Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący sędzia Andrzej Kurzych

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2024 r. w Toruniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy B. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o zasiłek chorobowy

w związku z odwołaniem od decyzji z dnia 12 września 2023 r., nr (...) - (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje B. C. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 września 2023 roku do 17 września 2023 roku.

sędzia Andrzej Kurzych

IV U 288/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 września 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na podstawie art. 7 oraz art. 7a ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2023 r., poz. 2780 ze zm.; dalej jako ustawa zasiłkowa) odmówił ubezpieczonej B. C. (N.) prawa do zasiłku chorobowego za okres od 16 sierpnia do 17 września 2023 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że z posiadanej dokumentacji lekarskiej wynika, że ubezpieczona do 30 sierpnia 2023 r. pełniła czynną służbę wojskową. Niezdolność do pracy powstała w dniu 16 sierpnia 2023 r., a więc w czasie pełnienia czynnej służby wojskowej. Ubezpieczona nie ma zatem prawa do zasiłku chorobowego za wskazany w zaskarżonej decyzji okres.

W odwołaniu ubezpieczona wniosła o zmianę decyzji poprzez przyznanie jej prawa do zasiłku chorobowego za okres od 1 do 17 września 2023 r. Ubezpieczona zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie prawa materialnego – art. 7a w zw. z art. 7 ustawy zasiłkowej poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu, iż „odpowiednie” stosowanie wskazanego art. 7 wyklucza świadczenia żołnierzowi, którego niezdolność do pracy powstała w czasie pełnienia służby i trwa nadal po jej zakończeniu. Interpretacja, którą posłużył się organ rentowy kreuje niemożliwą do pogodzenia z wolą racjonalnego ustawodawcy lukę. Okazuje się bowiem, że żołnierz dotknięty chorobą powstałą dzień po zwolnieniu ze służby otrzyma pełne wsparcie w postaci zasiłku chorobowego, jednocześnie zaś ten, którego niezdolność do pracy powstała dzień przed zwolnieniem ze służby będzie musiał się „zadowolić” jedynie świadczeniem w postaci 80% uposażenia za 1 dzień służby, tracąc całość uprawnień z dniem zwolnienia ze służby.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji.

Wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 148 ¹ k.p.c. Strony nie wnosiły o wysłuchanie ich na rozprawie, zaś okoliczności faktyczne sprawy nie były przedmiotem jakichkolwiek kontrowersji.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczona B. C. (z domu N.) w okresie od 3 października 2022 r. do 31 sierpnia 2023 r. pełniła czynną służbę wojskową w Jednostce Wojskowej nr (...) w G.. Została zwolniona ze służby na podstawie art. 226 pkt 9 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2024 r., poz. 248), tj. na skutek upływu terminu wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej dokonanego przez żołnierza zawodowego.

W okresie od 18 lipca 2023 r. do 17 września 2023 r. była niezdolna do służby wojskowej. Okres od 1 do 17 września 2023 r. przypadł po ustaniu służby wojskowej.

(dowody:

⚫

świadectwo służby – k. 29-31 akt)

Ubezpieczona nie złożyła wniosku o przekazanie składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe za okres służby do ZUS, gdyż nie miała wiedzy, że taki wniosek może złożyć.

(fakt bezsporny)

Za okres od 18 lipca do 31 sierpnia 2023 r. ubezpieczonej zostało wypłacone uposażenie w wysokości 80%. Wnioskiem z dnia 6 września 2023 r. ubezpieczonej wystąpiła do ZUS o wypłatę zasiłku chorobowego za okres od 1 do 17 września 2023 r. Zaskarżoną decyzją ZUS odmówił ubezpieczonej prawa do zasiłku chorobowego za okres od 16 sierpnia do 17 września w 2023 r.

(dowody:

⚫

wniosek – w aktach zasiłkowych,

⚫

decyzji – w aktach zasiłkowych)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd ustalił na podstawie dokumentów, których prawdziwość nie była przez strony kwestionowana.

Przechodząc do oceny prawnej zgłoszonego przez ubezpieczoną roszczenia o wypłatę zasiłku chorobowego za okres po ustaniu czynnej służby wojskowej, tj. za okres od 1 do 17 września 2023 r., przyznać należy, że ustawa zasiłkowa nie zawiera wprost adekwatnej do tego roszczenia normy prawnej, co jednak nie oznacza, że takowej normy nie ma. Zgodnie z art. 7 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

1)  nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;

2)  nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego –

w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Stosownie zaś do art. 7a ustawy zasiłkowej przepis art. 7 stosuje się odpowiednio do żołnierza zwolnionego z czynnej służby wojskowej, z tym że podstawę obliczenia wysokości zasiłku chorobowego stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przepis ten został wszedł w życie z dniem 23 kwietnia 2022 r. na podstawie nowelizacji wprowadzonej art. 724 ustawy o obronie Ojczyzny.

Wskazana nowelizacja nie wprowadziła przepisu, który odsyłałby do art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej („Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego”), co dało organowi rentowemu asumpt do stwierdzenia, że żołnierz zwolniony z czynnej służby wojskowej ma prawo do zasiłku chorobowego w sytuacji, w której jego niezdolność do pracy powstała już po zwolnieniu ze służby, nie ma zaś takiego prawa, gdy ujawniła się ona, tak jak w przypadku ubezpieczonej, jeszcze przed zwolnieniem ze służby i trawa nieprzerwanie nadal także po ustaniu służby wojskowej.

Literalna wykładania cytowanych przepisów rzeczywiście może potwierdzać stanowisko organu rentowego. Jednak już prima facie można skonstatować, że wnioski wynikające z tej interpretacji nie mogą zyskać akceptacji. Trafnie ubezpieczona podnosi, że analizowana sytuacja jest zapewne spowodowana niezamierzonym błędem ustawodawcy. Trudno bowiem znaleźć jakiekolwiek rozsądne argumenty, które przemawiałyby za tym, aby żołnierzowi zwolnionemu ze służby wojskowej przysługiwało prawo do zasiłku chorobowego, gdy jego niezdolność do służby powstała po zwolnieniu ze służby, zaś nie miałby do niego prawa, gdy żołnierz ten zachorował przed zwolnieniem ze służby a jego niezdolność do służby utrzymywała nieprzerwanie także po ustaniu służby. Podobieństwo sytuacji prawnej i faktycznej jest w tym przypadku wręcz uderzające. Co więcej, jak wynika z cytowanych regulacji prawnych, w ujęciu ustawy zasiłkowej, rygoryzm związany z uzyskanie prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, a więc w warunkach określonych art. 7 ustawy zasiłkowej, jest większy niż w przypadku prawa do zasiłku chorobowego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Trudno zatem dociec dlaczego ustawodawca zapewniając byłemu żołnierzowi zawodowemu prawo do zasiłku chorobowego na zasadach określonych w art. 7, odmówiłby jednocześnie tego prawa na zasadach wskazanych w art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

Uwagi te jednoznacznie prowadzą do wniosku, że zaproponowana przez organ rentowy wykładnia językowa skutkuje tym, że w ramach tej samej grupy podmiotów, w skład której wchodzą zwolnieni ze służby żołnierze zawodowi może dochodzić do nieuzasadnionego nierównego traktowania ubezpieczonych, co z kolei prowadzi do naruszenia art. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r., poz. 497), a także wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP zasady równości.

Przedstawiona analiza funkcjonalna i systemowa przepisów ustawy zasiłkowej dostarcza argumentów wystarczająco uzasadniających zmianę zaskarżonej decyzji w kierunku oczekiwanym przez ubezpieczoną. Istnieją jednak także argumenty dalsze, które ujawniają się na skutek skonfrontowania sytuacji ubezpieczeniowej byłych żołnierzy zawodowych i innych grup zawodowych nieobjętych powszechnym systemem ubezpieczenia społecznego.

Wstępnie zauważyć należy, że żołnierz czynnej służby wojskowej nie podlega ubezpieczeniom społecznym i w związku z tym od jego uposażenia nie są odprowadzane składki na to ubezpieczenie. Dotyczy to każdego rodzaju ubezpieczenia, a więc ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, wypadkowego i chorobowego. Żołnierzowi zawodowemu nie przysługuje zatem żadne świadczenia z ubezpieczenia społecznego, w tym prawo do zasiłku chorobowego. W czasie choroby wypłacane mu jest uposażenie, które, w zależności od przyczyny niezdolności do służby, wynosi 80% lub 100% (zob. art. 451 ustawy o obronie Ojczyzny).

Ustanie stosunku służby wojskowej w wyniku zwolnienia z niej żołnierza zmienia jego sytuację ubezpieczeniową. Zgodnie z art. 6a ust. 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2024 r., poz. 242) jeżeli żołnierz zwolniony z czynnej służby nie spełnia warunków do nabycia prawa do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej, od uposażenia wypłaconego żołnierzowi po dniu 31 grudnia 1998 r. do dnia zwolnienia ze służby, od którego nie odprowadzono składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przekazuje się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składki za ten okres przewidziane w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Jeżeli nie może zostać nabyta emerytura wojskowa lub wojskowa renta inwalidzka okres służby wojskowej jest zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.) okresem składkowym.

Przekazanie składek skutkuje tym, że okres pełnienia czynnej służby wojskowej po zwolnieniu ze służby należy traktować w płaszczyźnie ubezpieczeniowej jak okres ubezpieczenia w zasadzie równorzędny z okresem pozostawania w stosunku pracy. Przy całym spektrum odmienności, konstrukcja prawna służby wojskowej najbliższa jest jednak stosunkowi pracy. Dokonuje się wówczas zgłoszenia do ubezpieczenia (ZUS ZUA) i wyrejestrowania z niego (zob. rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 22 listopada 2004 r. w sprawie przekazywania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od uposażeń żołnierzy zwolnionych z czynnej służby wojskowej; Dz. U. z 2015 r. poz. 243). Ustawodawca dostrzegł to zapewniając byłemu żołnierzowi na podstawie art. 7a prawo do zasiłku chorobowego na zasadach określonych w art. 7 ustawy zasiłkowej, omyłkowo zapewne zapominając o wprowadzeniu analogicznego odesłania do art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej. W ocenie Sądu nie ma jednak przeszkód, aby potraktować niezdolność byłego żołnierza zawodowego powstałą przed rozwiązaniem stosunku służbowego na takiej samej zasadzie jak niezdolność do pracy powstałą w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy, co uzasadnia prawo do zasiłku chorobowego po myśli art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

W sposób oczywisty ujawnia się tu podobieństwo do sytuacji prawnej sędziów. Sędziowie, mimo braku ubezpieczenia społecznego są pracownikami, lecz mechanizm objęcia ich ubezpieczeniem społecznym w związku z ustaniem stosunku służby jest bardzo podobny do tego, który występuje w przypadku żołnierzy zawodowych. Po ustaniu służby niezwiązanym z przejście w stan spoczynku również odprowadzane są do ZUS składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (zob. art. 91 § 10-12 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych; Dz. U. z 2024 r., poz. 334 ze zm.). W wydanej na tle podobnego stanu faktycznego sprawie uchwale z 4.09.2014 r. (I UZP 2/14, OSNP 2015/2/23) Sąd Najwyższy wskazał, że jeżeli doszło do rozwiązania albo wygaśnięcia stosunku służbowego sędziego okres pełnienia służby sędziowskiej jest wówczas traktowany jako okres zatrudnienia w sądzie, czyli jak okres pozostawania w stosunku pracy. Innymi słowy, po rozwiązaniu stosunku służbowego okres pełnienia przez sędziego służby zostaje zrównany z innymi stosunkami zatrudnienia gwarantującymi pełną ochronę ubezpieczeniową. Sąd Najwyższy zgodził się także ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 5 sierpnia 2014 r., I UK 5/14 (niepublikowanego), zgodnie z którym to orzeczeniem sędzia po wygaśnięciu stosunku służbowego ma prawo do zasiłku chorobowego na zasadach określonych w art. 7 ustawy zasiłkowej, że „przekazanie składek w tym trybie” (art. 91 § 10 u.s.p.) nie oznacza nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego z tą chwilą, lecz jego swoiste odnowienie w powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych. Sędzia jako pracownik miałby zwykle prawo do podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu pracowniczego zatrudnienia. Jeżeli więc sędzia utracił swój status i związane z nim zaopatrzenie społeczne, to nie mógł utracić ochrony ubezpieczeniowej w zakresie powszechnego ubezpieczenia społecznego, gdyż był pracownikiem.

Sąd Najwyższy wskazał również, że takiemu stwierdzeniu nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że od wynagrodzenia sędziego nie odprowadzano składek na ubezpieczenie chorobowe (tak jak w przypadku żołnierzy zawodowych). Zauważyć bowiem należy, że zasiłki chorobowe wypłacane w okresie po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (na podstawie art. 6 ust. 1, czy na podstawie art. 7 ustawy zasiłkowej) są świadczeniem udzielanym po ustaniu okresu objętego składką na ubezpieczenie i - co za tym idzie - bez ekwiwalentu w tej składce, przysługującym z tytułu spełnienia się ryzyka określonego ogólnie jako „niezdolność do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2006 r., I UK 42/06, OSNP 2007/15-16/232). Celem tego uregulowania jest zabezpieczenie materialne pracownika na wypadek czasowej przeszkody w podjęciu nowego zatrudnienia, ujmowane również jako zabezpieczenie pracownika przed utratą zarobków na wypadek przemijających przeszkód w ich zdobywaniu, wywołanych chorobą. Unormowanie to ma więc charakter gwarancyjny, ochronny, zabezpieczający środki utrzymania ubezpieczonego i jego rodziny na czas uniemożliwiający wyszukanie nowego źródła dochodu. Sytuacja niezdolnego do pracy byłego żołnierza w tym zakresie nie różni się od sytuacji innych osób, którym wypłaca się zasiłki chorobowe po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, choć nie mają one ekwiwalentu w składce na to ubezpieczenie, wobec czego nie ma też żadnych podstaw do pozbawienia byłego żołnierza gwarancyjnej ochrony ubezpieczeniowej z tytułu prawnie określonego zdarzenia chorobowego po ustaniu stosunku służbowego. Odmienne stanowisko, zmierzające do pozbawienia byłego sędziego prawa do zasiłku chorobowego w związku z niezdolnością do pracy, trwającą po ustaniu stosunku służbowego, nie tylko pozostawałoby w sprzeczności z art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej, ale stanowiłoby także nieuzasadnioną dyskryminację tej grupy zawodowej, naruszając konstytucyjną zasadę równego traktowania obywateli (art. 32 Konstytucji RP) w zakresie konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1 Konstytucji RP).

Wskazywana różnica sytuacji prawnej sędziów i żołnierzy zawodowych, wynikająca stąd, iż sędziowie są pracownikami nie ma więc charakteru decydującego. W kontekście ubezpieczeń społecznych, po ustaniu służby sędziowskiej i wojskowej, stan rzecz przedstawia się dokładnie tak samo, więc w odniesieniu do obu grup zawodowych należy przyjąć taki sam zakres uprawnień do świadczeń po ustaniu stosunku służby. Nie są to więc tylko świadczenia wynikające z art. 7 ustawy zasiłkowej, a też z art. 6 ust. 1 tej ustawy.

Podobnie tego rodzaju zróżnicowanie sytuacji ubezpieczonych ocenił Sąd Najwyższy w odniesieniu do niezdolnego do pracy byłego funkcjonariusza Służby Celnej, od uposażenia którego nie odprowadzano składek na ubezpieczenie chorobowe w okresie pełnienia służby, przyjmując w wyroku z dnia 18 października 2013 r. (I UK 123/13, OSNP 2014/9137), że ocena przysługiwania funkcjonariuszowi Służby Celnej prawa do zasiłku chorobowego po zwolnieniu ze służby powinna być dokonana z uwzględnieniem zasady równego traktowania ubezpieczonych. Sąd Najwyższy wskazał również, że pragmatyki służbowe nie powinny regulować kwestii świadczeń z tytułu choroby poniżej standardu, wyznaczonego przez ustawę zasiłkową i uznał, że brak unormowania spornej kwestii w ustawie o Służbie Celnej mógł być determinowany poglądem o komplementarnej regulacji zawartej w ustawie zasiłkowej.

Z tych względów na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. odwołanie podlegało uwzględnieniu, co skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji i przyznaniem ubezpieczonej prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres.

sędzia Andrzej Kurzych