Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2024 roku

Sąd Rejonowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Andrzej Kurzych

Protokolant sekretarz sądowy Karolina Grudzińska

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2024 roku w Toruniu

sprawy R. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych

o zasiłek chorobowy

na skutek odwołania od decyzji z dnia 16 maja 2024 roku, nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zwalnia R. N. z obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego za okres od 7 czerwca 2020 roku do 14 czerwca 2020 roku w kwocie 1.061,04 zł (jeden tysiąc sześćdziesiąt jeden złotych cztery grosze) wraz z odsetkami w kwocie 376,31 zł (trzysta siedemdziesiąt sześć złotych trzydzieści jeden groszy).

sędzia Andrzej Kurzych

IV U 195/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 maja 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 17 ust. 1, art. 66 i art. 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2023 r., poz. 2780 ze zm.; dalej jako ustawa zasiłkowa) i art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r., poz. 497 ze zm.; dalej jako ustawa systemowa) zobowiązał ubezpieczonego R. N. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 1.437,35 zł.

Na ustaloną kwotę składa się: należność główna 1.061,04 zł z funduszu chorobowego za okres od 7 czerwca do 14 czerwca 2020 r. oraz odsetki w kwocie 376,31 zł.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że płatnik składek (...) sp. z o.o. dokonał na rzecz ubezpieczonego wypłaty zasiłku chorobowego za okres od 7 do 14 czerwca 2020 r. W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego ustalono, że w dniu 3 czerwca 2020 r. ubezpieczony uczestniczył w posiedzeniu Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej w L.. Oznacza to, że ubezpieczony niewłaściwie wykorzystywał okres niezdolności do pracy od 2 do 14 czerwca 2020 r. i wprowadził płatnika składek w błąd w zakresie okoliczności mających wpływ na ustalenie uprawnień do zasiłku chorobowego. W związku z tym zasiłek chorobowy wypłacony za okres od 7 do 14 czerwca 2020 r. był nienależnie pobrany i podlegał zwrotowi.

W odwołaniu ubezpieczony zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie prawa materialnego, tj. art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na nieprawidłowym przyjęciu, że udział w posiedzeniach rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej i pobieranie z tego tytułu ryczałtu może być uznane za pracę zarobkową oraz jego niewłaściwe zastosowanie i błędne przyjęcie, że ubezpieczony niewłaściwie wykorzystywał okres orzeczonej niezdolności do pracy od 2 do 14 czerwca 2020 r., podczas gdy ubezpieczony w tym czasie nie wykonywał czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy, albowiem jego udział w posiedzeniu Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej w L. w dniu 3 czerwca 2020 r. miał charakter zdalny – podpisanie dokumentów związanych z posiedzeniem nastąpiło w miejscu zamieszkania ubezpieczonego, przy czym dokumenty te zostały dostarczone i odebrane przez przedstawiciela Spółdzielni.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony R. N. w 2020 r. był pracownikiem (...) Spółki (...) sp. o.o. w W.. Pracował w tej spółce od wielu lat jako monter instalacji sieci gazowych. W 2020 r. zasiadał także w Radzie Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej w L.. Była to jego pierwsza lub druga kadencja. Z tytułu udziału w posiedzeniach Rady Nadzorczej otrzymywał comiesięczny ryczałt w wysokości ½ minimalnego wynagrodzenia za pracę. W tym czasie członkiem Komisji Rewizyjnej Rady była także sąsiadka ubezpieczonego A. G. (1).

(dowody:

⚫

zeznania świadka A. G. (1) – k. 40v.-41 akt,

⚫

zeznania świadka B. N. – k. 40-40v. akt,

⚫

przesłuchanie ubezpieczonego – k. 41v. akt,

⚫

pismo z 30.4.2024 r. – k. 10 akt zasiłkowych)

Posiedzenia Rady Nadzorczej odbywały się raz w miesiącu w siedzibie Spółdzielni. Trwały z reguły jedną godzinę, czasami dwie, w zależności od ilości spraw do załatwienia. O terminie posiedzenia członkowie Rady Nadzorczej byli informowani telefonicznie.

W początkowym okresie pandemii Covid-19 posiedzenia realnie się nie odbywały. Nie stosowano także formuły posiedzeń zdalnych, gdyż część członków Rady Nadzorczej nie miała dostępu do komputera. W tym okresie członkowie Rady Nadzorczej byli informowani o konieczności odbycia posiedzenia telefonicznie. Następnie pracownik Spółdzielni doręczał poszczególnym członkom Rady Nadzorczej dokumenty w celu zapoznania i podpisania. Następnie pracownik odbierał podpisane dokumenty i przekazywał do Spółdzielni.

(dowody:

⚫

zeznania świadka A. G. (1) – k. 40v.-41 akt,

⚫

zeznania świadka B. N. – k. 40-40v. akt,

⚫

przesłuchanie ubezpieczonego – k. 41v. akt)

W okresie od 28 maja do 1 czerwca 2020 r. ubezpieczony przebywał w Wojewódzkim Szpitalu (...) w T. z powodu kamicy/polipa pęcherzyka żółciowego i dolegliwości z tym związanych. W czasie hospitalizacji przeprowadzono laparoskopowe wycięcie ropniaka pęcherzyka żółciowego. W ramach zaleceń poszpitalnych wskazano na konieczność dalszej opieki w Poradni Chirurgicznej i POZ. Zalecono także dietę wątrobową na okres ok. 3 miesięcy. Nie było zalecenia dotyczącego konieczności leżenia.

Wystawione zostało zwolnienie lekarskie na okres od 2 do 14 czerwca 2020 r. Za okres od 7 do 14 czerwca 2020 r. płatnik wypłacił ubezpieczonemu zasiłek chorobowy.

Po opuszczeniu szpitala ubezpieczony odczuwał pewne dolegliwości, np. jak wstawał, kąpał się. Przy wchodzeniu do wanny pomagała mu żona. Po około tygodnia dolegliwości te ustały.

(dowody:

⚫

zeznania świadka B. N. – k. 40-40v. akt,

⚫

przesłuchanie ubezpieczonego – k. 41v. akt,

⚫

zestawienie – k. 8v. akt zasiłkowych,

⚫

karta informacyjna – k. 8 akt)

W dniu 3 czerwca 2020 r. odbyło się posiedzenie Rady Nadzorczej Spółdzielni. Miało ono typowy przebieg, gdyż doszło do niego w siedzibie Spółdzielni. A. G. (1) brała w nim udział. Ubezpieczony znał termin posiedzenia, lecz w nim z uwagi na stan zdrowia nie uczestniczył. Dokumenty dotyczące omawianych na posiedzeniu spraw przyniósł mu pracownik Spółdzielni. Ubezpieczony się z nimi zapoznał, następnie podpisał uchwały i po około 20 minutach zwrócił je pracownikowi Spółdzielni.

(dowody:

⚫

zeznania świadka A. G. (1) – k. 40v.-41 akt,

⚫

zeznania świadka B. N. – k. 40-40v. akt,

⚫

pismo z 30.4.2024 r. – k. 10 akt zasiłkowych)

Decyzją z dnia 16 maja 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu pobranego za okres od 7 do 14 czerwca 2020 r. zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 1.437,35 zł.

(fakt bezsporny)

Sąd zważył, co następuje:

Wstępnie zauważyć należy, że przedmiotem postępowania jest wniesione przez ubezpieczonego R. N. odwołanie od decyzji ZUS, na podstawie której organ rentowy odmówił zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu zasiłku chorobowego za okres od 7 czerwca 2020 r. do 14 czerwca 2020 r. Organ podnosił, że w czasie niezdolności do pracy, tj. w dniu 3 czerwca 2020 r. ubezpieczony nadużył zwolnienia lekarskiego przez to, że uczestniczył w tym dniu posiedzeniu Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej w L.. Z uzasadnienia decyzji, a także z odpowiedzi na odwołanie nie wynika klarownie, czy organ rentowy twierdzi także, że w owym dniu ubezpieczony wykonywał pracę zarobkową. Sąd uznał zatem za konieczne zbadanie również tej kwestii.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. l ustawy zasiłkowej ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Powołany przepis zawiera bezsprzecznie dwie przesłanki, które powodują utratę prawa do zasiłku chorobowego. Pierwsza przesłanka to wykonywanie pracy zarobkowej (w okresie orzeczonej niezdolności do pracy). Druga to wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.

Stosownie zaś art. 84 ust. 1 ustawy systemowej osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Z kolej art. 84 ust. 2 pkt 1 i 2 tej ustawy stanowi, że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1)  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Odnotować należy, że w spornym okresie nie obwiązywał jeszcze art. 84 ust. 2 pkt 3 ustawy systemowej, który stanowi podstawę zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego w przypadku wystąpienia przesłanek pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Przepis ten wszedł w życie z dniem 18 września 2021 r.

Zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem wskazanych norm prawnych, na co wskazują następujące argumenty.

1.  Osnowa decyzji z dnia 16 maja 2024 r. nie zawiera rozstrzygnięcia w przedmiocie pozbawienia ubezpieczonego prawa do zasiłku chorobowego za okres od 7 do 14 czerwca 2020 r., choć został przywołany w niej art. 17 ustawy zasiłkowej. Pomieszczone w niej zostało jedynie oparte na art. 66 ustawy zasiłkowej i art. 84 ustawy systemowej (nie podano ustępów tych artykułów) rozstrzygnięcie dotyczące zwrotu zasiłku wypłaconego za ten okres. Wystąpił zatem stan rzeczy, w którym organ rentowy orzekł o zwrocie wypłaconego świadczenia, mimo że ubezpieczony wciąż zachowuje do niego prawo. Wadliwość ta sama w sobie uzasadniała zwolnienie ubezpieczonego z obowiązku zwrotu wypłaconego zasiłku chorobowego.

2.  Aktywność polegająca na udziale w posiedzeniach Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej i wypłacany z tego tytułu ryczałt nie może zostać zakwalifikowana jako wykonywanie pracy zarobkowej w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Ubezpieczony trafnie w tym zakresie odwołał się do wyroku Sądu Najwyższego z 4 listopada 2009 r., I UK 140/09, LEX nr 564767. Sąd Najwyższy wskazał, że ze względu na specyfikę spółdzielni mieszkaniowej, udział w posiedzeniach jej rady nadzorczej, jakkolwiek uprawniający do otrzymania określonego ryczałtu miesięcznego, nie może być uznany za pracę zarobkową w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Stanowisko to należy uznać za utrwalone i jako takie nie wymaga szerszego komentarza.

3.  Jak się wydaje, organ rentowy wskazywał przede wszystkim na to, że udział ubezpieczonego w dniu 3 czerwca 2020 r. w posiedzeniu Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej w L. stanowił przejaw niezgodnego z celem wykorzystania zwolnienia lekarskiego (a więc nie przejaw wykonywania pracy zarobkowej).

Dotyczący tej kwestii stan faktyczny został ustalony na podstawie przesłuchania ubezpieczonego oraz świadków B. N. i A. G. (2) oraz na podstawie dokumentów, których prawdziwość nie budziła wątpliwości.

Sąd uznał zeznania wymienionych osób za wiarygodne, choć pojawiły się w nich pewne rozbieżności. Generalnie ze wskazanych zeznań wynikało, że ubezpieczony nie uczestniczył osobiście w posiedzeniu Rady Nadzorczej w dniu 3 czerwca 2020 r. Jego udział polegał na tym, że zapoznał się z dokumentami w domu, po czym je podpisał i zwrócił pracownikowi Spółdzielni, który mu je dostarczył. Cała procedura mogła zająć nie więcej niż 20 minut.

Sygnalizowane rozbieżności dotyczyły zaś tego, czy w dniu 3 czerwca 2020 r. w ogóle odbyło się posiedzenie w trybie stacjonarnym, czy też zastosowano tryb zdalny, ewentualnie tryb obiegowy. A. G. (2) – członek Komisji Rewizyjnej Rady zeznała, że posiedzenie tego dnia realnie się odbyło, lecz nie brał w nim udziału ubezpieczony, który podpisał dokumenty w domu. Wskazała również, że nigdy nie była stosowana formuła zdalna, gdyż część członków Rady nie miała komputera. W okresie pandemii wykorzystywano więc tryb obiegowy. B. N. podnosiła, że zastosowany został tryb zdalny, lecz wskutek dalszych wyjaśnień okazało, że chodziło jej właśnie o tryb obiegowy. Z kolei ubezpieczony wskazywał, że nie pamięta, czy w dniu 3 czerwca 2020 r. odbyło się stacjonarne posiedzenie Rady Nadzorczej. Kategorycznie jednak podnosił, że dokumenty dostarczono mu do domu, gdzie się z nimi zapoznał i podpisał. Potem zwrócił je pracownikowi Spółdzielni. Podnosił również, że w tym czasie odczuwał jeszcze dolegliwości po zabiegu (opuścił szpital zaledwie 2 dni wcześniej), a więc stan zdrowia uniemożliwiał mu udział w posiedzeniu stacjonarnym.

W ocenie Sądu, najwierniej istotne dla sprawy okoliczności przedstawiła świadek A. G. (2), albowiem jej wypowiedzi były dokładne i szczegółowe. Resumując, ze zgromadzonego materiału dowodowego wynikało, że w dniu 3 czerwca 2020 r. rzeczywiście odbyło się posiedzenie Rady Nadzorczej. Ubezpieczony nie brał w nim udziału, a z jego dokumentacją zapoznał się w domu, gdzie dostarczył ją pracownik Spółdzielni. On też zaniósł ją z powrotem do Spółdzielni. Ten tok postępowania nie miał charakteru nadzwyczajnego, albowiem już wcześniej był on praktykowany wobec wszystkich członków Rady we wczesnym okresie pandemii.

W literaturze wskazuje się, że przez wykorzystywanie zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem należy rozumieć wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy. O ile praca zarobkowa odnosi się do ekonomicznej strony życia człowieka, to wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem może dotyczyć każdej działalności ubezpieczonego. Przesłanka ta koncentruje się na relacji między sposobem zachowania ubezpieczonego a celem zwolnienia od pracy. Celem zwolnienia lekarskiego jest odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy (K. Stopka [w:] Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, Warszawa 2022, art. 17). W osiągnięciu tego celu przeszkodą może być zatem zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję, w tym wykonywanie pracy niezarobkowej (wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05, OSNP 2006, nr 21-22, poz. 338 i wyrok Sadu Najwyższego z 25 kwietnia 2013 r., I UK 606/12, LEX nr 1391152). Treścią analizowanej przesłanki mogą być także takie zachowania, które zaprzeczają celowi zwolnienia i wskazują, że zwolnienie zostało uzyskane dla innych celów.

Podnosi się, że za zachowania niezgodne z celem zwolnienia uznać należy nadużywanie alkoholu, podejmowanie działań, których chory powinien unikać, wzięcie udziału w wycieczce zagranicznej, wzięcie udziału w imprezie towarzyskiej czy rozrywkowej, nieprzestrzeganie wskazań lekarskich, np. nakazu leżenia w łóżku, zakazu wykonywania różnych prac domowych, prac w ogrodzie lub gospodarstwie rolnym, jak się wydaje za wyjątkiem prac i czynności życiowo uzasadnionych. Dlatego trudno uznać za sprzeczne z celem zwolnienia lekarskiego wykonywanie przez obłożnie chorego czy samotnie mieszkającego ubezpieczonego, który zgodnie z zaleceniami lekarza powinien leżeć, czynności niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Adnotacja na zwolnieniu lekarskim „pacjent może chodzić” (zob. art. 55 ust. 3 pkt 7) upoważnia natomiast do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego, takich jak wstawanie z łóżka, poruszanie się po mieszkaniu, udanie się na ewentualne zabiegi czy kontrolę lekarską.

W niniejszej sprawie rzecz sprowadzała się zatem do oceny, czy zapoznawanie przez około 20 minut w domu z treścią dokumentów, a następnie ich podpisanie może być potraktowane jako działanie sprzeczne z celem zwolnienia lekarskiego. Oczywiste jest, że tego rodzaju czynności w żaden sposób nie mogły wpłynąć na stan zdrowia ubezpieczonego. Nie wiązały się one ze wzmożoną aktywnością ruchową, czy koniecznością przełamywania dolegliwości bólowych, które ubezpieczony odczuwał po zabiegu. Pamiętać trzeba, że ów zabieg przeprowadzony został metodą laparoskopową, a więc nie był znacząco inwazyjny. Zachowanie ubezpieczonego z pewnością nie było też sprzeczne z zaleceniami poszpitalnymi.

Sumą niniejszych rozważań jest stwierdzenie, że analizowane zachowanie ubezpieczonego nie wypełniało dyspozycji art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, co oznaczało, że wypłacony za okres od 7 do 14 czerwca 2020 r. zasiłek chorobowy nie był świadczeniem nienależny w rozumieniu art. 84 ust. 2 ustawy systemowej. Skutkowało to zmianą na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zaskarżonej decyzji poprzez zwolnienie ubezpieczonego z obowiązku zwrotu wypłaconych świadczeń wraz z odsetkami.

sędzia Andrzej Kurzych