Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 września 2023 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu X Wydział Cywilny, w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Maria Żuchowska

po rozpoznaniu w dniu 14 września 2023 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa E. R.

przeciwko A. R.

o roszczenia o zachowek

oddala powództwo;

obciąża Skarb Państwa kosztami sądowymi, od uiszczenia których powód był zwolniony w całości;

przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu na rzecz radcy prawnego A. K. kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

UZASADNIENIE

Powód E. R. wniósł o zasądzenie od pozwanego A. R. kwoty 59.375 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 marca 2022 r. do dnia zapłaty na jego rzecz tytułem zachowku.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że nie toczyło się postępowanie w sprawie o nabycie spadku po zmarłej w dniu 24 marca 2017 r. H. R. (1). Wskazał, że do kręgu spadkobierców ustawowych spadkodawczyni należą H. R. (2) (mąż), E. R. (syn), A. R. (syn), K. R. (syn) ,których udział spadkowy każdego ze spadkobierców wynosi ¼ części spadku. Powód wskazał, że do ustalonego stanu czynnego spadku doliczył darowizny poczynione przez spadkodawczynię na rzecz syna A. R. i syna K. R.. Zdaniem powoda darowizny te wyczerpały cały majątek spadkowy i jako takie dokonane zostały z jego pokrzywdzeniem. W ramach darowizny dokonanej aktem notarialnym 28 marca 2000 r. pozwany A. R. otrzymał działkę ewidencyjną nr (...) (niezabudowaną, rolną) znajdującą się w miejscowości P. o powierzchni 3.27 ha. Wartość rynkowa nieruchomości rolnej wynosi 150.000 zł. Z kolei darowizna w dniu 22 maja 2000 r. przez zmarłą H. R. (1) i jej małżonka H. R. (2) została dokonana na rzecz K. R. i na jej podstawie obdarowany otrzymał gospodarstwo rolne wraz z inwentarzem żywym i martwym, prowadzone na działce ewidencyjnej nr (...) o powierzchni 5.06 ha, w miejscowości B.. Wartość tej darowizny wynosiła 650.000 zł, a wobec uznania, że gospodarstwo rolne było objęte wspólnością majątkową małżeńską, wskazał, że do spadku należało zaliczyć połowę wartości rynkowej gospodarstwa, tj. kwotę 325.000 zł. Łączna wartość majątku spadkowego wynosi 475.000 zł. Powód wskazał, że nie otrzymał należnego mu zachowku w wysokości 59.375 zł ( ¼ x ½ x 475.000 zł).

W odpowiedzi na pozew pozwany A. R. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwany podkreślił, że jego zdaniem powództwo było nieuzasadnione i pozbawione podstawy faktycznej jak i prawnej. Pozwany podniósł, iż do zawarcia umowy darowizny w dniu 28 marca 2000 r. pomiędzy nim, a H. R. (1) doszło zgodnie z § 1 umowy w trybie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zdaniem pozwanego treść umowy winna być oceniana jako umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego przez rolnika na rzecz następcy w celu uzyskania konkretnego świadczenia pieniężnego w postaci emerytury. Wskazał, że taka umowa nie może być traktowana jak umowa uregulowana w przepisach art. 888 i n. Kodeksu cywilnego. Powołując się m.in. na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 1991 r. (sygn. akt III CZP 4/91) pozwany zaznaczył, że wartości gospodarstwa rolnego przekazanego następcy nie uwzględnia się przy zachowku. Stanowisko to zdaniem pozwanego pozostaje aktualne w odniesieniu do stanu prawnego na gruncie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, na podstawie której doszło do zawarcia umowy darowizny w przedmiotowej sprawie. Pozwany zaznaczył, że wartości przekazanej mu nieruchomości nie można doliczyć do zachowku. Nie kwestionował wartości otrzymanej od H. R. (1) nieruchomości, lecz zakwestionował wartość nieruchomości otrzymanej przez brata K. R..

Na dalszym etapie postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

H. R. (2) oraz H. R. (1) nieprzerwanie od dnia 1 lutego 1993 r. do chwili śmierci pobierali emeryturę rolniczą z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowej w G., przy czym w pełnej wysokości od dnia 1 maja 2000 r. w związku z przekazaniem gospodarstwa rolnego.

( Dowód: Pismo KRUS PT w G. z dnia 31 marca 2023 r. - k. 154; Pismo KRUS PT w G. z dnia 18 maja 2023 r. – k. 168)

W dniu 28 marca 2000 r. została zawarta pomiędzy H. R. (1) a A. R. umowa darowizny w formie aktu notarialnego. Na podstawie umowy H. R. (1) darowała swojemu synowi A. R. działkę ewidencyjną nr (...), niezabudowaną, o powierzchni 3,27 ha, położoną w miejscowości P.. Następnie w dniu 22 maja 2000 r. została zawarta pomiędzy H. R. (1) i H. R. (2) a K. R. umowa darowizny w formie aktu notarialnego. Na podstawie wyżej wskazanej umowy darowizny małżonkowie R. darowali synowi K. R. gospodarstwo rolne położone na działce ewidencyjnej nr (...), o powierzchni 4,7295 ha, w miejscowości B.. Gospodarstwo rolne małżonków R. było objęte wspólnością majątkową małżeńską. Strony ww. umów darowizn oświadczyły, że zawierają je działając w trybie przepisów ustawy z 20 grudnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

( Okoliczności bezsporne, a nadto dowód: umowa darowizny z 28.03.2000 r. k. 15 – 18 i k. 44 – 45v; umowa darowizny z 22.05.2000 r. k. 19 – 23, zeznania K. R. – k. 145v, zeznania E. R. – k. 146, zeznania A. R. -k. 146v)

H. R. (1) zmarła 24 marca 2017 r. W chwili śmierci pozostawała w związku z małżeńskim z H. R. (2). Małżonkowie nie pozostawali w separacji ani nie toczyła się sprawa o rozwód. Po zmarłej nie toczyło się postępowanie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku przed sądem ani nie zostały złożone oświadczenia o przyjęciu spadku przed notariuszem. H. R. (1) nie sporządziła testamentu. Spadkodawczyni miała trzech synów –E. R., A. R. oraz K. R.. W dniu 29 czerwca 2019 r. H. R. (2) zmarł.

(Okoliczności bezsporne, a nadto dowód: odpisy skrócone aktów urodzenia k. 46 – 48; odpis skrócony aktów zgonów k. 49 – 50)

W skład spadku po zmarłej H. R. (1) nie wchodzą żadne składniki majątkowe. Majątek, który posiadała został przez nią darowany A. R. i K. R. w 2000 r.

( Okoliczności bezsporne)

Do chwili obecnej powód nie otrzymał należnego mu zachowku również od K. R..

( Okoliczności bezsporne)

Powód jest osobą pełnoletnią, zdolną do pracy.

( Okoliczności bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny został ustalony na podstawie okoliczności bezspornych, dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, zeznań świadków oraz dowodu z przesłuchania stron.

Sąd w pełni dał wiarę dowodom w postaci dokumentów zgromadzonych w toku procesu, albowiem były kompletne i jasne, wraz z pozostałymi dowodami obrazowały stan faktyczny sprawy. Ich prawdziwość nie budziła w ocenie Sądu jakichkolwiek wątpliwości i nie była kwestionowana przez strony.

Zeznania świadków i stron Sąd uznał za wiarygodne w części, w której korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym oraz ze sobą wzajemnie, tj. co do kręgu spadkobierców ustawowych, wartości nieruchomości A. R. oraz stosunków panujących między członkami rodziny.

Strony postępowania pozostawały w sporze co do zasady, jak i wysokości żądania zachowku. Powód domagał się ostatecznie od pozwanego zapłaty kwoty 59.375 zł jako należnego mu zachowku po zmarłej matce H. R. (1) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu.

Zgodnie z treścią przepisu art. 991 § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołaniu do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (§ 2 art. 991 k.c.). Obowiązek zapłacenia określonej sumy pieniężnej tytułem zachowku powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych.

Uprawnienie do zachowku oparte jest na istnieniu bliskiej więzi rodzinnej między spadkodawcą, a uprawnionym. W myśl powyższego przepisu są to jedynie zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy. O kręgu podmiotów uprawnionych do zachowku decyduje zatem chwila otwarcia spadku. Wielkość tego udziału określana jest zgodnie z art. 931 i n. k.c. Wobec powyższego należy uznać, że powód mieści się we wskazanym kręgu, jest bowiem synem spadkodawczyni i posiada legitymację czynną w niniejszej sprawie.

Istota sporu sprowadzała się przede wszystkim do ustalenia kwestii zaliczenia poczynionych przez spadkodawczynię darowizn na schedę spadkową. Pozwany A. R. w odpowiedzi na pozew wywodził, że do zawarcia umowy darowizny w dniu 28 marca 2000 r. pomiędzy nim a H. R. (1) doszło w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w celu uzyskania przez darczyńcę emerytury. Jego zdaniem treść umowy winna być oceniana jako umowa przekazania gospodarstwa rolnego przez rolnika na rzecz następcy w celu uzyskania konkretnego świadczenia pieniężnego w postaci emerytury. Umowa zawarta z darczyńcą nie powinna być zdaniem pozwanego traktowana jako darowizna w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. W konsekwencji pozwany podniósł, iż wobec tego, że umowa zawarta w dniu 28 marca 2000 r. była umową o przekazanie gospodarstwa rolnego przez H. R. (1) na rzecz następcy w osobie pozwanego, to wartości przekazanej nieruchomości nie można doliczyć do zachowku. Z kolei powód podniósł, że obie darowizny zawarte w
2000 r. pomiędzy H. R. (1) a jej zstępnymi nie mogą być traktowane jako umowy sporządzone na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, ponieważ nie prowadziły do otrzymania przez darczyńcę świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W tym miejscu należy wskazać, iż zgodnie z treścią art. 84 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (dalej ustawa), przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie. Ponadto umowa z następcą może zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego na następcę. Umowa z następcą, a także umowa w celu wykonania umowy z następcą (przenosząca własność gospodarstwa rolnego na następcę) powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 85 ustawy).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy należy wskazać, iż w dniu 28 marca 2000 r. H. R. (1) oraz A. R. zawarli umowę darowizny w formie aktu notarialnego, na podstawie której H. R. (1) darowała swojemu synowi prawo własności nieruchomości rolnej położonej w miejscowości P., stanowiącą działkę ewidencyjną nr (...), o powierzchni 3,1781 ha, dla której Sąd Rejonowy w Toruniu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), a A. R. darowiznę tę przyjął. Oświadczył, iż działkę tę będzie wykorzystywał rolniczo. W § 1 umowy darowizny, znalazło się również oświadczenie, iż zawierający umowę H. R. (1) i A. R. zawierają umowę działając w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Z tego pozwany wywodził, iż treść umowy winna być oceniana jako umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego przez rolnika na rzecz następcy w celu uzyskania konkretnego świadczenia pieniężnego w postaci emerytury i jako taka nie podlega zaliczeniu na schedę spadkową. Nadto na mocy umowy darowizny z dnia 22 maja 2000 r. H. R. (1) i H. R. (2) darowali swojemu synowi K. R. własność gospodarstwa rolnego położonego na działce ewidencyjnej nr (...), o powierzchni 4,7295 ha, w miejscowości B., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), a K. R. darowiznę tę przyjął. Darczyńcy oświadczyli w akcie notarialnym, że z dniem 22 maja 2000 r. zaprzestają prowadzenia działalności rolniczej. Umowa darowizny z dnia 22 maja 2000 r. zawierała również oświadczenie w § 1 aktu, iż zawierający umowę zawierają ją działając w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Zdaniem Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę stanowisko pozwanego jest słuszne. W ocenie Sądu darowizny uczynionej na rzecz A. R. nie należy doliczać do wartości spadku po zmarłej H. R. (1). Umowę tą należy uznać za umowy z następcami w świetle ustawy. Co prawda notariuszowi przy czynności prawnej przedłożono decyzje Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddziału – (...) w G. z dnia 14 czerwca 1993 r. o numerach GE 0728784/1 i GE 0728784/1, z których wynikało, że małżonkowie R. pobierali z tamtejszej placówki emeryturę rolniczą nieprzerwanie od 1 lutego 1993 r. Potwierdzają to także pisma KRUS z 31 marca i 18 maja 2023 r. Jednakże wypłata świadczenia w części była zawieszona ze względu na dalsze prowadzenie gospodarstwa rolnego i dopiero od dnia 1 maja 2000 r. małżonkowie R. pobierali świadczenia w pełnej wysokości, tj. po dokonaniu darowizny na rzecz A. R.. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie o sygnaturze III CZP 29/12: „Charakter prawny umowy przeniesienia gospodarstwa rolnego na rzecz następcy określony jest jako rodzaj umowy o charakterze cywilnoprawnym, odmienny od umów przeniesienia własności wymienionych w części szczegółowej księgi trzeciej kodeksu cywilnego o zobowiązaniach. Mają do niej zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego dotyczące zdolności do czynności prawnych, wad oświadczenia woli, nieważności czynności prawnej oraz skutków prawnych oświadczenia woli. Przyczyną jej zawarcia jest dążenie do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, której następstwem jest wzajemna zależność umowy i decyzji w przedmiocie tych świadczeń ubezpieczeniowych, polegająca na tym, że utrata mocy jednej z tych czynności pociąga za sobą utratę mocy także drugiej”. Ostatecznie Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której wskazał, że przy ustalaniu zachowku nie uwzględnia się wartości gospodarstwa rolnego przekazanego przez spadkodawcę następcy na podstawie umowy przewidzianej w art. 59 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Podobna uchwała zapadła w odniesieniu do stanu prawnego wykreowanego przez ustawę z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (por. uchwała SN z 7 lutego 2014 r., sygn. akt III CZP 114/13). Analogicznie należy oceniać umowę zawartą na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, gdyż cel zawarcia umowy o przekazanie gospodarstwa rolnego jest tożsamy z celem umów wprowadzonych do obrotu prawnego w okresie uprzednio obowiązujących ustaw dotyczących zabezpieczenia społecznego rolników. Konkludując, wartość gospodarstwa rolnego przekazanego spadkobiercy (następcy) w drodze umowy zawartej w trybie art. 84 ustawy nie podlega zaliczeniu na należną temu spadkobiercy schedę spadkową na podstawie art. 1039 k.c.

Pomimo powyższych ustaleń u podstaw rozstrzygnięcia legła także norma dekodowana z przepisu art. 1001 k.c. o treści: „spośród kilku obdarowanych obdarowany wcześniej ponosi odpowiedzialność stosownie do przepisów artykułu poprzedzającego tylko wtedy, gdy uprawniony do zachowku nie może uzyskać uzupełnienia zachowku od osoby, która została obdarowana później”. A zatem, nawet gdyby do przekazania gospodarstwa rolnego nie doszło na podstawie wyżej omawianych przepisów, tylko zastosowanie miałyby przepisy o darowiźnie uregulowane w kodeksie cywilnym, powództwo i tak podlegałoby oddaleniu.

Z przepisu art. 1001 kc wynika bowiem, że kilku obdarowanych przez spadkodawcę w różnych datach odpowiada wobec uprawnionego z tytułu zachowku w sposób samodzielny, a przy tym sukcesywnie w tym znaczeniu, że wcześniej obdarowany ponosi odpowiedzialność dopiero w razie niemożliwości zaspokojenia roszczenia o uzupełnienie zachowku przez później obdarowanego. Osoba później obdarowana odpowiada wobec uprawnionego do pełnej wysokości przysługującego mu zachowku, a jedynym ograniczeniem jej odpowiedzialności - z zastrzeżeniem art. 1000 § 2 k.c. - jest wartość wzbogacenia będącego skutkiem darowizny (wniosek z art. 1000 § 1 zd. 2 k.c.). Osoba wcześniej obdarowana odpowiada zatem subsydiarnie dopiero wtedy, gdy uprawniony nie może uzyskać zaspokojenia swojego zachowku od osoby później obdarowanej.

Obdarowani przez spadkodawcę nie odpowiadają więc proporcjonalnie do wartości otrzymanych darowizn, lecz odrębnie i kolejno odpowiednio do dat otrzymania darowizn na swoją rzecz. Nie oznacza to jednak konieczności wytoczenia powództwa przeciwko później obdarowanemu, a dopiero w dalszej kolejności przeciwko obdarowanemu wcześniej. Brak możliwości uzyskania zachowku od spadkobiercy lub osoby później obdarowanej stanowi bowiem jedynie przesłankę faktyczną dochodzenia zachowku. Nie jest zaś konieczne uzyskanie prejudykatu dla wytoczenia powództwa przeciwko wcześniej obdarowanemu. Uprawniony może więc w ramach przedstawionych w pozwie twierdzeń i dowodów wykazywać, że nie ma możliwości uzyskania zaspokojenia zachowku od innych zobowiązanych bez konieczności odrębnego występowania z powództwem przeciwko nim.

Wobec tego powód mógł od razu i jednocześnie wystąpić z powództwem przeciwko obojgu obdarowanym, i to nawet bez uprzedniego wystąpienia na drogę sądową przeciwko drugiemu obdarowanemu, jednakże powinien skierować żądanie w pierwszej kolejności przeciwko później obdarowanemu (K. R.), natomiast wobec pozwanego mógł dochodzić żądania w granicach nieznajdujących pokrycia w aktualnej wartości darowizny na rzecz lub w ramach roszczenia ewentualnego na wypadek nieuwzględnienia żądania - w całości lub w części - wobec później obdarowanego.

W doktrynie jednoznacznie przyjmuje się, że ustawa wprowadza zatem regułę, wedle której jako pierwszy odpowiedzialność ponosi ostatni z obdarowanych. Uprawniony do zachowku może tylko wówczas podejmować próby zaspokojenia się z kolejnego obdarowanego, gdy nie może uzyskać zachowku od osoby obdarowanej najpóźniej. Obdarowany później, który spełni świadczenie, nie będzie mógł skorzystać z roszczenia regresowego względem pozostałych obdarowanych (obdarowanych wcześniej) i np. otrzymać część świadczenia proporcjonalną do wartości otrzymanej darowizny. Natomiast obdarowany wcześniej, który spełni świadczenie (nie mając np. wiedzy o późniejszej darowiźnie), będzie miał roszczenie regresowe do obdarowanego później (por. M. Załucki [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki (art. 922-1087), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2019, art. 1001; A. Sylwestrzak [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, Warszawa 2022, art. 1001.).

Ciężar dowodu, że nie jest możliwe uzyskanie zachowku lub uzupełnienie zachowku od spadkobiercy oraz od obdarowanego później, spoczywa na osobie dochodzącej roszczenia (art. 6 k.c.; por. E. Skowrońska-Bocian, J. Wierciński [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2017, art. 1001). Powód nie sprostał temu obowiązkowi, a nawet nie podjął próby wykazania niemożności uzyskania należnego mu zachowku od K. R..

Wobec ustalenia, że darowizna dokonana przez spadkodawczynię na rzecz A. R. została dokonana w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników a nadto dokonana została wcześniej niż darowizna na rzecz K. R. (plus niewykazanie przez powoda niemożności uzyskania zachowku od później obdarowanego) Sąd w punkcie I wyroku oddalił powództwo.

W toku procesu powód został zwolniony od kosztów sądowych, na które złożyła się opłata od pozwu w kwocie 2969 zł. W związku z powyższym tymi kosztami obciążono Skarb Państwa, o czym orzeczono w punkcie II sentencji.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu orzeczono w punkcie III wyroku na podstawie § 6 a contrario w zw. z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu przy zastosowaniu stawki wynikającej § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Orzekając o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Sąd miał na względzie wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 kwietnia 2023 r. w sprawie o sygnaturze SK 85/22 (Dz.U. z 2023 r. poz. 796), na mocy którego przepis § 8 wymienionego rozporządzenia z dnia 3 października 2016 r. utracił moc z dniem 27 kwietnia 2023 r. W uzasadnieniu Trybunał wskazał, że wskutek wyeliminowania tego przepisu z systemu prawa powstanie możliwość zasądzenia opłaty przysługującej radcy prawnemu z urzędu na podstawie odpowiednio stosowanych przepisów rozporządzenia z 22 października 2015 r., co też Sąd orzekający w niniejszej sprawie uczynił.