 2023 r. sygn. akt VIII K 172/22, w którym Sąd uznał winę R. O., który został skazany za przestępstwa wyłudzenia kilkunastu pożyczek posługując się danymi identyfikującymi tożsamość brata M. O.. Pozwany wskazał inne sygnatury spraw cywilnych w których również jest pozwanym a pożyczki na jego dane zostały zaciągnięte przez R. O.. Pozwany podkreślił przy tym, że od wielu lat mieszka w T. przy ul. (...). Nigdy nie brał kredytów ani pożyczek oraz nigdy nie mieszkał w C..

Z dołączonego do pozwu wyroku wynikało, że R. O. został uznany m.in. za winnego tego, że w dniu 23 września 2019 r. w nieustalonym miejscu, ze skutkiem w T., za pośrednictwem sieci Internet, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem (...) Sp. z o.o. w kwocie 1200,00 zł w ten sposób, że wprowadził w błąd pracownika (...) Sp. z o.o. co do swojej tożsamości, wskazując przy tym dane M. O. bez jego wiedzy oraz zgody i na tej podstawie zawarł umowę pożyczki numer (...) na kwotę 1200,00 zł, która to została spłacona przez spółkę (...) Sp. z o.o. w ramach skorzystania przez pożyczkobiorcę z refinansowania – zawierając umowę pożyczki numer (...), działając na szkodę (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o., tj. czynu z art. 286 § 1 k.k.

Po doręczeniu odpisu sprzeciwu strona powodowa wniosła o zawieszenie postępowania do czasu uprawomocnienia się ww. wyroku. Jednocześnie na wypadek oddalenia powództwa strona powodowa wniosła o nieobciążanie kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c.

Postanowieniem z dnia 16 lutego 2024 r. Sąd zawiesił postępowanie do czasu prawomocnego zakończenia sprawy prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Toruniu sygn. akt VIII K 172/22.

Postanowieniem z dnia 22 lipca 2024 r. Sąd podjął postępowanie w sprawie albowiem wyrok VIII K 172/22 uprawomocnił się z dniem 14 lutego 2024 r.

Po doręczeniu postanowienia z dnia 22 lipca 2024 r. na zobowiązanie Sądu w piśmie z dnia 26 lipca 2024 r. strona pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie. Strona powodowa pomimo zobowiązania nie złożyła stanowiska w sprawie.

W piśmie z dnia 17 października 2024 r. zgłosił się nowy pełnomocnik – r. pr. K. R., który podtrzymał dotychczasowe stanowisko powoda w sprawie.

Na rozprawie strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje.

W dniu 24 października 2019 r. R. O. wykorzystując dane brata M. O. takie jak jego imię i nazwisko oraz numer PESEL zawarł z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. za pośrednictwem sieci Internet umowę pożyczki nr (...). R. O. zawierając przedmiotową pożyczkę podał swój numer telefonu oraz swój adres zamieszkania tj. C., ul. (...).

Przedmiotowa pożyczka została zawarta na kwotę 1.536 zł, koszt pożyczki stanowiła prowizja – opłata za refinansowanie w wysokości 384 zł, która został uiszczona przy zawarciu umowy pożyczki przelewem. Umowa została zawarta na 30 dni, nie przewidywała odsetek od kwoty kapitału. Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wynosiła 14%.

Z. ww. umowy pożyczki służyło R. O. do spłaty wcześniejszej umowy pożyczki nr (...) którą zawarł w dniu 23 września 2019 r. również na dane M. O. z (...) Sp. z o.o. na kwotę kapitału wynoszącą 1200 zł.

M. O. nigdy nie otrzymał środków z ww. pożyczek. Jedynym beneficjentem pożyczek był R. O..

Dowód:

umowa ramowa pożyczki nr (...), k. 13-19,

potwierdzenie umowy pożyczki nr (...), k. 20,

formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego, k. 21-23,

potwierdzenie wykonania operacji, k. 24-26,

wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 30 marca 2023 r. sygn. VIII K 172/22, k. 109-112,

wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 14 lutego 2024 r. sygn. IX Ka 468/23, k. 113,

przesłuchanie M. O. w charakterze strony pozwanej, k. 138v-139.

Zgodnie z umową ramową pożyczkobiorca, któremu został udzielona pierwsza pożyczka przez pożyczkodawcę ma prawo jednokrotnego przedłużenia okresu spłaty pożyczki o okres wybrany z listy podanej na stronie internetowej, bez konieczności spłaty kwoty pożyczki udzielonej w ramach poprzedniej umowy pożyczki, pod warunkiem uprzedniego zapłacenia prowizji za przedłużenie okresu spłaty pożyczki w kwocie wskazanej w Tabeli Opłat i Prowizji oraz uregulowania ewentualnych kosztów naliczonych przez pożyczkodawcę w związku z nieterminową spłatą pożyczki przez pożyczkodawcę (§ 14 ust. 1 umowy ramowej – k. 17 verte).

Bezsporne

W dniu 21 maja 2020 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. reprezentowana przez prezesa zarządu Ł. J., jako zbywca, zawarła z Kancelarią (...) Spółką akcyjną z siedzibą w Ł., reprezentowaną przez prezesa zarządu R. B., jako nabywcą, umowę cesji wierzytelności.

Zgodnie z umową zbywca oświadczył, że na dzień zawarcia umowy przysługują mu istniejące, bezsporne, wymagalne i nieprzedawnione wierzytelności pieniężne, wynikające z umów pożyczek wskazanych w Załączniku nr 1 (§1 ust. 1 umowy). Na warunkach określonych w umowie, zbywca przelał na rzecz nabywcy, na nabywca przyjął przelew pakietu wierzytelności, zgodnie z wykazem wierzytelności stanowiącym załącznik nr 1 do umowy, sporządzony na dzień Cut-off date, wraz ze wszelkimi innymi prawami związanymi z tymi wierzytelnościami, jak roszczenia o zaległe odsetki, opłaty, prowizje, koszty lub kary.

Nabywca zobowiązał się przy tym do zapłaty ceny za przelew wierzytelności w kwocie 86.191,12 zł. Zapłata ceny nastąpiła 2 czerwca 2020 r.

Pod pozycją nr 227 załącznika nr 1 do powyższej umowy wskazano pożyczkę gotówkową nr (...) z 24 października 2019 r. zawartą na dane M. O.

Dowód:

umowa cesji wierzytelności z 21 maja 2020 r., k. 27-29,

załącznik nr 1 do umowy Umowa cesji wierzytelności z 21 maja 2020 r., k. 30-34,

potwierdzenie realizacji płatności, k. 35.

Pismem z dnia 19 czerwca 2020 r. Kancelaria (...) Spółką akcyjną z siedzibą w Ł. wysłała na adres C., ul. (...) zawiadomienie do M. O. o zakupie wierzytelności i wszczęciu postępowania windykacyjnego.

Dowód:

zawiadomienie z 19 czerwca 2020 r., k. 36.

M. O. nigdy nie mieszkał pod adresem C., ul. (...). Powyższy adres to adres zamieszkania R. O.. M. O. od 27 marca 1987 r. mieszka w T. przy ulicy (...). Numer telefonu wskazany w umowie pożyczki tj. (...) to numer telefonu R. O.. M. O. nie korzysta z sieci Internet, nie posługuje się adresem e-mail (...).

Dowód:

przesłuchanie M. O. w charakterze strony pozwanej, k. 138v-139.

R. O. został uznany m.in. za winnego tego, że w dniu 23 września 2019 r. w nieustalonym miejscu, ze skutkiem w T., za pośrednictwem sieci Internet, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem (...) Sp. z o.o. w kwocie 1200,00 zł w ten sposób, że wprowadził w błąd pracownika (...) Sp. z o.o. co do swojej tożsamości, wskazując przy tym dane M. O. bez jego wiedzy oraz zgody i na tej podstawie zawarł umowę pożyczki numer (...) na kwotę 1200,00 zł, która to została spłacona przez spółkę (...) Sp. z o.o. w ramach skorzystania przez pożyczkobiorcę z refinansowania – zawierając umowę pożyczki numer (...), działając na szkodę (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o., tj. czynu z art. 286 § 1 k.k.

Niesporne, a nadto

wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 30 marca 2023 r. sygn. VIII K 172/22, k. 109-112,

wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 14 lutego 2024 r. sygn. IX Ka 468/23, k. 113.

Wobec M. O. przed Sądem Rejonowym w Toruniu toczyły się również inne sprawy o zapłatę dotyczące umów pożyczek, które również na jego dane zostały zawarte przez R. O.. Po wydaniu ww. wyroku wobec R. O. zakończyły się one umorzeniem postępowania na skutek cofnięcia powództwa tj. sprawa I C 901/21 oraz I C 1183/21.

W sprawie I Nc 1658/21 wydano wobec pozwanego M. O. prawomocny nakaz zapłaty, niemniej to postępowanie zakończyło się umorzeniem postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela

Informacje znane Sądowi z urzędu i akta spraw I C 901/21, I C 1183/21 oraz I Nc 1658/21 oraz

postanowienie z dnia 4.08.2023 r. Km (...), k. 76.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez stronę powodową oraz prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 30 marca 2023 r. sygn. VIII K 172/22 oraz powołanych innych spraw toczących się przed tutejszym Sądem przeciwko pozwanemu.

Dokumenty złożone przez stronę powodową podlegały ocenie na podstawie art. 245 k.p.c. zgodnie z którym dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Wiarygodność złożonych dowodów i ich moc dowodowa w zakresie tego, że to pozwany M. O. zawarł umowę pożyczki będącą podstawą powództwa w sprawie, a także poprzednią pożyczkę z (...) Sp. z o.o., której spłacie służyła umowa pożyczki nr (...) została zakwestionowana prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 30 marca 2023 r. sygn. VIII K 172/22. W tym zakresie wiążą Sąd orzekający w niniejszej sprawie na podstawie art. 11 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

Przesłuchanemu w charakterze strony pozwanemu M. O. Sąd dał wiarę w całości albowiem jego zeznania korespondują z pozostałym materiałem zgromadzonym w sprawie, w tym fakt niezawarcia przez niego umowy pożyczki będącej podstawą powództwa w sprawie zostało potwierdzone prawomocnym wyrokiem karnym.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo podlegało oddaleniu w całości albowiem w sprawie zachodzi brak legitymacji biernej po stronie pozwanej.

Zgodnie z treścią art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten określa reguły dowodzenia, tj. przedmiot dowodu oraz osobę, na której spoczywa ciężar udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Zaznaczyć też trzeba, że przy rozpoznawaniu sprawy na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (por. wyrok SN z 17 grudnia 1996 r., sygn. akt I CKU 45/96). To strony dysponują przedmiotem postępowania i są w najwyższym stopniu zainteresowane jego wynikiem, wobec czego to na nich, co do zasady, ciąży obowiązek powoływania i przedstawiania sądowi wybranych przez siebie dowodów.

Zaprzeczenie dokonane przez stronę procesową powoduje, że istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności stają się sporne i muszą być udowodnione. W razie ich nieudowodnienia sąd oceni je na niekorzyść strony, na której spoczywał ciężar dowodu, chyba że miał możność przekonać się o prawdziwości tych twierdzeń na innej podstawie (por. postanowienie SN z dnia 28 kwietnia1975 r., sygn. akt III CRN 26/75).

Nie ulega wątpliwości, że dany podmiot, aby mógł wystąpić w procesie w charakterze strony, musi być podobnym do tego właściwym, to znaczy musi posiadać szczególną kwalifikację pozwalającą na wystąpienie z danym powództwem właśnie przez niego (czynna legitymacja procesowa) bądź przeciwko niemu (bierna legitymacja procesowa).

Legitymacja materialna, a więc posiadanie prawa podmiotowego lub interesu prawnego, stanowi przesłankę materialną powództwa, a jej brak stoi na przeszkodzie udzieleniu ochrony prawnej. Brak legitymacji materialnej (czynnej lub biernej) skutkuje co do zasady oddaleniem powództwa. Jeżeli legitymacja materialna i procesowa zespalają się, oddalenie powództwa następuje w istocie z braku legitymacji materialnej, którego rezultatem jest także brak legitymacji procesowej, będący wtórną przyczyną oddalenia powództwa (por. wyrok SN z 12 grudnia 2012 r. III CZP 83/12). Podkreśla się, że legitymacja procesowa nie jest pojęciem prawa procesowego, ponieważ o tym, czy istnieje ona w danej sprawie nie decydują przepisy prawa procesowego, ale przepisy prawa materialnego.

Zgodnie z treścią art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przenosi tysiąc złotych, powinna być stwierdzona pismem.

Stosownie do treści art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2018 r., poz. 993 ze zm.) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności między innymi umowę pożyczki.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim umowa o kredyt konsumencki powinna być zawarta w formie pisemnej, chyba że odrębne przepisy przewidują inną szczególną formę.

Za ugruntowane i zgodne z celowościową i prounijną wykładnią powyższego przepisu należy uznać stanowisko, że umowę o kredyt konsumencki można zawrzeć zarówno w formie pisemnej (z własnoręcznymi podpisami), jak i na innym trwałym nośniku. Nie jest zatem konieczne opatrzenie dokumentu umowy przez strony własnoręcznym podpisem albo podpisem elektronicznym. Forma, jakiej wymaga art. 29 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, jest zachowana również wtedy, gdy treść oświadczeń woli spisano na dokumencie papierowym, ale nie zamieszczono pod nim własnoręcznych podpisów albo umieszczono faksymile lub innego rodzaju podpis powielony mechanicznie. Stosownie do prounijnego oraz celowościowego kierunku interpretacji komentowanego przepisu dopuszczalne są różnorodne sposoby dochowania wymaganej formy przy zawieraniu umowy o kredyt konsumencki. Sposobem takim może być m.in. złożenie oświadczeń woli przez strony za pomocą środków porozumiewania się na odległość (np. telefonu, poczty elektronicznej), a następnie spisanie postanowień umowy na papierowym dokumencie (np. w postaci wydruku komputerowego), bez własnoręcznych podpisów.

Mając powyższe rozważania na uwadze należy stwierdzić, że poprzednika prawnego powoda - pożyczkodawcy nie łączył z pozwanym żaden stosunek materialnoprawny i nie doszło między nimi do zawarcia w dniu 24 października 2019 roku umowy pożyczki. Niezbędnym do zawarcia jakiejkolwiek umowy dwustronnej jest złożenie przez obie strony danej czynności prawnej zgodnych oświadczeń woli. Zgodnie natomiast z art. 60 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).

W sprawie na zasadzie z art. 11 § 1 k.p.c. zostało udowodnione przez pozwanego, że to nie on lecz jego brat R. O. zawierał z wykorzystaniem danych pozwanego, bez jego wiedzy i zgody umowy pożyczki w tym umowę będącą przedmiotem powództwa w sprawie. W tym stanie rzeczy nie mogło między pozwanym a pożyczkodawcą (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. dojść do zawarcia umowy pożyczki, skoro pozwany M. O. w ogóle nie złożył pożyczkodawcy jakiegokolwiek oświadczenia woli, a jedynie jego brat wykorzystał dane pozwanego do wprowadzenia drugiej strony czynności prawnej w błąd i zawarcia umowy pożyczki na dane pozwanego.

Skoro pożyczkodawcy nie łączył z pozwanym jakikolwiek stosunek prawny, to temu drugiemu nie przysługiwała także legitymacja bierna do występowania w przedmiotowej sprawie w roli strony pozwanej. Jeżeli natomiast powództwo zostaje wytoczone przeciwko osobie, której nie przysługuje legitymacja procesowa bierna.

W niniejszej sprawie strona pozwana wykazała, że M. O. nie złożył oświadczenia woli w przedmiocie zawarcia z pożyczkodawcą umowy pożyczki 24 października 2019 r., przez co wykazała także, że dochodzona wierzytelność nie obciąża pozwanej, a zobowiązanie do zwrotu pożyczki wobec pozwanego nie istnieje. Z tych powodów powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Co istotne strona powodowa w żaden sposób nie kwestionowała powyższych ustaleń poczynionych na podstawie prawomocnego wyroku skazującego. Wobec tego, dla porządku, a także z uwagi na podnoszony przez pozwanego wniosek o nieobciążanie kosztów procesu na zasadzie z art. 102 k.p.c., Sąd odnotował również że umowa pożyczki będąca podstawą powództwa w sprawie jest nieważna również z innej przyczyny, co również przesądzałoby o oddaleniu roszczenia w sprawie.

W pierwszej kolejności odnotować zatem należy, że legitymację czynną do dochodzenia roszczenia w sprawie powód wywodził z art. 509 k.c. Zgodnie z tym przepisem wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. W wyniku dokonania przelewu na nabywcę przechodzi ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego jaki go wiązał z dłużnikiem. Reguła jest, że każda wierzytelność może być przedmiotem przelewu - chyba że zakazuje tego ustawa, umowa bądź sprzeciwia się temu właściwość zobowiązania. Celem i skutkiem przelewu jest przejście uprawnień na nabywcę. W razie dokonania takiego przelewu dochodzi do szczególnego następstwa prawnomaterialnego po stronie wierzyciela, przy czym wierzytelność przechodzi na nabywcę w niezmienionym stanie i zakresie. Przelew stanowi czynność kauzalną a praktyka wskazuje, że przyczynę prawną stanowią najczęściej umowy wzajemne, odpłatane lub mające na celu zabezpieczenie innej wierzytelności.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Działanie w celu obejścia prawa polega na tym, że strony podejmują czynność prawną, która, choć formalnie nie narusza żadnego ustawowego zakazu, w istocie zmierza do osiągnięcia celu niedozwolonego przez ustawę. Zawierając pozór legalności, pozostaje w sprzeczności z intencją ustawy. Warunkiem uznania, że czynność prawna zmierza do obejścia prawa jest świadomość wszystkich stron czynności takiego stanu rzeczy i świadome (nie przypadkowe) dokonanie czynności w celu obejścia prawa ( A. Janas [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 58, s. 495).

W sprawie jak wynika z materiału zgromadzonego w sprawie, umowa pożyczki (...) stanowiła pożyczkę refinansującą inną pożyczkę tj. umowę pożyczki numer (...) na kwotę 1200,00 zł, która została również zawarta na dane pozwanego M. O. przez R. O. z (...) Sp. z o.o. w dniu 24 września 2019 r. Powyższe okoliczności wynikają wprost z treści wyroku z dnia 30 marca 2023 r. sygn. akt VIII K 172/22 a zatem również Sąd jest związany w tym zakresie ustaleniami sądu karnego na zasadzie z art. 11 k.p.c.

Potwierdzeniem takiego celu pożyczki nr (...) jest również dołączone do pozwu potwierdzenie wykonania operacji z dnia 24 października 2019 r. na kwotę 384 zł z którego wynika, że kwota 384 zł z umowy pożyczki nr (...) została uiszczona celem tzw. opłaty za refinansowanie. Nadto, z analizy potwierdzeń przelewów oraz umowy pożyczki nr (...) wynika, że pożyczka w kwocie 1.536 zł nie została wypłacona na rachunek bankowy weryfikowany celem zawarcia umowy pożyczki, lecz całkiem inny rachunek bankowy, co zdaniem Sądu świadczy o tym, że kwota 1.536 zł została wypłacona na rzecz (...) Sp. z o.o.

Udzielanie pożyczek refinansujących nie jest zakazane przez obecnie obowiązujące przepisy prawa. Taką możliwość przewidywała ramowa umowa pożyczki numer (...), w której w § 14 przewidziano tzw. zasady „przedłużenia okresu spłaty pożyczki”.

W ocenie Sądu, uwzględniając okoliczności niniejszej sprawy, umowa pożyczki refinansującej z 24 października 2019 r. nr (...) została zawarta w celu obejścia przepisów o postanowieniach niedozwolonych (art. 385 1 k.c. i następne), wobec czego należało ją uznać za nieważną (art. 58 § 1 k.c.).

Zgodnie z art. 36b u.k.k. w przypadku odroczenia spłaty zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki w okresie 120 dni od dnia wypłaty tego kredytu całkowitą kwotę kredytu dla celów ustalenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, o której mowa w art. 36a, stanowi kwota udzielonego i wypłaconego kredytu, którego spłata została następnie odroczona, zaś do pozaodsetkowych kosztów kredytu dolicza się wszystkie koszty i opłaty, które kredytobiorca jest obowiązany ponieść w związku z odroczeniem spłaty kredytu, naliczone w okresie 120 dni od dnia wypłaty kredytu. Analogicznie uregulowane zostały zasady udzielania kolejnego kredytu konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty kredytu w art. 36c u.k.k.

Celem przywołanych regulacji jest zapobieżenie omijaniu przez pożyczkodawców limitów kosztów pozaodsetkowych w razie udzielenia kredytów na krótkie okresy i pobierania wysokich opłat za ich przedłużanie. Umowa refinansująca jest czynnością zmierzającą do obejścia ustawy. W istocie pożyczka pierwotna (co do której warunków brak jest informacji zarówno w pożyczce refinansującej, jak i uzasadnieniu pozwu) a potem pożyczka refinansująca, obie udzielane przez podmioty powiązane (podmioty te udzielały pożyczek przez tę samą stronę internetową wezsobie.pl – por. k. 24-26) stanowić mogą łącznie ukrytą opcję przedłużenia terminu spłaty pierwotnej pożyczki za odpowiednią opłatą.

(...) Spółka z o.o. udzieliła pierwszej pożyczki, a następnie doszło do faktycznego przedłużenia terminu spłaty pożyczki, poprzez udzielenie przedmiotowej pożyczki refinansującej przez podmiot powiązany tj. poprzednika prawnego powoda – za odpowiednią opłatą – w sprawie 384 zł. Powyższa kwota przewyższała natomiast pozaodsetkowe koszty kredytu dla pożyczki w kwocie 1.200 zł udzielonej na 30 dni, które wynosiły 329,59 zł. Warto przy tym podkreślić, że zawierając pożyczkę nr (...) pożyczkobiorca aby spłacił (...) Sp. z o.o. musiał zaciągnąć pożyczkę na kwotę 1.536 zł. To oznacza, że pożyczkobiorca musiał spłacić kapitał w kwocie 1.200 zł i naliczone od niej koszty tj. prowizję i odsetki. Jednocześnie aby spłacić pierwszą pożyczkę koniecznym było uiszczenie ww. opłaty refinansującej w kwocie 384 zł.

Tym samym, cała konstrukcja będącej podstawą powództwa umowy pożyczki nr (...) w istocie służyła jedynie zwiększaniu pozaodsetkowych kosztów pożyczki, które są limitowane przez art. 36a i kolejne ustawy o kredycie konsumenckim, a które obciążają konsumenta. Szczególnie, że ww. umowy dzielił okres 30 dni a zatem niewątpliwie zawarcie przedmiotowych umów naruszało art. 36b ustawy o kredycie konsumenckim.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście prawa jest nieważna. Owe zawarcie umowy pożyczki refinansującej to czynność mająca na celu obejście prawa, czyli jak wyżej wskazano uniknięcie ograniczeń związanych z maksymalnymi kosztami pozaodsetkowymi w umowie pożyczki. Taka „pożyczka refinansująca” prowadzi do nakładania na pożyczkobiorcę bardzo wysokich opłat, radykalnie wykraczających poza przewidziane prawem (art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim) pozaodsetkowe koszty. W tej sytuacji nawet gdyby przyjąć, że umowa pożyczki refinansującej poprzednie zobowiązanie faktycznie została zawarta, to na podstawie art. 58 § 1 k.c. byłaby umową nieważną i z tych powodów powództwo również należałoby oddalić.

Ponadto, już tylko dla porządku należy dodać, że roszczenie powoda o dalsze odsetki maksymalne za opóźnienie od kwoty 70,53 zł od dnia 14 maja 2020 r. jest niezgodne z treścią art. 482 § 1 k.p.c. zgodnie z którym od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. Powództwo w sprawie zostało natomiast wywiedzione dopiero 20 maja 2022 r.

O kosztach procesu orzeczono w pkt II wyroku na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. To pozwany wygrał postępowanie w całości, wobec czego powód powinien zwrócić mu koszty związane z jego udziałem w sprawie. Te zawierają się w kwocie 917 zł i obejmują – 900 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego w osobie adwokata zgodnie z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023 r., poz. 1964) oraz 17 zł uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (k. 70).

W sprawie nie było żadnych podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. albowiem nie zachodziły żadne szczególnie uzasadnione okoliczności usprawiedliwiające nieobciążanie profesjonalnego podmiotu jakim jest powód kosztami procesu.

Powód nabył roszczenie od pożyczkodawcy celem dochodzenia roszczenia w sprawie, nadto zawarta umowa cesji zawierała zabezpieczenie przed sytuacjami takimi jak w niniejszej sprawie albowiem w § 2 ust. 9 lit. a oraz 10 wskazano, że jeżeli w odniesieniu do którejkolwiek z wierzytelności z pakietu wierzytelności wyjdą na jaw okoliczności takie jak to że wierzytelność w dniu cesji nie przysługiwała wobec dłużnika wskazanego w załączniku do umowy nabywcy przysługuje prawo do odstąpienia od umowy w odniesieniu do wierzytelności wchodzących w skład pakietu wierzytelności a nabywca wówczas zwróci cenę nabycia wierzytelności. Sąd dostrzega przy tym, że pożyczkodawca (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. została wykreślona z rejestru KRS z dniem 14 lipca 2022 r. Niemniej ryzyko przegrania procesu przez podmiot trudniący się windykacją niespłaconych należności stanowi element ryzyka gospodarczego powoda, a zatem nie stanowi przesłanki o której mowa w art. 102 k.p.c.

Nadto jako wywiedziono powyżej podkreślić, że powództwo mające za podstawę złożoną przy pozwie umowę pożyczki, podlegałoby oddaleniu nawet gdyby przyjąć, że umowa pożyczki faktycznie została zawarta z pozwanym. Umowa ta na podstawie art. 58 § 1 k.c. byłaby bowiem umową nieważną z uwagi na zawarcie jej przez pożyczkodawcę w celu obejścia przepisów ustawy.

Z tych wszystkich powodów orzeczono jak w wyroku.

Asesor sądowy Anna Bindas-Smoderek