Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2023 roku

Sąd Rejonowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Andrzej Kurzych

Protokolant stażysta Karolina Grudzińska

po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2023 roku w Toruniu na rozprawie

sprawy A. L. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o odsetki

na skutek odwołania od decyzji z dnia 4 października 2022 r., nr (...).603. (...).2022 - (...) i z dnia 25 listopada 2022 r., nr (...).602. (...).2022 - (...)

I.  zmienia decyzję z dnia 4 października 2022 r. w ten sposób, że przyznaje A. L. (1) prawo do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja 2016 r. do 29 lipca 2016 r. poczynając od dnia 8 września 2016 r. do 20 września 2022 r.,

II.  zmienia decyzję z dnia 25 listopada 2022 r. w ten sposób, że przyznaje A. L. (1) prawo do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia rehabilitacyjnego:

1)  za okres od 30 lipca 2016 r. do 31 lipca 2016 r. - od dnia 28 września 2016 r. do dnia 28 października 2022 r.,

2)  za okres od 1 sierpnia 2016 r. do 31 sierpnia 2016 r. – od dnia 1 października 2016 r. do dnia 28 października 2022 r.,

3)  za okres od 1 września 2016 r. do 30 września 2016 r. – od dnia 1 listopada 2016 r. do dnia 28 października 2022 r.,

4)  za okres od 1 października 2016 r. do 31 października 2016 r. – od dnia 1 grudnia 2016 r. do dnia 28 października 2022 r.,

5)  za okres od 1 listopada 2016 r. do 30 listopada 2016 r. – od dnia 31 grudnia 2016 r. do dnia 28 października 2022 r.,

6)  za okres od 1 grudnia 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. – od dnia 31 stycznia 2017 r. do dnia 28 października 2022 r.,

7)  za okres od 1 stycznia 2017 r. do 31 stycznia 2017 r. – od dnia 3 marca 2017 r. do dnia 28 października 2022 r.,

8)  za okres od 1 lutego 2017 r. do 28 lutego 2017 r. – od dnia 31 marca 2017 r. do dnia 28 października 2022 r.,

9)  za okres od 1 marca 2017 r. do 31 marca 2017 r. – od dnia 3 maja 2017 r. do dnia 28 października 2022 r.,

10)  za okres od 1 kwietnia 2017 r. do 25 kwietnia 2017 r. – od dnia 26 maja 2017 r. do dnia 28 października 2022 r.,

III.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

sędzia Andrzej Kurzych

IV U 385/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 października 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na podstawie art. 64 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2022 r., poz. 1732 ze zm.; dalej jako ustawa zasiłkowa) i art. 85 ust. 1 i ust. 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1009 ze zm.; dalej jako ustawa systemowa) odmówił ubezpieczonej A. L. (1) prawa do odsetek od wypłaconego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja do 29 lipca 2016 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że odmówił ubezpieczonej prawa do odsetek, albowiem dopiero w toku postępowania sądowego dopuszczono nowe dowody: z zeznań świadków, w tym pracowników firmy, zeznania podatkowe płatnia składek, oświadczenia klientów firmy. Dopiero na skutek wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2021 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 14 lipca 2022 r. zmienił decyzję ZUS z dnia 21 września 2016 r. ustalając, że ubezpieczona podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik B. K. od 1 stycznia 2014 r. W konsekwencji ZUS zmienił decyzję odmawiającą prawa do świadczenia rehabilitacyjnego i decyzją z dnia 14 września 2022 r. przyznał ubezpieczonej prawo do tego świadczenia za okres od 1 maja do 29 lipca 2016 r. Wyrok ten stanowił ostatnią okoliczność umożliwiającą przyznanie ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, ponieważ dopiero w toku postępowania sądowego wyjaśnione zostały wszystkie okoliczności sprawy. Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 14 lipca 2022 r. wpłynął do ZUS w dniu 29 sierpnia 2022 r. Wypłata świadczenia nastąpiła w wymaganym terminie 30 dni, tj. 20 września 2022 r. Stąd też ubezpieczonej nie przysługuje prawo do odsetek.

W odwołaniu ubezpieczona wskazała, że nie zgadza się z zaskarżoną decyzją. Zaznaczyła, że zmiana decyzji wynikała z powagi rzeczy osądzonej, na którą w swym wyroku uwagę zwrócił Sąd Najwyższy. Organ rentowy posiadał wiedzę na temat tego wyroku, gdyż był stroną tego postępowania, a ponadto argument o powadze rzeczy osądzonej był wielokrotnie podnoszony podczas kontroli oraz w samym odwołaniu. ZUS jest winny błędnego wydania decyzji, gdyż popełnił błędy ustaleniach faktycznych i dokonał błędnego zastosowania prawa, co polegało na nieuwzględnieniu w całokształcie sprawy zapadłego wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 7 maja 2013 r. Powoływanie się na nowe dowody jest chybione, gdyż to nie one doprowadziły do zmiany decyzji, wręcz odwrotnie początkowo Sądy podtrzymały decyzję ZUS.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko w sprawie.

Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą IV U 385/22.

Decyzją z dnia 25 listopada 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił ubezpieczonej prawa do odsetek od wypłaconego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 30 lipca 2016 r. do 25 kwietnia 2017 r. W uzasadnieniu organ rentowy przywołał tą samą argumentację faktyczną i prawną z tą tylko różnicą, że wskazał, iż uprawnienie do świadczenia rehabilitacyjnego za wskazany okres zostało ustalone orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 17 października 2022 r., zaś do wypłaty doszło 28 października 2022 r.

W odwołaniu ubezpieczona zaprezentowała takie same stanowisko jak w odwołaniu od decyzji z dnia 4 października 2022 r. W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy również podtrzymał stanowisko w sprawie.

Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą IV U 7/23.

Postanowieniem z dnia 2 lutego 2023 r. obie sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod wspólną sygnaturą akt IV U 385/22.

Sąd ustalił, co następuje:

B. K. od 10 maja 2004 r. prowadziła w G. działalność gospodarczą pod nazwą N.. Głównym przedmiotem działalności była sprzedaż detaliczna sprzętu komputerowego i elektrycznego oraz usługi w zakresie obsługi informatycznej firm, w tym tworzenia stron i portali internetowych. W dniu 3 grudnia 2012 r. B. K. zawarła z ubezpieczoną A. L. (1) umowę o pracę na czas określony od 3 grudnia 2012 r. do 4 grudnia 2014 r. z powierzeniem stanowiska przedstawiciela handlowego w pełnym wymiarze czasu pracy. Wynagrodzenie za pracę – zgodnie z umowę o pracę – zostało określone na kwotę 1.600,00 zł + premia uznaniowa. W aneksie do umowy o pracę z 15 stycznia 2013 r. jako kwotę wynagrodzenia za pracę wskazano kwotę 5.788,00 zł z mocą obowiązującą od dnia 3 grudnia 2012 r.

(fakty bezsporne)

Decyzją z dnia 7 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił dla ubezpieczonej z tytułu zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych od 3 grudnia 2012 r. jako pracownika przez płatnika składek B. K. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 1.600,00 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż na podstawie przeprowadzonego u płatnika postępowania kontrolnego ustalono, że wskazana w imiennym raporcie rozliczeniowym za (...) jako podstawa wymiaru składek kwota 5.788,00 zł była niewłaściwa. W ocenie organu rentowego zgromadzony materiał dowodowy nie dawał podstaw do ustalenia, iż po stronie płatnika istniała potrzeba zatrudnienia A. L. (1) na stanowisku przedstawiciela handlowego ze wskazaną podstawą wymiaru składek. W ramach zaś z art. 41 ust. 13 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie na ubezpieczenie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa.

Na skutek rozpoznania odwołania od wskazanej decyzji Sąd Okręgowy w Toruniu wyrokiem z dnia 7 maja 2013 r., w sprawie IV U 709/13 zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił podstawę wymiary składek dla ubezpieczonej na kwotę 5.788,00 zł miesięcznie. W uzasadnieniu wyroku wskazał, że w sprawie nie można było uznać, iż kwota wynagrodzenia za pracę ustalona aneksem z dnia 15 stycznia 2013 r. była nadmierna w świetle warunków wykonywania pracy i realiów rynkowych. Wyrok uprawomocnił się z dniem 4 czerwca 2013 r.

(dowody:

⚫

decyzja z 7.2.2013 r. – k. 38-40 akt ubezpieczeniowych,

⚫

wyrok z 7.5.2013 r. wraz z uzasadnieniem – k. 50, 54-60 akt IV U 709/13)

W okresie od 22 lipca do 31 grudnia 2013 r., od 3 marca 2014 r. do 11 września 2014 r. ubezpieczona była niezdolna do pracy z powodu chorobowy z prawem do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego. Za okres od 1 września 2014 r. do 26 sierpnia 2015 r. przysługiwało jej prawo do świadczenia rehabilitacyjnego. W okresie od 1 listopada 2015 r. do 30 kwietnia 2016 r. ubezpieczona była ponownie niezdolna do pracy. Za okres od 1 listopada do 3 grudnia 2015 r. pracodawca wypłacił jej wynagrodzenie chorobowe, a za pozostały okres niezdolności do pracy przysługiwało jej prawo do zasiłku chorobowego, który wypłacił ZUS. Z dniem 30 kwietnia 2016 r. ubezpieczona wykorzystała pełny okres zasiłkowy.

(dowody:

⚫

decyzja z 8.5.2015 r. – k. 26 akt ubezpieczeniowych,

⚫

decyzja z 23.9.2016 r. – k. 21-22 akt zasiłkowych,

⚫

decyzja z 12.5.2016 r. – k. 6-7 akt zasiłkowych)

W dniu 29 kwietnia 2016 r. ubezpieczona złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego.

Orzeczeniem z dnia 8 czerwca 2016 r. lekarz orzecznik ZUS ustalił, że zachodzą podstawy do przyznanie ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 3 miesięcy.

(dowody:

⚫

wniosek z 29.4.2016 r. – k. 1-2 akt zasiłkowych,

⚫

orzeczenie z 8.6.2016 r. – k. 5 akt zasiłkowych)

W dniu 29 lipca 2016 r. ubezpieczona złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na dalszy okres.

(dowody:

⚫

wniosek z 29.7.2016 r. – k. 6 akt zasiłkowych)

Pismami z dnia 23 maja 2016 r. (...) Oddział w T. Inspektorat w G. poinformował płatnia B. K. i ubezpieczoną o wszczęciu postępowania wyjaśniającego z uwagi na zgłoszone roszczenie o świadczenie rehabilitacyjne za okres od 1 maja 2016 r. W związku z tym organ rentowy zobowiązał B. K. i ubezpieczoną do wskazania dowodów potwierdzających m.in. wykonywanie przez nią pracy w okresach przerw między okresami niezdolności do pracy, tj. od 1 stycznia 2014 r. do 2 marca 2014 r. oraz od 27 sierpnia 2015 r. do 31 października 2015 r.

B. K. udzieliła odpowiedzi w piśmie z dnia 17 czerwca 2016 r., do którego dołączyła szereg dokumentów (dokumentacja kadrowa, zaświadczenia lekarskie, oświadczenia pracowników, męża A. L. (2) i kontrahentów, faktury). W piśmie z dnia 18 czerwca 2016 r. ubezpieczona wskazała, że we wskazanych przez ZUS okresach wykonywała pracę przedstawiciela handlowego na terenie G. i okolicznych powiatów i województw. Wskazała również, że potwierdzała swą obecność na liście obecności, zaś jej pracę nadzorowała B. K..

(dowody:

⚫

pisma z 23.5.2016 r. – akta kontroli,

⚫

pismo z 17.6.2016 r. – akta kontroli,

⚫

pismo z 18.06.2016 r. – akta kontroli,

⚫

dokumentacja – akta kontroli)

W dniu 27 czerwca 2016 r. Wydział (...) i Składek ZUS wystąpił o przeprowadzenie kontroli doraźnej.

W dniach 18-19 lipca 2016 r. organ rentowy przeprowadził kontrolę podlegania przez ubezpieczoną ubezpieczeniom społecznym.

Pismami z 8 sierpnia 2016 r. płatnik i ubezpieczona zostały poinformowane, że w dniu 2 sierpnia 2016 r. zakończono postępowanie wyjaśniające i na podstawie ustaleń kontroli przeprowadzonej w dniach 18-19 lipca 2016 r. przyjęto, że zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownika od 3 grudnia 2012 r. jest poprawne.

Mimo to, pismami z 12 sierpnia 2016 r. organ rentowy powiadomił płatnika i ubezpieczoną o wszczęciu postępowania administracyjnego. B. K. udzieliła kolejnych wyjaśnień w piśmie z 23 sierpnia 2016 r.

Pismami z 30 sierpnia 2016 r. organ rentowy powiadomił B. K. i ubezpieczoną o zakończeniu postępowania administracyjnego.

(dowody:

⚫

wniosek z 27.6.2016 r. – akta kontroli,

⚫

protokół kontroli – k. 178-180 akt IV U 2885/16,

⚫

pisma z 8.8.2016 r. – akta kontroli,

⚫

pisma z 12.8.2016 r. – akta kontroli,

⚫

pismo z 23.8.2016 r. – akta kontroli,

⚫

pisma z 30.8.2016 r. – akta kontroli)

Decyzją z dnia 21 września 2016 r. ZUS ustalił, że ubezpieczona jako pracownik płatnika składek (...) B. K. nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 1 stycznia 2014 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy dokonał szczegółowej analizy zgromadzonego materiału dowodowego i uznał, że nie występują wiarygodne dowody na potwierdzenie wykonywania przez ubezpieczoną pracy od 1 stycznia 2014 r. po wykorzystaniu zasiłku chorobowego. W związku z tym umowa o pracę jako pozorna w trybie art. 83 § 1 k.c. była nieważna i nie może wywołać skutków w zakresie ubezpieczenia społecznego A. L. (1).

W związku z wydaniem decyzji z dnia 21 września 2016 r. decyzją z dnia 23 września 2016 r. ZUS odmówił ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja 2016 r.

Od decyzji z 21 września 2016 r. ubezpieczona złożyła odwołanie, które zostało rozpoznane przez Sąd Okręgowy w Toruniu, sygn. akt IV U 1018/17. Sąd przeprowadził obszerne postępowanie dowodowe. Zgromadzona została nowa dokumentacja, a także przesłuchano świadków S. J., M. K., A. K., A. L. (2), H. W., M. J. i ubezpieczoną.

Na tej podstawie wyrokiem z dnia 22 maja 2018 r. Sąd Okręgowy w Toruniu oddalił odwołanie. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynikało, że ubezpieczona od 1 stycznia 2014 r. już nie świadczyła pracy na rzecz płatnika składek B. K. zgodnie z zawartą umową o pracę i nie podlegała ubezpieczeniom społecznym. Od powyższej daty wykreowany przez strony stosunek pracy stracił cechy stanowiące jego istotę, tj. przede wszystkim kierownictwo pracodawcy i podporządkowanie. Brak było potrzeby gospodarczej dalszego zatrudnienia. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynikało, że wchodziła w grę jedynie doraźna pomoc rodzinna na rzecz członka rodziny. Sąd Okręgowy zaznaczył, że co do okresu poprzedzającego wystąpił stan związania wyrokiem Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 7 maja 2013 r., IV U 709/13. Powyższa okoliczność nie stała jednak na przeszkodzie ustaleniu, że od 1 stycznia 2014 r. stosunek pracy nie był przez strony realizowany i należało go oceniać w kategoriach pozorności, a zatem nie sposób przyjąć podlegania przez A. L. (1) ubezpieczeniom społecznym.

(dowody:

⚫

decyzja z 21.9.2016 r. – k. 14-19 akt ubezpieczeniowych,

⚫

decyzja z 23.9.2016 r. – k. 20-22 akt ubezpieczeniowych,

⚫

protokoły – k. 131-134, 181-184, 201-204 akt IV U 1018/17,

⚫

dokumentacja – k. 39-53, 62-63, 78-89, 114-126, 152-154, 190-196, akt IV U 2885/16,

⚫

wyrok z 22.05.2018 r. – k. 316 akt IV U 2885/16,

⚫

uzasadnienie – k. 321-330 akt IV U 2885/16)

Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2019 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku, III AUa 1117/18 oddalił apelację ubezpieczonej od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 22 maja 2018 r. Sąd Apelacyjny wskazał w uzasadnieniu, że wyroku Sądu I instancji odpowiada prawu. Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne ustalenia Sądu Okręgowego co do opisanego przezeń stanu faktycznego, jak również ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ponadto wskazał:

„Oś sporu w przedmiotowej sprawie wyznaczał okres przypadający po dniu 1 stycznia 2014 r., bowiem wcześniej stosunek prawny łączący ubezpieczoną i płatnika był przedmiotem oceny Sądu Okręgowego w Toruniu w wyroku z dnia 7 maja 2013 r., co ma charakter wiążący (art. 365 § 1 k.p.c.). Organ rentowy stał na stanowisku, iż wynik przeprowadzonej kontroli pozwala na przyjęcie, iż po dniu 31 grudnia 2013 r. ubezpieczona nie świadczyła już pracy na rzecz płatnika. Rozważyć zatem należało, czy umowa o pracę uległa rozwiązaniu w sposób określony w art. 30 § k.p. W orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony należy uznać pogląd, zgodnie z którym w konkretnych stanach faktycznych (np. wobec nieświadczenia pracy) możliwe jest przyjęcie, że doszło do zakończenia stosunku pracy w sposób dorozumiany (wyrok SN z 20 lipca 1997 r., I PKN 232/97). Umowa o pracę rozwiązuje się nie tylko w przypadku złożenia pisemnego oświadczenia woli. Z treści art. 60 k.c. wynika bowiem, że oświadczenie woli o rozwiązaniu stosunku pracy może być wyrażone przez każde zachowanie się osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny. Zaistnienie woli, mającej znaczenie prawne, należy do kategorii zjawisk psychicznych, zaś jej uzewnętrznienie traktowane jest jako czynność prawna, obliczona na osiągnięcie określonego rezultatu.
W konsekwencji, ocenić należało zachowanie ubezpieczonej i płatnika w okresie objętym
sporem przypadającym od 1 stycznia 2014 r., w szczególności, czy pozwala ono na
przyjęcie zakończenia stosunku pracy. Tak opisana materia wyznacza obszar ustaleń
i oceny prawnej. Nie wymaga zaś odnoszenia się do wad oświadczenia woli, o jakich
mowa w Dziale IV, Tytule IV, Rozdziału II kodeksu cywilnego.”

W dalszej części Sąd Apelacyjny podniósł:

„W konsekwencji, prawidłowa była konstatacja Sądu I instancji co do tego, iż od 1 stycznia 2014 r. ubezpieczona nie wykonywała dla płatnika czynności w reżimie pracowniczym (charakteryzujących się w szczególności stałością i podporządkowaniem). Oznacza to, iż doszło do dorozumianego rozwiązania umowy o pracę, skoro ubezpieczona pracy w reżimie pracowniczym nie świadczyła (stale i w pełnym wymiarze czasu pracy), a płatnik się na to godził. Oceny tej nie niweczą ustalenia co do tego, iż skarżąca niekiedy wykonywała zadania dla płatnika”.

(dowody:

⚫

apelacja – k. 335-343 akt IV U 2885/16,

⚫

wyrok wraz z uzasadnieniem z 03.4.2019 r. – k. 382-412 akt IV U 2885/16)

Ubezpieczona złożyła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego. Wyrokiem z dnia 4 listopada 2021 r., II USKP 74/21 Sąd Najwyższy uchylił wyrok z dnia 3 kwietnia 2019 r. i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że:

„Z ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego, kluczowe znaczenie dla oceny podlegania pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego ma faktyczne istnienie więzi pracowniczej, na co składa się, po pierwsze, faktyczna realizacja obowiązków wynikających z umowy o pracę, po drugie, możliwość ich zakwalifikowania jako zatrudnienie pracownicze (wykazujące cechy wskazane w art. 22 § 1 k.p.).

Na ocenę niniejszej sprawy w przedstawionym wyżej kontekście (faktycznego istnienia więzi pracowniczej) wpływa prejudycjalne rozstrzygnięcie w wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu w wyroku z dnia 7 maja 2013 r., w którym poddany został ocenie stosunek prawny łączący ubezpieczoną i płatnika (art. 365 § 1 k.p.c.). Skoro Sąd Okręgowy ustalił, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne A. L. (1) wynosi 5.788 brutto miesięcznie, to oznacza, że zostały potwierdzone przedstawione wyżej przesłanki podlegania przez nią ubezpieczeniom społecznym na podstawie ważnej i realizowanej umowy o pracę z dnia 3 grudnia 2012 r. (przynajmniej do uprawomocnienia się tego wyroku).

Pogląd o dorozumianym rozwiązaniu stosunku pracy Sąd Apelacyjny wywiódł z ustaleń, że skarżąca od 1 stycznia 2014 r. (po zakończeniu zasiłku chorobowego) nie wykonywała umówionej pracy. Należy w związku z tym przypomnieć, że, jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 listopada 2012 r., II UK 84/12 (OSNP 2013 nr 19-20, poz. 232), zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, zaś za pracownika, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a, uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy (art. 8 ust. 1). Z kolei stosownie do art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, pracownicy podlegają obowiązkowo wymienionym powyżej ubezpieczeniom od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Nie ma wątpliwości, że zastosowane w powołanych przepisach określenia pracownik" i stosunek pracy" oznaczają pracownika i stosunek pracy, według przepisów Kodeksu pracy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2012 r., III UK 99/11, LEX nr 1227193), z zastrzeżeniem szczególnych sytuacji określonych w art. 8 ust. 2, 2a i 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. To samo dotyczy pojęć nawiązania i ustania stosunku pracy. Należy też dodać, że stosunek pracy może istnieć, pomimo faktycznego niewykonywania pracy przez pracownika. Dotyczy to nie tylko przewidzianych prawem przerw W wykonywaniu pracy (np. urlopu wypoczynkowego), przerw w wykonywaniu pracy i zapłacie wynagrodzenia za pracę (np. urlop bezpłatny, okres pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego), lecz także okresu niewykonywania pracy z powodu przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy. W tym ostatnim wypadku stosunek pracy istnieje do czasu ustania w sposób przewidziany prawem także wtedy, gdy pracownik nie wykazuje gotowości do jej wykonywania. Od gotowości do wykonywania pracy zależy bowiem jedynie prawo do wynagrodzenia (art. 81 § 1 k.p.), a nie samo istnienie stosunku pracy. Z tego w szczególności względu, zgodnie z ustalonym stanowiskiem orzecznictwa, należy odróżnić przesłanki uzyskania wynagrodzenia za czas gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 § 1 k.p. od przesłanek ustalenia, że pracownika wiąże z pracodawcą umowa o pracę (zob. wyroki Sądu Najwyższego z: 19 maja 2004 r., I PK 486/03, LEX nr 585700; z 23 września 2004 r., I PK 541/03, OSNP 2005 nr 7, poz. 94; 12 października 2007 r., I PK 117/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 314; 20 listopada 2007 r., II PK 80/07, LEX nr 863970; 14 grudnia 2009 r., I PK 115/09, LEX nr 577683).

W obliczu powyższych uwag, przyjęta przez Sąd Apelacyjny koncepcja dorozumianego (art. 60 k.c. w związku z art. 300 k.p.) rozwiązania umowy o pracę ma bardzo wątłe podstawy, zważywszy, że niewykonywanie czynności pracowniczych dotyczy krótkiego okresu od 1 stycznia 2014 r. do 3 marca 2014 r. (data rozpoczęcia kolejnej niezdolności do pracy) i, jak zdaje się to wynikać z ustaleń, związane to jest ze stanem zdrowia ubezpieczonej. Trudno w tych okolicznościach uznać, aby zachowanie obu stron umowy (ze strony pracownika - niewykonywanie pracy, ze strony pracodawcy - akceptowanie tego stanu rzeczy i ignorowanie obowiązku kontrolnych badań lekarskich w celu ustalenia zdolności ubezpieczonej do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku) było wystarczające, aby przypisać im wolę rozwiązania stosunku pracy. Wręcz odwrotnie, biorąc pod uwagę bliskie więzi rodzinne, nierozwiązywanie stosunku pracy było sposobem na zapewnienie ubezpieczonej zabezpieczenia społecznego w czasie choroby, która, jak się zdaje, nie ustąpiła w styczniu 2014 r. (kiedy miałby ma zakończyć się okres zasiłkowy) a przerwa między zwolnieniami - 62 dni – miała otworzyć nowy okres zasiłkowy. Natomiast zaprzestanie wykonywania obowiązków przez pracownika i przez pracodawcę (swoiste ,zawieszenie" stosunku pracy) może być oceniane w kontekście dorozumianego porozumienia o udzieleniu urlopu bezpłatnego, co nie jest obojętne dla prawa do świadczenia z ubezpieczenia chorobowego (zob. art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, jednolity tekst: Dz.U. z 2021 r., poz. 113), ale przedmiotem niniejszej sprawy nie jest prawo do zasiłku chorobowego.”

(dowody:

⚫

wyrok z 04.11.2021 r. z uzasadnieniem – k. 465-476 akt)

Na skutek ponownego rozpoznania sprawy Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 14 lipca 2022 r., III AUa 2306/21 zmienił decyzję z dnia 21 września 2016 r. w ten sposób, że ustalił, iż ubezpieczona podlega ubezpieczeniom społecznym od 1 stycznia 2014 r. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny przywołał argumentację opartą na stanowisku Sąd Najwyższego zaprezentowanym w uzasadnieniu wyroku z 4 listopada 2021 r.

(dowody:

⚫

wyrok z 14.07.2022 r. – k. 535, 537-556 akt)

Decyzją z dnia 14 września 2022 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja 2016 r. do 19 lipca 2016 r.

(dowody:

⚫

decyzja z 14.9.2022 r. – k. 55-56 akt ubezpieczeniowych)

Wypłata świadczenia za ten okres została dokonana w dniu 20 września 2022 r.

(fakt bezsporny)

Orzeczeniem z dnia 17 października 2022 r. lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że zachodzą podstawy do ustalenia dla ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 9 miesięcy licząc po 29 lipca 2016 r.

Na tej podstawie organ rentowy decyzją z dnia 20 października 2022 r. przyznał ubezpieczonej prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 30 lipca 2016 r. do 25 kwietnia 2017 r.

(dowody:

⚫

orzeczenie z 17.10.2022 r. – k. 10 akt zasiłkowych,

⚫

decyzja z 20.10.2022 r. – k. 11 akt zasiłkowych)

Wypłata świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 30 lipca 2016 r. do 25 kwietnia 2017 r. nastąpiła 28 października 2022 r.

(fakt bezsporny)

W przypadku gdyby organ rentowy poprzestał na stanowisku wyrażonym w pismach z dnia 8 sierpnia 2016 r. wypłata świadczenia rehabilitacyjnego zostałaby dokonana:

1)  za okres od 1 maja 2016 r. do 29 lipca 2016 r. w dniu 7 września 2016 r.,

2)  za okres 30 lipca 2016 r. do 31 lipca 2016 r. w dniu 27 września 2016 r.,

3)  za okres od 1 sierpnia 2016 r. do 31 sierpnia 2016 r. w dniu 30 września 2016 r.,

4)  za okres od 1 września 2016 r. do 30 września 2016 r. w dniu 31 października 2016 r.,

5)  za okres od 1 października 2016 r. do 31 października 2016 r. w dniu 30 listopada 2016 r.,

6)  za okres od 1 listopada 2016 r. do 30 listopada 2016 r. w dniu 30 grudnia 2016 r.,

7)  za okres od 1 grudnia 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. w dniu 30 stycznia 2017 r.,

8)  za okres od 1 stycznia 2017 r. do 31 stycznia 2017 r. w dniu 2 marca 2017 r.,

9)  za okres od 1 lutego 2017 r. do 28 lutego 2017 r. w dniu 30 marca 2017 r.,

10)  za okres od 1 marca 2017 r. do 31 marca 2017 r. w dniu 2 maja 2017 r.,

11)  za okres od 1 kwietnia 2017 r. do 25 kwietnia 2017 r. w dniu 25 maja 2017 r.

(fakty bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony stan faktyczny został ustalony na podstawie zgromadzonej dokumentacji, także tej, która zalegała w aktach sprawy IV U 709/13 i IV U 2885/16. Jej prawdziwość nie była przez strony kwestionowana. Nie budziła też wątpliwości Sądu, a więc mogła być podstawą ustaleń faktycznych.

Przedmiotem niniejszej sprawy było prawo do odsetek w związku z wypłatą na rzecz ubezpieczonej w dniu 20 września 2022 r. świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja 2016 r. do 19 lipca 2016 r. oraz w dniu 28 października 2022 r. świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 30 lipca 2016 r. do 25 kwietnia 2017 r. Wypłata ta nastąpiła po upływie znacznego okresu od wpływu stosownych wniosków. W tym czasie wystąpiła cała sekwencja wydarzeń, która wygenerowała tak znaczące opóźnienie. W celu uporządkowania rozważeń wskazać należy na węzłowe elementy stanu faktycznego:

1)  w dniu 29 kwietnia 2016 r. ubezpieczona złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja do 19 lipca 2016 r.,

2)  pismami z dnia 23 maja 2016 r. (...) Oddział w T. Inspektorat w G. poinformował płatnika B. K. i ubezpieczoną o wszczęciu postępowania wyjaśniającego z uwagi na zgłoszone roszczenie o świadczenie rehabilitacyjne za okres od 1 maja 2016 r.,

3)  orzeczeniem z dnia 8 czerwca 2016 r. lekarz orzecznik ZUS ustalił, że zachodzą podstawy do przyznanie ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 3 miesięcy,

4)  po zapoznaniu się z wyjaśnieniami płatnika i ubezpieczonej w dniu 27 czerwca 2016 r. Wydział (...) i Składek ZUS wystąpił o przeprowadzenie kontroli doraźnej.

5)  w dniach 18-19 lipca 2016 r. została przeprowadzona kontrola podlegania przez ubezpieczoną ubezpieczeniom społecznym,

6)  w dniu 29 lipca 2016 r. ubezpieczona złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na dalszy okres,

7)  pismami z 8 sierpnia 2016 r. płatnik i ubezpieczona zostały poinformowane, że w dniu 2 sierpnia 2016 r. zakończono postępowanie wyjaśniające i na podstawie ustaleń kontroli przeprowadzonej w dniach 18-19 lipca 2016 r. przyjęto, że zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownika od 3 grudnia 2012 r. jest poprawne,

8)  pismami z 12 sierpnia 2016 r. organ rentowy powiadomił płatnika i ubezpieczoną o wszczęciu postępowania administracyjnego,

9)  pismami z 30 sierpnia 2016 r. organ rentowy powiadomił płatnika i ubezpieczoną o zakończeniu postępowania administracyjnego,

10)  decyzją z dnia 21 września 2016 r. ZUS ustalił, że ubezpieczona jako pracownik płatnika składek (...) B. K. nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 1 stycznia 2014 r.,

11)  ubezpieczona wniosła odwołanie od tej decyzji, które zainicjowało postępowanie sądowe; ostatecznie Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 14 lipca 2022 r., III AUa 2306/21 zmienił decyzję z dnia 21 września 2016 r. w ten sposób, że ustalił, iż ubezpieczona podlega ubezpieczeniom społecznym od 1 stycznia 2014 r.,

12)  decyzją z dnia 14 września 2022 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja 2016 r. do 19 lipca 2016 r., a z dnia 20 października 2022 r. za okres od 30 lipca 2016 r. do 25 kwietnia 2017 r.,

13)  do wypłaty świadczeń doszło odpowiednio 20 września i 28 października 2022 r.

Mając na względzie przedstawioną syntetycznie faktografię wskazać należy, iż opóźnienie w wypłacie świadczeń rehabilitacyjnego za oba wnioskowane przez ubezpieczoną okresy było spowodowane weryfikacją prawidłowości zgłoszenia ubezpieczonej do ubezpieczeń społecznych od dnia 1 stycznia 2014 r., o czym orzekł organ rentowy decyzją z dnia 21 września 2016 r. Z punktu widzenia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja 2016 r. do 25 kwietnia 2017 r. była to sprawa kluczowa. Zgodnie bowiem z art. 1 ustawy zasiłkowej prawo do świadczenia rehabilitacyjnego przysługuje wyłącznie osobom podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu.

Z art. 85 ust. 1 ustawy systemowej wynika, że jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Przesłanką powstania obowiązku organu rentowego wypłaty odsetek jest opóźnienie tego organu w ustaleniu prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego lub wypłaty tego świadczenia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. uwagi w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 1 marca 2022 r., I USKP 84/21, LEX nr 3350077) przyjmuje się, że do przewidzianego w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy systemowej wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia (por. wyrok z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03 (OSNP 2005 Nr 10, poz. 147). Zawarte w tym przepisie określenie: „okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności” jest bardziej zbliżone znaczeniowo do używanego w przepisach prawa określenia „przyczyn niezależnych od organu”, co oznacza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od Zakładu (por. wyrok z dnia 18 lutego 2009 r., II UK 191/08, LEX nr 736735).

W wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04 (OSNP 2005 Nr 19, poz. 308) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. Wyrok ten dotyczył sytuacji, w której po ogłoszeniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, którym nastąpiła zmiana poglądu prawnego, organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji, miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem i z tej możliwości nie skorzystał. Podobną zasadę stosuje się w przypadku, gdy organ rentowy wydaje decyzję odmowną na podstawie wykładni prawa sprzecznej z wykładnią przyjętą w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - art. 85 ust. 1 ustawy systemowej (por. wyrok z dnia 9 stycznia 2019 r., II UK 470/17, OSNP 2019 Nr 11, poz. 133).

Podejmując próbę klasyfikacji błędów organu rentowego, można je podzielić na błędy w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędy w ustaleniach faktycznych, będące skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa jest popełniany wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, ponieważ błędnie dokonuje interpretacji obowiązujących regulacji w przedmiotowym stanie faktycznym. W takiej sytuacji sąd nie uzupełnia ustaleń faktycznych dokonanych przez organ rentowy. Jeżeli zatem organ rentowy dokonał nieprawidłowej wykładni lub błędnego zastosowania prawa, to ubezpieczonemu należą się odsetki od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu liczone od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2009 r., I UK 345/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 293).

Również w doktrynie przyjmuje się, że zasadą jest, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji za każdym razem, gdy popełnia błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz gdy popełnia błąd w ustaleniach faktycznych będący skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Ogólnie pojęcie błędu organu rentowego w prawie ubezpieczeń społecznych jest rozumiane szeroko i oznacza każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania samego organu rentowego, czy też niewłaściwych działań pracodawców. Okoliczność, czy organ rentowy przy przyznawaniu prawa do świadczenia dopuścił się błędu, powinna być oceniona z uwzględnieniem następujących okoliczności: czy organ rentowy miał możliwość wydania decyzji zgodnej z prawem i czy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki warunkujące nabycie prawa do świadczenia. W przypadku twierdzących odpowiedzi na powyższe pytania, należy uznać, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, nawet gdyby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (tak:A. J. Odpowiedzialność organu rentowego za ostatnią okoliczność niezbędną do wydania decyzji, Przegląd Sądowy 2011 nr 11- 12, s. 155).

Z kolei w wyroku z dnia 14 października 2014 r. (II UK 40/14, OSNAP 2016/4/51) Sąd Najwyższy podkreślił, że odsetki od niewypłaconych w terminie zasiłków chorobowego i macierzyńskiego nie przysługują, jeżeli spór dotyczący podlegania ubezpieczeniu chorobowemu został rozstrzygnięty wyrokiem sądu na podstawie ustaleń faktycznych poczynionych w tym postępowaniu. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy zwrócił m.in. uwagę, że nie obciąża organu rentowego obowiązek zapłaty odsetek wówczas, gdy dowody umożliwiające ustalenie podlegania przez daną osobę ubezpieczeniom społecznym zgłoszone zostały dopiero w postępowaniu sądowym.

Sumą wskazanych rozważań jest stwierdzenie, że prawo do odsetek uzależnione jest po pierwsze, od wystąpienia stanu opóźnienia w ustaleniu przez organ rentowy prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego lub w wypłacie tego świadczenia, i po drugie, okoliczności, które skutkowały opóźnieniem wystąpiły z przyczyn niezależnych (a nie zawinionych) od organu rentowego. Doprecyzowująco wskazać należy, że jeżeli przyczyną opóźnienia w wypłacie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego jest wyłącznie wnioskodawcy z ubezpieczeń społecznych, w tym ubezpieczenia chorobowego, to przyczyna ta będzie niezależna od organu rentowego, jeżeli ustalenie podlegania przez daną osobę ubezpieczeniom społecznym nie mogło nastąpić wcześniej, gdyż stosowne dowody zostały zgłoszone dopiero w postępowaniu sądowym.

W ustalonym stanie faktycznym bezspornie doszło do opóźnienia w wypłacie świadczenia rehabilitacyjnego. Jedyną kwestią sporną było to, czy do opóźnienia doszło z przyczyn zależnych od organu rentowego.

Po pierwsze, szczegółowe terminy wypłaty świadczeń z ubezpieczenia chorobowego uregulowane zostały w art. 64 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Przepis ten stanowi, że płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych bieżąco po stwierdzeniu uprawnień; zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. Przepis ten, statuujący termin do wypłaty określonych zasiłków, wyraźnie przewiduje obowiązek zapłaty przez ZUS danego świadczenia niezwłocznie po ustaleniu prawa do niego (tak bowiem należy rozumieć sformułowanie „bieżąco po stwierdzeniu uprawnienia”). Zastrzega jednocześnie, że taka wypłata nie powinna nastąpić w okresie dłuższym niż 30 dni od daty złożenia dokumentów, stanowiących albo warunek konieczny do wypłaty danego świadczenia (np. zaświadczenie lekarskie, zaświadczenie płatnika składek itp.), albo dowód pozwalający jednoznacznie ustalić dane uprawnienie.

Sąd uznaje jednak, iż terminy wypłaty świadczeń muszą niekiedy ulec korekcie ze względu na konieczność podjęcia przez organ rentowy działań weryfikacyjnych, których zakres nie pozwala na zachowanie terminów uregulowanych w art. 64 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z art. 86 ustawy systemowej kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzają inspektorzy kontroli Zakładu. Kontrola może obejmować w szczególności:

1)  zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych;

2)  prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest Zakład;

3)  ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu;

4)  prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;

5)  wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych;

6)  dokonywanie oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek.

Z treści cytowanego przepisu jasno zatem wynika, że w razie wątpliwości organ rentowy może podejmować działania kontrolne dotyczące zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i wysokości podstawy wymiaru składek i świadczeń. Skoro organ rentowy, rozpatrując zasadność wniosku ubezpieczonej w przedmiocie świadczenia rehabilitacyjnego, powziął wątpliwości co do podlegania przez ubezpieczoną ubezpieczeniom społecznym, to mógł wszcząć stosowne postępowanie kontrolne.

Organ rentowy wszczął postępowanie wyjaśniające pismami z 23 maja 2016 r. Mając na względzie historię ubezpieczeniową ubezpieczonej, krótkie okresy zatrudnienia przeplatane nawracającymi okresami choroby działanie to było jak najbardziej uzasadnione. Wstępne postępowanie wyjaśniające okazało się niewystarczające i dlatego zostało wszczęte postępowanie kontrolne. Organ rentowy podejmował czynności kontrolne w dniach 18-19 lipca 2016 r. i na ich podstawie pismami z dnia 8 sierpnia 2016 r. poinformował płatnika i ubezpieczoną, że zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownika od 3 grudnia 2012 r. jest poprawne. Należy zatem założyć, że już wtedy organ rentowy był w stanie dokonać właściwej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, skoro zaprezentowane wówczas stanowisko odpowiadało co do zasady treści wyroku Sąd Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 lipca 2022 r. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę uznał zatem, że w dniu 8 sierpnia 2016 r. powinno zakończyć się postepowanie kontrolne, a tym samym ustała przeszkoda do wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego wynikająca z art. 86 ustawy systemowej.

Po drugie, czas trwania postępowania odwoławczego dotyczącego decyzji z 21 września 2016 r. nie był okresem, w czasie którego występowały niezależne od organu rentowego przeszkody w wypłacie świadczeń.

Szczegółowa analiza treści wskazanej decyzji, a także motywów przywołanych wyżej orzeczeń sądowych wskazuje, że wydając decyzję organ rentowy w sposób wadliwy zastosował prawo materialne do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego. Z uzasadnienia decyzji z dnia 21 września 2016 r. wynikało jednoznacznie, że ZUS ustalił, że ubezpieczona od dnia 1 stycznia 2014 r., po wykorzystaniu zasiłku chorobowego, nie wykonywała pracy.

W toku postępowania sądowego zainicjowanego odwołaniem od tej decyzji, mimo obszernej inicjatywy dowodowej ubezpieczonej i płatnika składek, poczynione przez ZUS ustalenia faktyczne zostały potwierdzone. Jasno o tym świadczyły motywy wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 22 maja 2018 r. gdzie wskazano, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynikało, że ubezpieczona od 1 stycznia 2014 r. już nie świadczyła pracy na rzecz płatnika składek B. K. zgodnie z zawartą umową o pracę. Sąd Apelacyjny w Gdańsku, który rozpoznawał apelację ubezpieczonej od wskazanego wyroku, podzielił i przyjął za własne ustalenia Sądu Okręgowego co do opisanego przezeń stanu faktycznego, jak również ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego. To ustalenie legło także u podstaw wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2021 r., II USKP 74/21 oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 lipca 2022 r., III AUa 2306/21.

Oznacza to, że pod względem faktografii decyzja z dnia 21 września 2016 r. była w pełni prawidłowa. Dalsze postępowanie sądowe nie doprowadziło do odmiennych ustaleń faktycznych w jakimkolwiek zakresie. Nie zaistniał zatem stan rzeczy, w którym nie było możliwe ustalenie podlegania przez daną osobę ubezpieczeniom społecznym na etapie postępowania administracyjnego z uwagi na brak możliwości poczynienia adekwatnych ustaleń faktycznych.

Jak już wskazano, wadliwość przywołanej decyzji zasadzała się na nieprawidłowym zastosowaniu prawa materialnego. Organ rentowy uznał, że skoro ubezpieczona po dniu 31 grudnia 2013 r. nie wykonywała pracy w ramach stosunku pracy z B. K., to umowa o pracę jest nieważna jako pozorna w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. Ocenę tę zaaprobował Sąd Okręgowy w Toruniu, o czym świadczą motywy wyroku z dnia 22 maja 2018 r.

Odmienne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Gdańsku w motywach wyroku z 3 kwietnia 2019 r. wskazując, że doszło do dorozumianego rozwiązania umowy o pracę, skoro ubezpieczona pracy w reżimie pracowniczym nie świadczyła (stale i w pełnym wymiarze czasu pracy), a płatnik się na to godził. Oceny tej nie niweczyły, zdaniem Sądu Apelacyjnego, ustalenia co do tego, iż skarżąca niekiedy wykonywała zadania dla płatnika.

Z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 listopada 2021 r. wskazał, że na ocenę niniejszej sprawy w kontekście faktycznego istnienia więzi pracowniczej wpływa prejudycjalne rozstrzygnięcie w wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu w wyroku z dnia 7 maja 2013 r., w którym poddany został ocenie stosunek prawny łączący ubezpieczoną i płatnika (art. 365 § 1 k.p.c.). Skoro Sąd Okręgowy ustalił, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne A. L. (1) wynosi 5.788 brutto miesięcznie, to oznacza, że zostały potwierdzone przedstawione wyżej przesłanki podlegania przez nią ubezpieczeniom społecznym na podstawie ważnej i realizowanej umowy o pracę z dnia 3 grudnia 2012 r. (przynajmniej do uprawomocnienia się tego wyroku).

Dalej Sąd Najwyższy podniósł, że w obliczu powyższych uwag, przyjęta przez Sąd Apelacyjny koncepcja dorozumianego (art. 60 k.c. w związku z art. 300 k.p.) rozwiązania umowy o pracę ma bardzo wątłe podstawy, zważywszy, że niewykonywanie czynności pracowniczych dotyczy krótkiego okresu od 1 stycznia 2014 r. do 3 marca 2014 r. (data rozpoczęcia kolejnej niezdolności do pracy) i, jak zdaje się to wynikać z ustaleń, związane to jest ze stanem zdrowia ubezpieczonej. Trudno w tych okolicznościach uznać, aby zachowanie obu stron umowy (ze strony pracownika - niewykonywanie pracy, ze strony pracodawcy - akceptowanie tego stanu rzeczy i ignorowanie obowiązku kontrolnych badań lekarskich w celu ustalenia zdolności ubezpieczonej do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku) było wystarczające, aby przypisać im wolę rozwiązania stosunku pracy. Wręcz odwrotnie, biorąc pod uwagę bliskie więzi rodzinne, nierozwiązywanie stosunku pracy było sposobem na zapewnienie ubezpieczonej zabezpieczenia społecznego w czasie choroby, która, jak się zdaje, nie ustąpiła w styczniu 2014 r. (kiedy miałby ma zakończyć się okres zasiłkowy) a przerwa między zwolnieniami - 62 dni – miała otworzyć nowy okres zasiłkowy. Natomiast zaprzestanie wykonywania obowiązków przez pracownika i przez pracodawcę (swoiste „zawieszenie" stosunku pracy) może być oceniane w kontekście dorozumianego porozumienia o udzieleniu urlopu bezpłatnego.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku w toku ponownego rozpoznania sprawy podzielił przedstawioną ocenę prawną. W konsekwencji wyrokiem z dnia 14 lipca 2022 r., III AUa 2306/21 zmienił decyzję z dnia 21 września 2016 r. w ten sposób, że ustalił, iż ubezpieczona podlega ubezpieczeniom społecznym od 1 stycznia 2014 r.

Reasumując, organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję nie uwzględnił treści wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 7 maja 2013 r., w którym przesądzono istnienie stosunku pracy między ubezpieczoną a płatnikiem składek (na okres do czasu uprawomocnienia się wyroku). Jako strona postępowania w sprawie IV U 709/13 organ rentowy był tym wyrokiem związany i winien jego sentencję mieć na uwadze oceniając pod względem prawnym okoliczności sprawy za okres od 1 stycznia 2014 r. Organ rentowy posłużył się w tym zakresie błędną w realiach sprawy konstrukcją prawną pozorności (art. 83 § 1 k.c.), która zakładała nieistnienie stosunku pracy, co stało w jawnej sprzeczności z wyrokiem z dnia 7 maja 2013 r.

Stanowisko to, podobnie jak pogląd o dorozumianym ustaniu stosunku pracy, zostało negatywnie ocenione w wyroku Sądu Najwyższego, który przyjął, że świetle ustalonych okoliczności faktycznych, można co najwyżej mówić o czasowym zawieszeniu funkcjonowania stosunku pracy w postaci urlopu bezpłatnego. Okoliczności, które, zdaniem Sądu Najwyższego, przemawiały na rzecz tego stanowiska, czyli bliskie więzi rodzinne oraz dążenie do zapewnienie ubezpieczonej zabezpieczenia społecznego w czasie choroby poprzez otwarcie nowego okresu zasiłkowego, były dostępne organowi rentowemu, podobnie zresztą jak i sądom powszechnym rozpoznającym odwołanie od decyzji z dnia 21 września 2016 r.

Należy zatem uznać, że organ rentowy ustalając prawidłowo stan faktyczny, dokonał wadliwej jego oceny pod względem prawnym. Opóźnienie w wypłacie świadczenia rehabilitacyjnego wygenerowane tokiem postępowania sądowego powstało zatem z przyczyn zależnych od organu rentowego. Była bowiem możliwa prawidłowa ocena okoliczności sprawy już w 2016 r.

Sąd dostrzega, że ocena prawna bierności pracowniczej ubezpieczonej od dnia 1 stycznia 2014 r. nie była prosta. W tym zakresie prezentowane były odmienne stanowiska. Dopiero wyrok Sądu Najwyższego w sposób ostateczny uporządkował materię prawną. Okoliczności te, jak wynika z przywołanego wcześniej orzecznictwa, nie mają jednak znaczenia, skoro doszło do wadliwej oceny prawnej, która, co istotne, nie wynikła z jakiejś utrwalonej linii orzeczniczej (zob. motywy wyroku Sądu Najwyższego z dnia z 9 stycznia 2019 r., II UK 470/17, OSNP 2019, nr 11, poz. 133), lecz była efektem błędnego zastosowania art. 83 § 1 k.c. do nieadekwatnego dla tej normy stanu faktycznego. Sąd miał na uwadze też, że w świetle art. 85 ust. 1 ustawy systemowej późniejsze błędne oceny sądowe nie mają mocy ekskulpującej uchybienia organu rentowego w zastosowaniu prawa materialnego.

Sumą niniejszych rozważań jest stwierdzenie, że począwszy od dnia 8 sierpnia 2016 r. organ rentowy dysponował wszystkimi niezbędnymi danymi umożliwiającymi zrealizowanie wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 maja do 29 lipca 2016 r. Organ rentowy dysponował już orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, które potwierdzało występowanie przesłanek medycznych tego świadczenia. Na ten dzień, jak już wskazano, rozstrzygnięta winna być także kwestia podlegania przez ubezpieczoną ubezpieczeniu chorobowemu. Od tej daty należy zatem liczyć termin 30 dni na wypłatę świadczenia, o którym mowa w art. 64 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Termin 30 dni upłynął w dniu 7 września 2016 r., a zatem organ rentowy pozostawał w opóźnieniu od 8 września 2016 r. do daty wypłaty świadczenia, tj. do 20 września 2022 r.

Gdy chodzi zaś o świadczenie rehabilitacyjne za okres od 30 lipca 2016 r. do 25 kwietnia 2017 r. wskazać należy, że wniosek ten winien zostać przeprocedowany przez ZUS zgodnie z zasadami określonymi w ustawie zasiłkowej. Zgodnie z art. 18 ust. 3-6 ustawy zasiłkowej o okolicznościach, o których mowa w ust. 1 i 2, orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Od orzeczenia lekarza orzecznika ubezpieczonemu przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w terminie i na zasadach przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia lekarza orzecznika w terminie i na zasadach przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie wniesiono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stanowi podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego.

Ubezpieczona złożyła wniosek ustalenie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego w dniu 29 lipca 2016 r. Należy pamiętać, że świadczenie rehabilitacyjne, zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy zasiłkowej, przyznawane jest według miary miesięcznej. Jego wypłata winna również następować co miesiąc. Ustalając szczegółowe terminy poszczególnych Sąd wypłat kierował się informacją organu rentowego zamieszczoną w piśmie z dnia 24 kwietnia 2023 r. (k. 47 akt), która nie budziła żadnych wątpliwości. Nie była też kwestionowana przez ubezpieczoną.

Sąd przyjął zatem, że przypadku gdyby organ rentowy poprzestał na stanowisku wyrażonym w pismach z dnia 8 sierpnia 2016 r. wypłata świadczenia rehabilitacyjnego zostałaby dokonana:

1)  za okres 30 lipca 2016 r. do 31 lipca 2016 r. w dniu 27 września 2016 r.,

2)  za okres od 1 sierpnia 2016 r. do 31 sierpnia 2016 r. w dniu 30 września 2016 r.,

3)  za okres od 1 września 2016 r. do 30 września 2016 r. w dniu 31 października 2016 r.,

4)  za okres od 1 października 2016 r. do 31 października 2016 r. w dniu 30 listopada 2016 r.,

5)  za okres od 1 listopada 2016 r. do 30 listopada 2016 r. w dniu 30 grudnia 2016 r.,

6)  za okres od 1 grudnia 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. w dniu 30 stycznia 2017 r.,

7)  za okres od 1 stycznia 2017 r. do 31 stycznia 2017 r. w dniu 2 marca 2017 r.,

8)  za okres od 1 lutego 2017 r. do 28 lutego 2017 r. w dniu 30 marca 2017 r.,

9)  za okres od 1 marca 2017 r. do 31 marca 2017 r. w dniu 2 maja 2017 r.,

10)  za okres od 1 kwietnia 2017 r. do 25 kwietnia 2017 r. w dniu 25 maja 2017 r.

Ubezpieczonej przysługiwały odsetki od następnego dnia po wskazanych terminach płatności za okres do 28 października 2022 r., kiedy doszło do łącznej wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 30 lipca 2016 r. do 25 kwietnia 2017 r. Wyjaśnić jeszcze trzeba, że gdy chodzi o świadczenie rehabilitacyjne za okres od 30 do 31 lipca 2016 r., Sąd przyjął za organem rentowym (pismo z 24 kwietnia 2023 r. – k. 47v. akt), iż wypłata winna nastąpić najpóźniej 27 września 2016 r. W tym dniu upływa bowiem dwumiesięczny termin na rozpoznanie sprawy (art. 35 § 3 k.p.a. w zw. art. 123 ustawy systemowej. Sąd uznaje, że okres dwóch miesięcy byłby wystarczający do wykonywania czynności orzeczniczych oraz do wypłaty świadczenia.

W świetle powyższych rozważań zachodziła konieczność zmiany decyzji z dnia 4 października 2022 r. i z dnia 25 listopada 2022 r. poprzez przyznanie ubezpieczonej prawa do odsetek za okresy wskazane w punkcie I. i II. sentencji wyroku. Odwołanie w pozostałym zakresie, tj. co do odsetek za okres od daty złożenia wniosku do początkowych dat odsetek wskazanych w punkcie I. i II. sentencji wyroku, podlegało oddaleniu (art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c.).

Sędzia Andrzej Kurzych