Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2021 r.

Sąd Rejonowy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu

w składzie: Przewodniczący: Sędzia Maria Szymańska

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2021 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o zasiłek pogrzebowy

w związku z odwołaniem od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 28 lipca 2021 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 28 lipca 2021 r., znak (...) w ten sposób, że przyznaje M. G. prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłej w dniu 12 czerwca 2021 r. Z. O. w kwocie 4 000 zł (cztery tysiące złotych).

Sygn. akt IV U 414/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 lipca 2021 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił M. G. prawa do zasiłku pogrzebowego po zmarłej w dniu 12 czerwca 2021 r. Z. O. albowiem w świetle art. 77 ust. 1-2 i art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 1133) wnioskująca jako rodzinna piecza zastępcza nie jest w kręgu osób uprawnionych do prawa do zasiłku pogrzebowego.

M. G. złożyła odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do zasiłku pogrzebowego. Decyzji zarzuciła naruszenie art. 77 ust. 1 pkt 4 i ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 1133). Wskazała, że zmarła Z. O. była umieszczona w pieczy zastępczej ubezpieczonej od dnia 23 marca 2019 r. do dnia jej śmieci, zaś ubezpieczona pokryła koszty pogrzebu, co zostało wykazane przed organem rentowym. Powołany przepis art. 77 ust. 2 pkt 3 ustawy uznaje za członka rodziny dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej, stąd decyzja organu rentowego była błędna.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy potrzymał stanowisko i argumentację zawarte w skarżonej decyzji. Podkreślił, że ubezpieczona przedłożyła jedynie postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z 29 maja 2021 r. zarządzające umieszczenie małoletniej Z. O. w rodzinnej pieczy zastępczej tymczasowo, do prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie. Nie przedłożyła dokumentu, który potwierdziłby, że była opiekunem prawnym zmarłej.

Sąd ustalił, co następuje:

Postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2019 r., sygn. akt (...), Sąd Rejonowy w T. działając z urzędu, przy uczestnictwie P. O. i częściowo ubezwłasnowolnionej S. M., działającej przez kuratora, umieścił m. in. małoletnią Z. O., ur. (...), córkę S. M. i P. O., w rodzinnej pieczy zastępczej – tymczasowo do chwili prawomocnego zakończenia sprawy.

Postanowieniem z dnia 29 maja 2021 r., sygn. akt (...) Sąd Rejonowy w T. na mocy art. 755 § 1 pkt 4 k.p.c., art. 732 k.p.c. i art. 756 ^{( 1)} k.p.c. zarządził natychmiastowe umieszczenie m. in. małoletniej Z. O., ur. (...), w rodzinnej pieczy zastępczej u (...) małż. G., tymczasowo, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie i stwierdził, że postanowienie jest wykonalne.

/ okoliczności bezsporne, a nadto postanowienie k. 7 akt rentowych, k. 7/

Z. O. zmarła w dniu 12 czerwca 2021 r.

/ okoliczność bezsporna/

Na dzień zgonu Z. O. M. G. podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu.

/ okoliczność bezsporna, a nadto zaświadczenie k. 9/

M. G. pokrywa koszty pogrzebu Z. O. w całości. Usługę pogrzebową świadczył Zakład (...), który wystawił fakturę nr (...) z dnia 19 czerwca 2021 r. na kwotę 4 000 zł, obejmującą poszczególne usługi pogrzebowe. Faktura została opłacona.

/ okoliczności bezsporne, a nadto : faktura k. 5, specyfikacja do faktury k. 6,10/

W dniu 21 czerwca 2021 r. M. G. wystąpiła do organu rentowego o zasiłek pogrzebowy po zmarłej w dniu 12 czerwca 2021 r. Z. O.. We wniosku wskazała, że zmarła nie była członkiem rodziny, została przyjęta do rodzinnej pieczy zastępczej. Wnioskująca pokrywała koszty pogrzebu w całości, na okoliczność czego załączyła stosowne dokumenty.

W wyniku rozpoznania wniosku organ rentowy wydał w dniu 28 lipca 2021 r. skarżoną decyzję.

/ okoliczności bezsporne, a nadto wniosek z załącznikami k. 1-8 akt rentowych/

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny był bezsporny i został ustalony na podstawie zgodnych oświadczeń stron oraz dokumentów zawartych w załączonych aktach rentowych, które zostały uznane przez Sąd za wiarygodne i miarodajne dla ustalenia istotnych okoliczności faktycznych.

Zaistniały w niniejszej sprawie spór, wywołany wniesieniem odwołania od decyzji organu rentowego z dnia 28 lipca 2021 r., miał w istocie charakter prawny, sprowadzając się do oceny czy w przypadku śmierci osoby pozostającej tymczasowo w rodzinnej pieczy zastępczej jej opiekunowi, który poniósł koszty pogrzebu, przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego.

Sąd meriti nie miał wątpliwości, że na tak postawione pytanie należało udzielić odpowiedzi pozytywnej.

Prawo do zasiłku pogrzebowego regulują przepisy art. 77-81 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 291), dalej „ustawa emerytalna”. Zgodnie z art. 77 ust. 1 ustawy emerytalnej zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

1.  ubezpieczonego,

2.  osoby pobierającej emeryturę lub rentę,

3.  osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,

4.  członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2.

Zgodnie zaś z ust. 2 członkiem rodziny w myśl w/wym. przepisu są m. in. : dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione lub dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej (pkt 3), przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości inne dzieci niż wymienione w pkt 3 (pkt 4).

Przepisy art. 78 i art. 79 ustawy emerytalnej wymieniają z kolei katalog podmiotów uprawnionych do otrzymania zasiłku pogrzebowego. Zgodnie z podstawową zasadą zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu (art. 78 ust. 1). Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu (art. 78 ust. 2). Zgodnie zaś z art. 79 ust. 1 ustawy emerytalnej w razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż wymieniona w art. 77 ust. 1 pkt 4, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż określona w art. 80. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w kwocie 4 000 zł (art. 80).

Bezspornym było, że w chwili śmierci Z. O. M. G. była osobą ubezpieczoną, zaś zmarła pozostawała pod jej pieczą w ramach rodzinnej pieczy zastępczej zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w T. z dnia 29 maja 2021 r. ,sygn. akt (...) Ubezpieczona wskazała w odwołaniu, że pieczę sprawowała od 23 marca 2019 r., jednakże nie wynika to z przedłożonych dokumentów, w tym postanowienia Sądu Rejonowego w T. z dnia 2 kwietnia 2019 r., sygn. akt (...), na mocy którego umieszczono wprawdzie małoletnią Z. O. w rodzinnej pieczy zastępczej – tymczasowo do chwili prawomocnego zakończenia sprawy, bez wskazania jednak, że funkcję tą będzie pełniła ubezpieczona. Przedmiotowa kwestia nie była jednakże istotna na tle niniejszej sprawy.

Rodzinna piecza zastępcza jest przejściową, okresową formą opieki nad dzieckiem. Zgodnie z art. 112 ⁴ ustawy kodeks rodzinny i opiekuńczy dziecko umieszcza się w pieczy zastępczej do czasu zaistnienia warunków umożliwiających jego powrót do rodziny albo umieszczenie go w rodzinie przysposabiającej. W tym okresie osoba (osoby) sprawujące pieczę zastępczą są zobowiązane do podejmowania wszelkich czynności związanych z wychowaniem i reprezentowaniem dziecka w zakresie wynikającym z art. 112 ¹ § 1 pkt 1 k.r.op. Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka, o ile nie orzeczono inaczej. Szczegółowszy katalog obowiązków rodziców zastępczych wprowadza ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1111 ze zm.- dalej "ustawa") określająca m. in. zasady i formy sprawowania pieczy zastępczej oraz pomocy w usamodzielnianiu jej pełnoletnich wychowanków, zadania administracji publicznej w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, zasady finansowania wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej (art. 1 pkt 2,3,4). W art. 40 ust. 1 cyt. ustawy określono mianowicie, że rodzina zastępcza oraz rodzinny dom dziecka zapewniają dziecku całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności: traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej; zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych; zapewniają kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych; zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań; zaspokajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne; zapewniają ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka; umożliwiają kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej. Przepis nie wprowadza przy tym rozróżnienia na obowiązki wynikające z pieczy zastępczej z uwagi na czas jej trwania (tymczasowość).

Zagadnieniem tymczasowości pieczy zastępczej w kontekście uprawnień do świadczeń wychowawczych zajmowało się szeroko orzecznictwo administracyjne, doprowadzając do wykształcenia stanowiska, że zakres wykonywania tymczasowej pieczy pokrywa się z zakresem tej sprawowanej przez rodzinę zastępczą, co uprawnia sprawujących tymczasową pieczę zastępczą do skutecznego ubiegania się o przyznanie świadczeń wychowawczych (500+ itp.). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 lipca 2020 r., II SA/GL 132/20, racjonalnie wyjaśnia, że na gruncie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1111 ze zm.- dalej "ustawa") „zasadą jest, iż pieczę zastępczą w formie rodzinnej (rodzina zastępcza: spokrewniona, niezawodowa, zawodowa) i instytucjonalnej stosuje tylko sąd. I tak w myśl art. 35 ust. 1 ustawy o umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu, z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 58 ust. 1 i art. 103 ust. 2. Zauważyć przy tym należy, że przywołana regulacja nie odwołuje się jedynie do orzeczeń sądu opiekuńczego (rejonowego), wydanych na podstawie art. 109 § 2 pkt 5 KRO Ustawodawca posłużył się tu zwrotem "umieszczenie w pieczy zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu", co oznacza, iż każde orzeczenie sądu, w wyniku którego następuje powierzenie realizacji funkcji opiekuńczych i wychowawczych nad małoletnim, mające charakter powierzenia pieczy zastępczej, uprawniać może do uznania, iż rodzinie powierzono tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej w rozumieniu art. 90 ustawy, co stanowiłoby podstawę przyznania świadczeń, o których mowa w art. 80 ust. 1 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.”

Na istotniejszą albowiem fundamentalną kwestię zwrócił uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w orzeczeniu z dnia 22 marca 2019 r. (II SA/Łd 96/19): "Skoro Państwo systemowo wspiera rodziny w wychowywaniu i utrzymaniu dzieci, również osoba odpowiedzialna za utrzymanie dziecka, której Państwo (mocą orzeczenia sądowego) powierzyło pieczę nad jego wychowaniem i rozwojem, ma prawo skutecznego domagania się od tegoż Państwa pomocy w sprawowaniu tej opieki, w tym również pomocy materialnej, a więc przynajmniej częściowego pokrycia kosztów utrzymania dziecka na takich samych zasadach jak rodzice wychowujący własne dzieci. Zgodnie bowiem z Konwencją o Prawach Dziecka, formą sprawowania bieżącej pieczy nad dzieckiem, nad którym nie sprawują pieczy jego rodzice, jest tzw. piecza alternatywna wobec rodzicielskiej, a Państwo, zgodnie ze swym prawem wewnętrznym, powinno zapewnić takiemu dziecku opiekę zastępczą".

W kontekście powyższego, w ocenie Sądu meriti, tożsamo należało ocenić uprawnienia wynikające z statusu przebywania dziecka w rodzinie zastępczej w rozumieniu art. 77 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej w kontekście prawa do zasiłku pogrzebowego. W niniejszej sprawie bezspornym było, iż w chwili śmierci Z. O. przebywała w rodzinnej pieczy zastępczej ubezpieczonej, która była zobowiązana do podejmowania wszelkich czynności związanych z wychowaniem, opieką i reprezentowaniem dziecka w powyżej wskazanym zakresie. W istocie spełniała przesłanki rodziny zastępczej, ograniczonej jedynie tymczasowością, związaną z trwaniem postępowania sądowego. Innymi słowy ograniczenie miało charakter czasowy, a nie zakresowy albowiem w ramach tymczasowego umieszczenia w rodzinnej pieczy zastępczej prawa i obowiązki opiekunów były tożsame w zakresie wychowania i opieki. Zmarła była zatem członkiem rodziny ubezpieczonej w rozumieniu art. 77 ust. 1 pkt 4 w zw. z ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej, tj. dzieckiem umieszczonym w rodzinie zastępczej. W konsekwencji M. G., legitymującej się statusem osoby ubezpieczonej w chwili śmierci Z. O., przysługiwało prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłej.

Z drugiej strony, podważanie powyższego stanowiska, również nie prowadzi do odmowy przyznania M. G. prawa do świadczenia

Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 grudnia 2010 r. (I UK 222/10) przepisy art. 78 - 79 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) określają zasadę wypłaty zasiłku pogrzebowego lub zwrotu kosztów pogrzebu w udokumentowanej wysokości - oprócz bliskich - także osobom „obcym", bez jakiegokolwiek ich różnicowania, oraz na rzecz podmiotów wymienionych w art. 78 ust. 2. Jedynymi podmiotami wyłączonymi z możliwości ubiegania się o zasiłek pogrzebowy, pomimo zorganizowania pogrzebu i pokrycia jego kosztów, są - na podstawie art. 79 ust. 2 ustawy - oprócz Państwa, co jest oczywiste - organizacje polityczne lub społeczne, jeżeli zasiłek nie przysługuje im z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu własnego pracownika. Sąd meriti popiera powyższą ocenę zwracając uwagę, że przepis art. 78 ust. 1 wprost wskazuje jako osoby uprawnione do zasiłku pogrzebowego osoby, które pokryły koszty pogrzebu, nie dzieląc ich na członków rodziny ubezpieczonego oraz osoby w stosunku do niego obce. Rozróżnienie praw w zakresie zasiłku pogrzebowego osób obcych i bliskich zmarłym ubezpieczonym zawiera się jedynie w art. 79 ust. 1, przy czym rozróżnienie to dotyczy wysokości zasiłku pogrzebowego i obowiązku udokumentowania kosztów pogrzebu. W tym kierunku wypowiedział się także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 czerwca 2009 r., II BU 26/08 (niepublikowany), wskazując, że użyte w art. 78 ust. 1 określenie "osoba" obejmuje wszystkie osoby fizyczne i wskazane osoby prawne.

M. G. wykazała, że pokrywał koszty pogrzebu zmarłej Z. O. w kwocie 4000 zł, co nie było kwestionowane przez organ rentowy, zarówno w toku postępowania administracyjnego, jak i przez Sądem. Przyjmując zatem, iż zmarła nie była członkiem rodziny ubezpieczonej w rozumieniu art. 77 ust. 1 pkt 4 w zw. z ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej, to pokrycie przez ubezpieczoną kosztów jej pogrzebu i tak uprawnia ją do żądania ich zwrotu, jednakże w tym wypadku tylko w kwocie faktycznie poniesionej, która w realiach nin. sprawy pokrywa się z kwotą zasiłku pogrzebowego zgodnie z art. 80 ustawy emerytalnej (4 000 zł).

Reasumując powyższe rozważania faktyczne i prawne Sąd – na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. i powołanych przepisów - uwzględnił odwołanie i zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 28 lipca 2021 r., znak (...) ten sposób, że przyznał M. G. prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłej w dniu 12 czerwca 2021 r. Z. O. w kwocie 4 000 zł.