Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2025

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodnicząca: Sędzia Jolanta Wojciechowska

Protokolant: Starszy Sekretarz Sądowy Małgorzata Kunińska

po rozpoznaniu 18 marca 2025 w T. na rozprawie sprawy z powództwa A. S. przeciwko (...) Bank (...) SA w W. o zapłatę;

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda A. S. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) SA w W. kwotę 3.617,- zł ( trzy tysiące sześćset siedemnaście zł ) tytułem zwrotu kosztów postępowania, z odsetkami ustawowymi od daty prawomocności wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt X C 856/24 upr

UZASADNIENIE

Powód A. S. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) Spółka akcyjna z siedzibą w W. kwoty 14 205,50 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 16 marca 2024 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż w dniu 19 stycznia 2021 roku zawarł z pozwanym umowę kredytu gotówkowego nr (...)_ (...), zgodnie z którą powodowi udzielono kredytu w kwocie 37 630,36 złotych. Z kwoty udzielonego kredytu przeznaczono kwotę 35 000 złotych na cele konsumpcyjne, zaś kwotę 2 630,36 złotych na sfinansowanie prowizji. Zgodnie z umową kredyt oprocentowany był zmienną stopą procentową, która w dniu podpisania umowy wynosiła 7,20 % w skali roku. Kredyt miał zostać spłacony przez powoda w 120 ratach miesięcznych. Dodał, że na całkowity koszt kredytu wskazany w umowie, tj. 18 051,72 złotych, składały się kwota prowizji w wysokości 2 630,36 złotych oraz kwota odsetek obliczonych za cały okres umowy 15 421,36 złotych. Wyjaśnił, że w dniu 17 stycznia 2024 roku złożył pozwanemu oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego z uwagi na naruszenie przez bank obowiązków wynikających z art. 45 ust.1 pkt 7 ustawy z 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1497, dalej: u.k.k.), a w konsekwencji także art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k., pkt 10 i 16 w zw. z art. 49 ust. 1 u.k.k.

Z uzasadnienia pozwu wynika, iż powód upatruje powyższych naruszeń w naliczeniu i wskazaniu przez pozwanego w umowie całkowitej kwoty do zapłaty oraz rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania kredytu (dalej: „RRSO”). Zarzucił nadto, iż Bank również naliczał odsetki nie tylko od całkowitej kwoty kredytu, także naliczał odsetki od kwoty pobranej prowizji za udzielenie kredytu. Wadliwie wyliczył i wskazał całkowitą kwotę do zapłaty jednocześnie wskazując, że całkowita kwota kredytu to kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt. Ponadto powód wskazał, że korzystając z sankcji kredytu darmowego zwraca kredyt w wysokości nominalnej, tj. bez odsetek i innych kosztów w terminach i w sposób określony w umowie. Dodatkowo w tym samym piśmie strona pozwana została wezwana do zwrotu pobranych przez kredytodawcę kwot oraz uiszczonych przez kredytobiorcę kosztów poprzez zapłatę na wskazany rachunek bankowy. Na kwotę objętą wezwaniem do zapłaty składały się: pobrana przez kredytodawcę z kwoty kredytu prowizja oraz uiszczone odsetki przez kredytobiorcę na dzień złożenia oświadczenia przez powoda.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank (...) Spółka akcyjna z siedzibą w W. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Motywując swoje stanowisko pozwany zarzucił, iż powód nie mógł skutecznie złożyć oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego z uwagi na to, iż pozwany w sposób prawidłowy wskazał przed zawarciem umowy oraz w samej umowie wszystkie parametry wskazane w ustawie o kredycie konsumenckim w szczególności prawidłowo, w sposób jasny i jednoczesny wskazał całkowitą kwotę kredytu, całkowity koszt kredytu oraz całkowitą kwotę do zapłaty na podstawie umowy. Pozwany był uprawniony do naliczania odsetek od wypłaconej kwoty, która obejmuje również te środki udostępnione powodowi, które zostały przeznaczone zgodnie z jego wolą na sfinansowanie kosztów związanych z kredytem. W konsekwencji, prawidłowo ustalony został też wskaźnik rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania. Podniósł także, że oświadczenie o zastosowaniu sankcji kredytu darmowego zostało złożone przez powoda po upływie terminu prekluzyjnego – jednego roku określonego w art. 45 ust. 5 u.k.k. Niniejsze oświadczenie zostało złożone w dniu 17 stycznia 2024 roku i doręczone pozwanemu w dniu 8 marca 2024 roku, a więc ponad dwa lata po upływie rocznego terminu na jego złożenie. W związku z tym termin na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego upłynął w dniu 19 stycznia 2022 roku. Wedle pozwanego brak jest podstaw do zastosowania sankcji kredytu darmowego i na tej podstawie powództwo powinno zostać oddalone. Odnosząc się do wyrażonego w pozwie roszczenia pozwany nie zgadza się z zawartą argumentacją powoda i kwestionuje żądanie pozwu co do zasady, jak i co do wysokości.

W replice na odpowiedź na pozew z dnia 29 października 2024 roku powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika podtrzymał w całości dotychczasowe stanowisko w sprawie wyrażone w pozwie oraz zakwestionował twierdzenia pozwanego, których wyraźnie nie przyznał, a w szczególności zaprzeczył, iż doszło do upływu terminu na złożenie oświadczenia w trybie art. 45 u.k.k., naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. z uwagi na fakt, iż pobieranie odsetek od pozaodsetkowych kosztów kredytu takich, jak prowizja jest prawnie dopuszczalne. Zaprzeczył temu, iż pozwany w sposób prawidłowy wskazał wysokość rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz temu, że zastosowanie sankcji kredytu darmowego w przedmiotowej sprawie jest nieproporcjonalne w stosunku do wagi zarzucanych uchybień i stanowi nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c.). Powód nie zgadza się z twierdzeniem pozwanego, iż pozwany w sposób prawidłowy i wyczerpujący określił procedury i warunki, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, zwłaszcza gdy następuje jego wcześniejsza spłata (art. 30 ust. 1 pkt 10 i pkt 16 w zw. z art. 49 ust. 1 u.k.k.).

Następnie pismem z dnia 10 grudnia 2024 roku powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. z uwagi na toczące się przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej sprawy o sygnaturze akt: C-566/24, C-472/23, C-71/24, bowiem rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależy od wyniku opisanych postępowań, w których zwrócono się z pytaniami prejudycjalnymi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczącymi sankcji kredytu darmowego.

Na rozprawie w dniu 18 marca 2025 roku Sąd postanowił pominąć dowód z przesłuchania strony powodowej, albowiem prawidłowo wezwany nie stawił się na rozprawę oraz nie uwzględnić wniosku powoda o zawieszenie postępowania. Sąd nie uwzględnił wniosku strony pozwanej o udzielenie jej terminu na wnioski w zakresie prawidłowości wyliczenia RRSO. Pełnomocnik pozwanego wniósł zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

W dniu 19 stycznia 2021 roku powód A. S. zawarł w placówce z pozwanym (...) Bank (...) Spółka akcyjna z siedzibą w W. umowę o kredyt gotówkowy nr (...)_ (...) ( dowód : umowa k. 17-21 ).

Na podstawie umowy Bank udzielił powodowi kredytu w kwocie 37 630,36 złotych (rozdział I warunki kredytu § 1 ust. 1 umowy). Na kwotę udzielonego kredytu składały się: całkowita kwota kredytu do wypłaty w wysokości 35 000 złotych (rozdział I warunki kredytu § 1 ust. 2 umowy) oraz prowizja z tytułu udzielenia kredytu pobrana z kwoty udzielonego kredytu w formie przelewu na rachunek bankowy w wysokości 2 630,36 złotych (rozdział I warunki kredytu § 1 ust. 3a umowy). Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, który w dniu podpisania umowy wynosił 7,20 % w stosunku rocznym (rozdział I warunki kredytu § 1 ust. 8). Rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) została oznaczona na 9,22 % (rozdział I warunki kredytu § 1 ust. 9). Bank wyjaśnił, że jest to całkowity koszt kredytu ponoszony przez klienta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym.

W rozdziale I niniejszej umowy wskazano warunki kredytu. Całkowity koszt kredytu wynosi 18 051,72 złotych (§ 1 ust. 3), zaś całkowita kwota do zapłaty opiewała na kwotę 53 051,72 złotych (§ 1 ust. 4). Całkowita kwota do zapłaty jest sumą całkowitej kwoty kredytu i całkowitego kosztu kredytu. Suma odsetek za cały okres kredytowania na dzień zawarcia umowy określona została na 15 421,36 złotych (§ 1 ust. 3b). Kredyt miał być spłacony w 120 równych miesięcznych ratach kapitałowo – odsetkowych (§ 1 ust. 5). Pierwsza rata i kolejne w kwocie 442,31 złotych, do ostatniej raty włącznie w kwocie 416,83 złotych (załącznik nr 3 do umowy – harmonogram spłaty kredytu).

Całkowita kwota do zapłaty oraz rzeczywista roczna stopa oprocentowania, zostały obliczone z uwzględnieniem: całkowitej kwoty kredytu, kwoty i terminu pobrania prowizji za udzielenie kredytu, kosztów ustanowienia zabezpieczeń, kosztów usług dodatkowych, terminów i kwot spłat wskazanych w harmonogramie i przy założeniu, że uruchomienie kredytu nastąpi w dniu zawarcia umowy (§ 2 ust. 1). Postanowiono, że bank pobiera odsetki od udzielonego kredytu ( kwota udzielonego kredytu wskazana w par. 1 pkt 1 umowy i określona jako 37.630,36 zł ). Odsetki naliczane są od dnia uruchomienia kredytu. Stopa procentowa wskazana w § 1 pkt 8 ustalona jest jako suma wartości stopy referencyjnej NBP i marży Banku w wysokości 7.10 punktu procentowego (§ 3 ust. 1). Zmiana stopy referencyjnej NBP skutkuje zmianą wysokości oprocentowania kredytu. Informacja o aktualnej wysokości stopy referencyjnej NBP dostępna jest na stronie internetowej www.nbp.pl (§ 3 ust. 2).

Powód A. S. oświadczył, że przed zawarciem umowy o kredyt otrzymał informacje niezbędne do podjęcia decyzji w zakresie zaciąganego kredytu (rozdział V oświadczenia dodatkowe § 1 ust. 1) oraz wzór oświadczenia o odstąpieniu umowy, który stanowił załącznik nr 2 do niniejszej umowy. Bank oświadczył, że przekazał powodowi formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego, wszelkie informacje istotne dla oceny ryzyka i kosztów związanych z zawarciem umowy (rozdział V oświadczenia dodatkowe § 1 ust. 2). Powód oświadczył, iż został poinformowany przez Bank o istnieniu ryzyka zmiany stóp procentowych oraz o tym, że zmiana stopy oprocentowania ma wpływ na wysokość należności Banku z tytułu umowy oraz na wysokość rat kredytu. Bank poinformował o ryzyku kursowym oraz wyjaśnienia zgłaszanych wątpliwości (rozdział V oświadczenia dodatkowe § 1 ust. 4). Powód zrozumiał i przyjął na siebie wyżej wymienione ryzyka, a także możliwe skutki, jakie mogą wyniknąć z tych ryzyk (rozdział V oświadczenia dodatkowe § 1 ust. 5).

Bezsporne, a nadto dowód :

- odpis umowy o kredyt gotówkowy, k. 17-21, k. 89-91;

- potwierdzenie zawarcia umowy z dnia 19 stycznia 2021 roku, k. 92-94;

- informacja o ryzyku zmiennej stopy procentowej, k. 95,

- harmonogram spłaty kredytu, k. 96-94;

- formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego, k. 98-100;

- taryfa opłat i prowizji pobieranych przez Bank, k. 101-108.

Pismem z dnia 17 stycznia 2024 roku powód A. S. złożył pozwanemu oświadczenie w trybie art. 45 ust. 1 Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego wraz z ostatecznym przedsądowym wezwaniem do zapłaty kwoty 14 205,50 złotych. Na wskazaną kwotę do zapłaty składały się: pobrana przez pozwanego kwota 2 630,36 złotych tytułem prowizji w związku z umową oraz kwota 11 575,14 złotych zapłacona Bankowi przez powoda tytułem odsetek. W oświadczeniu tym wskazał, że w umowie kredytu doszło do naruszenia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, a w szczególności art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. Ponadto wskazał, że wszystkie dokonane na rzecz Banku przez powoda wpłaty z tytułu umowy ponad raty kapitałowe (m.in. odsetki, prowizja) stanowią świadczenie nienależne na podstawie art. 410 w zw. z art. 405 k.c., dlatego winny być zwrócone powodowi w całości. Jednocześnie powód wezwał Bank do zapłaty na jego rzecz wszystkich nienależnie pobranych kwot z tytułu umowy. Zapłata powinna nastąpić niezwłocznie na rachunek bankowy powoda.

Pismem z dnia 12 marca 2024 roku pozwany odmówił uznania roszczeń powoda uzasadniając tym, iż nie doszło do skutecznego złożenia oświadczenia przez powoda o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Wszelkie rozliczenia z tytułu umowy kredytu dokonywane były w oparciu o postanowienia zaakceptowane przez powoda wskutek podpisania tej umowy. Pozwany podkreślił, że jest uprawniony do naliczania odsetek od kredytowanych kosztów kredytu. Stopa oprocentowania kredytu jest wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowanie i stosuje ją od wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Natomiast pojęcie „wypłaconej kwoty” obejmuje też część kapitału, która była przeznaczona na sfinansowanie kosztów związanych z kredytem. Wypłata nie musi nastąpić do rąk konsumenta. Może mieć formę przelewu, aby pokryć zobowiązania związane z kosztem udzielonego kredytu. W związku z tym prawidłowo podano całkowity koszt kredytu, całkowitą kwotę do zapłaty oraz RRSO. Pozwany uznał, że sankcja kredytu darmowego nie ma w sprawie zastosowania a przedstawione w piśmie zarzuty są całkowicie bezpodstawne, bowiem umowa, którą zawarł powód z Bankiem zawiera wszystkie elementy wymagane w ustawie o kredycie konsumenckim.

Bezsporne, a nadto dowód :

- odpis oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, k. 22;

- odpis potwierdzenia nadania, k. 23-24;

- ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z dnia 5 marca 2024 roku, k. 28-29;

- odpis potwierdzenia nadania, k. 30-31;

- odpis pisma pozwanego z dnia 12 marca 2024 roku, k. 36-37.

W okresie od 19 stycznia 2021 roku do dnia 26 lutego 2024 roku powód A. S. spłacał na bieżąco dotychczasowe raty kredytu niniejszej umowy nr (...)_ (...). Na dzień wystawienia zaświadczenia o obsłudze kredytu kwota spłaconego kapitału kredytu wynosi 7 108,12 złotych, kwota spłaconych odsetek 11 575,14 złotych. Bank poinformował, iż na pozaodsetkowe koszty z tytułu kredytu składają się prowizja za uruchomienie kredytu w kwocie 2 630,36 złotych.

Bezsporne, a nadto dowód :

- odpis zaświadczenia z banku z dnia 26 lutego 2024 roku, k. 25-25v;

- odpis zaświadczenia z banku z dnia 21 lutego 2024 roku, k. 26-27.

Sąd ustalił opisany powyżej stan faktyczny na podstawie dokumentów złożonych przez strony. Dowody te nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a także Sąd także nie znalazł podstaw, by kwestionować ich wiarygodność i moc dowodową.

Sąd oddalił wniosek strony powodowej o zawieszenie postępowania w sprawie. W ocenie sądu brak było podstaw do zawieszenia postępowania. Każda z wymienionych spraw zawisłych przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej w dacie zamknięcia rozprawy była już zakończona - w sprawie C-472/23 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w dniu 13 lutego 2025 r., natomiast sprawa C-71/24 została wykreślona z wokandy przez prezesa trybunału na skutek cofnięcia pytań prejudycjalnych przez sądy krajowe. Poza tym, w ocenie sądu rozstrzygnięcie sprawy nie zależy bezpośrednio od wyniku prowadzonego w jakiejkolwiek innej sprawy, również prowadzonej przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c.).

Natomiast na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. Sąd pominął wnioski dowodowe o przeprowadzenie: dowodu z przesłuchania powoda, dowodu z opinii biegłego sądowego wobec wniosku powoda o cofnięcie w tym zakresie oraz o dodatkowe zobowiązanie pozwanego dotyczące zobowiązania się do wypowiedzenia o sposobie wyliczenia odsetek umownych oraz sposobie wyliczenia RRSO.

Sąd zważył, co następuje:

Opisany wyżej stan faktyczny nie był sporny, a nadto znalazł potwierdzenie w treści załączonych do pozwu oraz odpowiedzi na pozew dowodów z dokumentów oraz kopii dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron i nie budziła wątpliwości Sądu. Sąd dał im wiarę w całości, jako że tworzyły spójny obraz okoliczności niniejszej sprawy.

Mając na uwadze całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz po dokonaniu oceny prawnej umowy zawartej pomiędzy powodem a pozwanym, w ocenie Sądu, powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 22 ¹ k.c., za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Nie ulega wątpliwości, że powód w stosunku zobowiązaniowym z pozwanym jest konsumentem.

Nie budzi wątpliwości, że przedmiotowa umowa o kredyt gotówkowy nr (...)_ (...) jest umową o kredyt konsumencki określoną w art. 3 ust. 1 u.k.k. Zgodnie z treścią tego przepisu, przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550,00 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Zgodnie z przepisem art. 3 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy, za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki. Jak z kolei stanowi przepis art. 720 § 1 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy.

Okoliczności niniejszej sprawy nie dają podstaw do przyjęcia, że powód zawarł przedmiotową umowę o kredyt gotówkowy w innym charakterze niż konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Swoje roszczenie powód opierał na naruszeniu, jego zdaniem, przez pozwanego obowiązków wskazanych w art. 45 ust. 1 u.k.k., tj. art. 30 ust. 1 pkt 7, 10 i 16 u.k.k. w zw. z art. 49 ust. 1 u.k.k.

Podstawę prawną powództwa w niniejszej sprawie stanowił art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Jak stanowi ten ostatni, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego.

W myśl art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. W ocenie Sądu biorąc pod uwagę spór stron na tle skuteczności złożonego przez kredytobiorcę oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego oraz fakt, że umowa w dalszym ciągu jest wykonywana, powód miał interes prawny w wytoczeniu powództwa, gdyż ustalenie czy umowa jest objęta sankcją kredytu darmowego usunęłaby niepewność strony co do tego w jaki sposób należy ją w dalszym ciągu wykonywać.

W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, iż w przypadku kwestionowania przez stronę postanowień umownych, czy to z uwagi na ich abuzywność, nieważność, czy też skorzystanie z sankcji kredytu darmowego, dopóki kwestionowana umowa nie zostanie wykonana w całości lub z innych przyczyn nie przestanie wiązać, strona umowy ma interes prawny w ustaleniu czy i na jakich warunkach strony związane są umową kreującą kwestionowany stosunek.

Interes prawny w sprawie o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa nie decyduje wprost o zasadności powództwa, a jedynie warunkuje możliwość badania i ustalania istnienia roszczenia.

Należało zatem rozważyć, czy powód skutecznie złożył pozwanemu oświadczenie w trybie art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm.) o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Pozwany wskazywał, że oświadczenie powoda jest bezskuteczne, ponieważ zostało złożone po upływie rocznego terminu. W ocenie pozwanego wydano przedmiot umowy powodowi w dniu 19 stycznia 2021 roku i należy przyjąć, że właśnie wtedy umowa została wykonana w rozumieniu art. 45 ust. 5 u.k.k. – wtedy bowiem pozwany przeniósł własność przedmiotu kredytu na rzecz powoda. Zdaniem pozwanego oznacza to, że uprawnienie powoda do złożenia oświadczenia co do sankcji kredytu darmowego upłynęło w dniu 19 stycznia 2022 roku. Tymczasem oświadczenie datowane na dzień 17 stycznia 2024 roku dostarczono pozwanemu w dniu 8 marca 2024 roku, a więc ponad dwa lata po upływie rocznego terminu na jego złożenie.

W świetle dyspozycji art. 45 ust. 1 u.k.k. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Sankcja kredytu darmowego polega zatem na uprawnieniu konsumenta do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy. Art. 45 u.k.k. implementuje art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE.L z dnia 22 maja 2008 r.), który nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji, mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą.

Zgodnie z przepisem art. 45 ust. 5 u.k.k. uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Ustawodawca nie sprecyzował, co rozumie pod pojęciem "wykonania" umowy, co doprowadziło do powstania różnych interpretacji tego terminu w orzecznictwie sądów powszechnych. Pojawiła się koncepcja, w myśl której moment, od którego zaczyna biec roczny termin na wygaśnięcie uprawnienia konsumenta do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego, oznacza przede wszystkim stan, w którym wszelkie zobowiązania obu stron umowy o kredyt konsumencki zostały w pełni wykonane, nie można odnosić tego wyłącznie do wykonania zobowiązania po stronie kredytodawcy. Nie ma przy tym znaczenia, czy zostały one wykonane w terminie, dobrowolnie, czy też przymusowo, np. w drodze egzekucji komorniczej. Należy przy tym zaznaczyć, że chodzi tutaj o zobowiązania określone treścią umowy o kredyt konsumencki bez uwzględnienia skutków sankcji kredytu darmowego (por. wyrok Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 28 września 2017 r., sygn. akt I C 531/17, LEX nr 2374797 i wyrok Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 7 lipca 2017 r., sygn. akt X C 615/17, LEX nr 2491273).

Zgodnie z inną koncepcją zwrot "wykonanie umowy" użyty w art. 45 ust. 5 u.k.k., od którego zaczyna biec roczny termin na wygaśnięcie uprawnienia konsumenta do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego, oznacza dzień wykonania umowy przez pożyczkodawcę, czyli dzień przekazania kwoty pożyczki. Przemawiać ma za tym fakt, że w przeciwnym wypadku unicestwiony byłby cel tego przepisu. Ma on za zadanie ograniczyć uprawnienie konsumenta krótkim terminem prekluzyjnym, tak aby ustabilizować stosunek prawny i aby pożyczkodawca nie pozostawał w nieskończoność w niepewności co do zakresu swojej wierzytelności. Gdyby zaś wygaśniecie uprawnienia zależało od wykonania umowy przez pożyczkobiorcę (konsumenta), mógłby on przez jej celowe niewykonywanie odwlekać upływ tego terminu. Niedopuszczalne jest, aby jedna ze stron stosunku prawnego mogła według własnej woli regulować rozpoczęcie biegu (wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 13 czerwca 2018 r., sygn. XIV C 1375/17, LEX nr 2515155).

W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, słuszne jest zapatrywanie przedstawione w pierwszym z przytoczonych poglądów, ponieważ literalne brzmienie art. 45 ust. 5, odnoszącego się do wykonania umowy, nie daje podstaw by twierdzić, że mowa w nim o wykonaniu świadczenia przez jedną tylko ze stron tej umowy – w tym wypadku kredytodawcę, jako podmiot dopuszczający się naruszeń.

Jak trafnie wskazuje się w piśmiennictwie: „Przez wykonanie umowy należy rozumieć sytuację, w której należycie wypełniono wszystkie obowiązki w ramach stosunku kredytu konsumenckiego, w tym obowiązki powstające z mocy ustawy (np. odnośnie do zapłaty odsetek za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 k.c.). Chodzi o obowiązki dotyczące świadczenia głównego i świadczeń ubocznych, po stronie konsumenta oraz kredytodawcy, wykonane dobrowolnie lub przymusowo. (…) W typowych przypadkach umowę o kredyt konsumencki uznaje się za wykonaną w dniu, w którym konsument spłacił ostatnią należność z tytułu tej umowy na rzecz kredytodawcy. (…) Możliwe są jednak sytuacje, w których ostatnia czynność w ramach stosunku kredytu konsumenckiego należy do kredytodawcy. W takim wypadku roczny termin określony w art. 45 ust. 5 biegnie od daty wykonania tej czynności przez kredytodawcę”.1

Innymi słowy, umowa może zostać uznana za wykonaną dopiero z tą chwilą, gdy obie strony wykonały wszystkie świadczenia, do których były wzajemnie zobowiązane. W przeciwnym razie, umowa nie może zostać uznana za wykonaną do czasu spełnienia pozostałych świadczeń przez strony.

Takim świadczeniem jest niewątpliwie obowiązek spłaty kredytu przez kredytobiorcę. Skoro do chwili wytoczenia powództwa obowiązek ten nie został jeszcze zrealizowany, to nie rozpoczął biegu roczny termin, o którym mowa w art. 45 ust. 5 u.k.k.

Powód zarzucił, iż umowa o kredyt gotówkowy, którą zawarł z pozwanym nie spełnia wymogów przewidzianych przez ustawę o kredycie konsumenckim i w konsekwencji narusza art. 30 ust. 1 pkt 7, 10 i 16 w zw. z art. 49 ust. 1 u.k.k.

Należy przy tym podkreślić, iż badaniu w przedmiotowej sprawie podlegała zgodność zapisów umowy z przepisami umowy o kredycie konsumenckim obowiązującymi na dzień jej zawarcia, a więc na 19 stycznia 2021 roku.

Z argumentacją strony powodowej o naruszeniu przez pozwany bank obowiązków informacyjnych określonych w ustawie nie sposób się jednak zgodzić. W zawartej z powodem umowie jednoznacznie wskazano czym jest / co składa się na kwotę udzielonego mu kredytu czyli sumę 37.630,36 zł : całkowita kwota kredytu udostępniona powodowi na wskazany przez niego rachunek bankowy ( 35.000,- zł ) oraz kredytowana prowizja 2.630,36 zł. Wskazano całkowity koszt kredytu ( 18.051,72 zł i opisano co się na niego składa : kredytowana prowizja 2.651,72 z ł oraz odsetki 15.421,36 zł . W par. 3 umowy wskazano, ze odsetki są pobierane od kwoty udzielonego kredytu a pojęcie „udzielonego kredytu” wskazane w par. 1 pkt 1 jasno precyzowało kwotę do której się odnosiło na 37.630,36 zł ( czyli suma kwot 35.000,- zł oraz kredytowanej prowizji 2.630,36 zł jak wyżej wskazano ). W § 1 ust. 4 wskazano, że całkowita kwota do zapłaty wynosi 53 051,72 złotych. Wyjaśniono, że całkowita kwota do zapłaty (53 051,72 zł) jest sumą całkowitej kwoty kredytu (35 000zł) i całkowitego kosztu kredytu (18 051,72 zł). W ocenie Sądu przywołane postanowienia umowy zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i precyzyjny, w związku z czym, podnoszony przez powoda zarzut należało uznać za chybiony.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k., umowa o kredyt konsumencki powinna określać m.in. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia. Powód zarzucał, że pozwany wadliwie wyliczył i wskazał całkowitą kwotę do zapłaty oraz rzeczywistą roczną stopę oprocentowania kredytu, a nadto naliczał odsetki nie tylko od całkowitej kwoty kredytu jak również od kwoty pobranej prowizji za udzielenie kredytu.

Całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta to suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 8 u.k.k.). Całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu (art. 5 pkt 6 u.k.k.). Z kolei całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt (art. 5 pkt 7 u.k.k.).

W umowie łączącej strony, w rozdziale I warunki kredytu § 1 ust. 2 wskazano, że całkowita kwota kredytu wynosi 35 000 złotych i jest to kwota, która nie obejmuje kredytowanych przez Bank kosztów kredytu w postaci prowizji. Z kolei w § 1 ust. 3 umowy wskazano, ile wynosi całkowity koszt kredytu (18 051,72 zł), na który składają się naliczone prowizja z tytułu udzielenia kredytu pobrana z kwoty udzielonego kredytu w formie przelewu na rachunek Banku oraz odsetki od kredytu. Kwota kredytowanej prowizji oraz odsetek od kredytu wchodzi wobec tego w zakres całkowitej kwoty do zapłaty, ale nie w zakres całkowitej kwoty kredytu. Jako całkowitą kwotę do zapłaty w umowie kredytu wskazano kwotę 53 051,72 złotych (§ 1 ust. 4 umowy), stanowiącą sumę całkowitej kwoty kredytu (35 000 zł) i całkowitego kosztu kredytu (18 051,72 zł) - a więc w sposób ściśle odpowiadający definicji z art. 5 pkt 8 u.k.k.

Zgodnie z art. 5 ust. 10 u.k.k., stopa oprocentowania kredytu to stopa oprocentowania wyrażona, jako stałe lub zmienne oprocentowanie, stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Zgodnie z art. 5 ust. 12 u.k.k., rzeczywista roczna stopa oprocentowania to całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony, jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym.

W art. 5 pkt 10 u.k.k. pojęcie "stopy oprocentowania kredytu" ustawodawca zdefiniował w ten sposób, że ograniczył jego zakres do oprocentowania stosowanego do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Pojęcie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania jest szersze niż pojęcie stopy oprocentowania kredytu, gdyż odwołuje się do pojęcia całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta, i oznacza go, jako określoną wartość procentową całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym (art. 5 pkt 12 u.k.k.).

Obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu naliczania odsetek od kredytowanego kosztu kredytu. Wynika to z treści art. 5 pkt 7 u.k.k., w którym expressis verbis mowa jest o "kredytowanych kosztach kredytu". Ustawa nie zakazuje kredytowania takich kosztów, a jedynie wyłącza je z zakresu pojęcia całkowitej kwoty kredytu (por. wyrok SO w Warszawie z dn. 31 marca 2023 r., V Ca 3217/22). Potwierdza to także wyrok z dnia 30 stycznia 2019 r., I NSK 9/18, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że w aktualnym stanie prawnym nie jest dopuszczalne prezentowanie tej samej kwoty (np. opłaty przygotowawczej, prowizji itp.) zarówno w ramach całkowitej kwoty kredytu, jak i w kosztach kredytu. I to nawet wówczas, gdy składniki kosztów kredytu są kredytowane przez kredytodawcę. Za taką tezą, jak podniósł Sąd Najwyższy, przemawia wyraźna treść art. 5 pkt 7 u.k.k. Z tezy tej wynikają zatem dwa istotne wnioski - po pierwsze, składniki kosztu kredytu mogą być kredytowane przez kredytodawcę, a po drugie, prowizja - nawet jeśli jest kredytowana - nie może być wykazywana w umowie zarówno w całkowitej kwocie kredytu, jak też w kosztach kredytu. Istota omawianego w tym miejscu zagadnienia została wyjaśniona w wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r., C-377/14. Sprowadza się ona do tego, że włączenie jakiejkolwiek kwoty, należącej do całkowitego kosztu kredytu, do całkowitej kwoty kredytu może mieć wpływ na obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i w konsekwencji może wpłynąć na prawidłowość informacji, które kredytodawca powinien wskazać w danej umowie o kredyt. Również w literaturze wskazuje się, iż dopuszczalne jest finansowanie kosztów kredytu, udzielonego przez bank, oraz naliczanie odsetek od kwoty, przeznaczonej na ten cel. Pojęcie "wypłaconej kwoty", o której mowa w art. 5 pkt 10 u.k.k., obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie koszów związanych z tym kredytem. Przemawia za tym wykładnia językowa omawianego przepisu - przepis ten nie wymaga, aby wypłata nastąpiła do rąk konsumenta. Wypłata może być również dokonana w celu pokrycia zobowiązań konsumenta (w tym zobowiązań do zapłacenia kosztów związanych z kredytem). Wniosek ten potwierdza również wykładnia systemowa - na tle przepisów o kredycie bankowym przyjmuje się, że odsetki nalicza się od całości kapitału kredytu, niezależnie od sposobu wypłacenia tego kapitału ( zob. T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 5).

Zasady obliczania i założenia przyjęte do obliczenia RRSO zostały zresztą wprost określone w umowie w rozdziale I warunki kredytu § 1 ust. 9 oraz w pkt 3 Formularza informacyjnego k. 98 akt i RRSO zostało obliczone zgodnie ze wzorem określonym w załączniku nr 4 do ustawy o kredycie konsumenckim. Bank wskazał, iż jest to całkowity koszt kredytu ponoszony przez powoda, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. Dlatego należało uznać, że zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. jest chybiony. Jednocześnie należy wskazać, że powód spłacał raty kredytu zgodnie z harmonogramem spłaty i nie kwestionował sposobu zaliczania spłat i naliczania odsetek, ani nie wypowiedział umowy o kredyt gotówkowy.

Następnie powód zarzucał, że pozwany Bank w umowie kredytu z dnia 19 stycznia 2021 roku nie określił procedury i warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, jak również brak jest informacji co do wcześniejszej spłaty kredytu, a więc naruszył art. 30 ust. 1 pkt 10 i 16 u.k.k.

W myśl art. 30 ust. 1 pkt 10 i 16 u.k.k. umowa o kredyt powinna zawierać informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie (pkt 10) oraz prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedurę spłaty kredytu przed terminem (pkt 16).

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k., w umowie należy zawrzeć informacje o terminie, sposobie i skutkach odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym.

W przedmiotowej umowie o kredyt gotówkowy znajdują się postanowienia określające prawo konsumenta do przedterminowej spłaty pożyczki oraz procedurę przedterminowej spłaty. W umowie nie wprowadzono ograniczeń co do wcześniejszej spłaty pożyczki. Uprawnienie to przysługuje kredytobiorcy w całym okresie wykonywania umowy kredytu i może on ją spłacić wcześniej w całości bądź w części. Przepisy u.k.k. nie narzucają, w jaki sposób w przypadku wcześniejszej częściowej spłaty ma dojść do rozliczenia z konsumentem.

W ocenie Sądu rozdział IV prawo do odstąpienia od umowy w § 1 ust. 1 -7 niniejszej umowy w sposób wyczerpujący czyni zadość wymogom stawianym przez cytowaną regulację. Przewidziano tam informacje dla powoda o tym, że ma prawo odstąpić od zawartej umowy w terminie 14 dni i poprzez złożenie podpisanego oświadczenia o odstąpieniu od umowy w placówce Banku lub wysłanie na adres Banku za pośrednictwem poczty.

Tak sformułowane postanowienia,zawierają wszystkie istotne informacje, które konsument powinien posiadać decydując się na odstąpienie od umowy. Sposób rozliczenia wcześniejszej spłaty pożyczki uzupełnia art. 49 ust. 1 u.k.k. z którego wynika, że całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócony czas obowiązywania umowy.

Natomiast zapisy umowy zawarte w rozdziale VI postanowienia końcowe § 1 ust. 1-9 w sposób wyczerpujący określają procedurę spłaty pożyczki przez terminem. Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy kredytobiorca uprawniony jest w każdym czasie do wcześniejszej spłaty części lub całości zadłużenia z tytułu kredytu. Bank nie pobiera prowizji z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu. Wskazano w § 1 ust. 2 umowy, iż wpłaty z tytułu częściowej lub całkowitej spłaty kredytu przed terminem powinny być dokonywane przez powoda na rachunek wskazany jako rachunek do przedterminowych spłat kredytu w „potwierdzeniu zawarcia umowy”. W § 1 ust. 3 wcześniejsza spłata części kredytu spowoduje zmniejszenie liczby rat kredytu. W § 1 ust. 4 powód w przypadku wcześniejszej spłaty części kredytu może wnioskować o zmniejszenie wysokości rat kredytu. Wniosek ten musi być złożony najpóźniej w dniu dokonania wcześniejszej spłaty. W § 1 ust. 5 w ciągu 14 dni od dokonania spłaty całości zadłużenia oznaczającego wygaśnięcie umowy Bank dokona ostatecznego rozliczenia kredytu.

Na marginesie należy nadmienić, że zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 i 15-16 u.k.k. w zw. z art. 49 ust. 1 u.k.k. powód powołał dopiero w pozwie, nie wspominając o nich w oświadczeniu skierowanym do pozwanego o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

Wbrew twierdzeniom strony powodowej, art. 30 u.k.k. nie nakłada na Bank obowiązku informowania konsumenta o treści art. 49 u.k.k. Przepis ten adresowany jest bowiem do Banku - precyzuje, w jaki sposób (proporcjonalnie) Bank ma dokonać rozliczenia po przedterminowej spłacie. Konsument jest informowany o samym uprawnieniu do przedterminowej spłaty, i tak też było w przypadku przedmiotowej umowy kredytu.

W konsekwencji należało uznać, że nie zaktualizowała się żadna z podstaw uzasadniających stwierdzenie, że umowa zawarta przez powoda i pozwanego narusza art. 30 u.k.k. i przez to uzasadnia skorzystanie z sankcji kredytu darmowego, co z skutkowało oddaleniem powództwa w całości. Sądowi znane jest najnowsze orzecznictwo TSUE dotyczące sankcji kredytu darmowego, jednak powód nie wykazał, by kwestionowane postanowienia umowne miały istotny wpływ na ocenę jej – jako konsumenta, co do zaciągniętego zobowiązania, a pozwany Bank nie sprostał obowiązkowi informacyjnemu. Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, należało stwierdzić, że powód A. S. w umowie o kredyt gotówkowy nr (...)_ (...) z dnia 19 stycznia 2021 roku otrzymał wszelkie niezbędne informacje dotyczące zaciągniętego kredytu.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 § 1, § 11 k.p.c. oraz 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Powód przegrał proces w całości, wobec czego jest obowiązany zwrócić pozwanemu poniesione przez niego koszty procesu w całości. Sąd zasądził od powoda A. S. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) Spółka akcyjna z siedzibą w W. zwrot kosztów procesu w wysokości 3617 zł, na którą to kwotę składały się: koszty zastępstwa procesowego ustalone na podstawie zastosowanego odpowiednio § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.) w kwocie 3600 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Kwota 3617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu została od powoda na rzecz pozwanego zasądzona wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, zgodnie z brzmieniem art. 98 § 11 k.p.c., w myśl którego, od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

1 zob. T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, W. 2018, art. 45, tezy 56-58.