Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 sierpnia 2025 roku

Sąd Rejonowy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu

w składzie: Przewodniczący: Sędzia Alina Kordus-Krajewska

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2025 roku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o zasiłek chorobowy

w związku z odwołaniem od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

z dnia 7 lutego 2025 roku nr (...)

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 7 lutego 2025 roku w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej K. K. prawo do zasiłku chorobowego za okres od dnia 6 marca 2021 roku do dnia 18 kwietnia 2021roku oraz stwierdza, że ubezpieczona nie jest zobowiązana do zwrotu zasiłku chorobowego za ten okres wraz z odsetkami w łącznej wysokości 15.107,70 zł (piętnaście tysięcy sto siedem złotych siedemdziesiąt groszy).

II.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz ubezpieczonej tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sędzia Alina Kordus-Krajewska

Sygn. akt IV U 139/25

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 lutego 2025 r. nr: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. (dalej także jako: ZUS, Zakład, organ rentowy), na podstawie art. 17 ust. 1 i art. 66 ust. 2-3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej jako: ustawa zasiłkowa) odmówił K. K. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 6 marca do 18 kwietnia 2021 roku. Na podstawie zaś art. 84 ust. 1, ust. 1a, ust. 2 pkt 3, ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej jako: ustawa systemowa) zobowiązał K. K. do zwrotu nienależnie pobranego od 6 marca do 18 kwietnia 2021 r. zasiłku chorobowego wraz z odsetkami, o łącznej kwocie 15 107,70 zł. Organ rentowy wskazał, że na kwotę tę składały się:

- należność główna 10 806,40 zł z funduszu chorobowego za okres od 6 marca do 18 kwietnia 2021 r.,

- odsetki 4 301,30 zł z funduszu chorobowego

Uzasadniając swoje stanowisko, organ rentowy wskazał, że zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Zakład wyjaśnił, że K. K. była zatrudniona u płatnika składek (...). Na podstawie zaświadczenia lekarskiego seria (...)potwierdzającego brak zdolności do pracy ubezpieczonej
z powodu choroby od 20 lutego do 18 kwietnia 2021 r., płatnik ten wypłacił ubezpieczonej wynagrodzenia za czas choroby od 20 lutego do 5 marca 2021 r. a następnie płatnik wypłacił ubezpieczonej zasiłek chorobowy od 6 marca do 18 kwietnia 2021 r. w kwocie 7 723,76 zł. Organ rentowy wskazał, że ubezpieczona była zatrudniona również u płatnika składek (...) w G. Na podstawie zaświadczenia lekarskiego seria (...) potwierdzającego brak zdolności do pracy ubezpieczonej z powodu choroby od 20 lutego do 18 kwietnia 2021 r., płatnik ten wypłacił ubezpieczonej wynagrodzenia za czas choroby od 20 lutego do 5 marca 2021 r. a następnie płatnik wypłacił ubezpieczonej zasiłek chorobowy od 6 marca do 18 kwietnia 2021 r. w kwocie 3 082,64 zł. Z konta ubezpieczonej wynikało, iż od 20 stycznia 2020 r. do 29 grudnia 2021 r. ubezpieczona była zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy zlecenia u płatnika (...) Płatnik składek (...) (dalej jako: (...), (...)) pismem z 2 stycznia 2025 r. poinformował ZUS, że ubezpieczona wykonywała czynności wynikające z zawartej umowy zlecenia w dniach 20 i 21 marca 2021 roku. Zakład argumentował dalej, że gdy ubezpieczony otrzymuje zwolnienie lekarskie, zobowiązany jest do powstrzymania się od jakichkolwiek czynności związanych
z wykonywaną pracą, nie tylko na rzecz płatnika składek wypłacającego zasiłki, lecz również na rzecz innych podmiotów. Podejmowanie jakichkolwiek czynności w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, związanych z wykonywaniem pracy skutkuje utratą prawa do zasiłku chorobowego. Fakt świadczenia pracy zarobkowej w okresie pobierania zasiłku chorobowego jest podstawą do pozbawienia go prawa do tego zasiłku. Dlatego też, w ocenie organu rentowego, ubezpieczona nie miała prawa do zasiłku chorobowego od 6 marca do 18 kwietnia 2021 r., a wypłacony jej zasiłek za ten okres w kwocie 10 806,40 zł był świadczeniem nienależnie pobranym i podlegał zwrotowi wraz z odsetkami. Zakład wskazał nadto, że na podstawie ary. 84 ust. 1-1a ustawy systemowej, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Odsetki, z zastrzeżeniem ust. 1a są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty. W razie zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, w terminie wskazanym w decyzji zobowiązującej do zwrotu tych należności, nie nalicza się odsetek do spłaconych należności za okres od dnia przypadającego po dniu wydania decyzji do dnia spłaty. Organ wskazał wreszcie, że w myśl art. 84 ust. 2 pkt 3 ustawy systemowej za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, co do których stwierdzono, że w okresie ich pobierania, świadczeniobiorca wykonywał w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową.

(decyzja ZUS – k. 9-10v akt ZUS)

Pismem z 24 lutego 2025 r. K. K. złożyła odwołanie od ww. decyzji, zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej uchylenie oraz o umorzenie postępowania w sprawie zwrotu przez ubezpieczoną wypłaconego jej zasiłku chorobowego za okres od 6 marca do 18 kwietnia 2021 r. w kwocie 10 806,40 zł wraz z odsetkami w kwocie 4 301,30 zł.

W uzasadnieniu ubezpieczona wskazała, że organ rentowy swoje roszczenie motywował faktem realizacji przez ubezpieczoną umowy z (...), wskutek czego ubezpieczona otrzymała kwoty: 562,52 zł oraz 104,92 zł. W ocenie ubezpieczonej aktywności tej nie można było jednak zaliczyć jako pracy zarobkowej. Pierwsza kwota jaką (...) przekazała wnoszącej odwołanie była bowiem zbyt niska aby uznać ją jako zapłatę za działalność zarobkową. Licząc od kwoty bazowej było to 6,67%, a licząc od ogólnej kwoty żądanej przez ZUS – 4,41%. Po drugie – charakter działalności ubezpieczonej był incydentalny oraz wymuszony okolicznościami charakteru. Wnosząca odwołanie powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego (dalej jako: TK), że wykonywanie w czasie orzeczonej niezdolności do pracy działalności przynoszącej wynagrodzenie poniżej minimalnego wynagrodzenia za pracę nie musi stanowić „wykonywania działalności zarobkowej” w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Ubezpieczona podkreśliła, że jej aktywność zawodowa związana z realizacją umowy z (...) miała charakter incydentalny (2 dni w trakcie 40-dniowego zwolnienia lekarskiego) i była realizowana w dniach 20 i 21 marca 2021 roku. Była to sobota i niedziela i był to jedyny termin, który pasował pozostałej grupie osób realizujących wraz z ubezpieczoną umowę z (...). (...) zatrudniła ubezpieczoną oraz 5 innych osób (m.in. T. R., J. O. i M. J.) jako zespół ekspertów do napisania zadań egzaminacyjnych egzaminu zawodowego do banku zadań. M. J. pełniła rolę kierownika naszego zespołu i koordynowała jego działania związane z tworzeniem i korektą zadań. W czasie pracy nad zadaniami organizowane były spotkania wartościujące, które polegały na spotkaniu w formie online autorów zadań i przedyskutowywania przygotowanych wcześniej zadań. Uczestnictwo w tych spotkaniach było obowiązkowe dla wszystkich członków bez wyjątku i nikt nie mógł zastąpić ubezpieczonej. Grupa, do której należała ubezpieczona, straciła jedną osobę, która zmarła wskutek zarażenia (...). Nastąpiło przez to opóźnienie w realizacji zadań. Stan zdrowia ubezpieczonej po wypadku, w którym złamała ona nogę, pozwolił jej na udział w spotkaniu wartościującym bez dodatkowego opóźniania pozostałym członkom zespołu realizacji swoich zadań. W spotkaniu ubezpieczona uczestniczyła na leżąco, aby w żaden sposób nie wpłynąć negatywnie na proces leczenia. Dzięki obecności ubezpieczonej pozostałe osoby mogły bez opóźnień kontynuować pracę nad zestawami egzaminacyjnymi. Ubezpieczona wróciła do pisania zadań dopiero po zakończeniu zwolnienia lekarskiego – po 5 maja 2021 roku. W związku z tym ubezpieczona nie mogła się zgodzić z tym, by jej aktywność zawodowa w dniach 20 i 21 marca 2021 roku była potraktowana jako praca zarobkowa i by przez to ubezpieczona straciła prawo do zasiłku chorobowego. Ubezpieczona podniosła, że zasada, zgodnie z którą wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy jakiejkolwiek pracy zarobkowej skutkuje utratą przez ubezpieczonego prawa do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia, nie ma charakteru bezwzględnego. Przepisy art. 84 ust. 8-8b ustawy systemowej przewidują bowiem możliwość zastosowania ulg w zakresie żądania zwrotu należności. Przesłankami zastosowania jednej z ulg są szczególnie uzasadnione okoliczności lub relacja kwoty pobranych świadczeń do kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, ubezpieczona podniosła kilka kwestii. Po pierwsze – zwróciła uwagę, że zarzut pobrania nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego aktualizuje się jedynie wówczas, gdy osoba pobierająca to świadczenie miała świadomość tego, że było ono nienależne, a świadomość ta wynikała z pouczenia dokonanego przez organ rentowy bądź niektórych innych zachowań ubezpieczonego. Po drugie – prokonstytucyjna wykładnia prawa mogła prowadzić do odmowy zastosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, gdy sankcja przewidywana przez przepis może być uznana w konkretnym przypadku za zbyt drastyczną
i dolegliwą. Po trzecie – jeżeli celem, dla którego ubezpieczony wykonuje pracę przynoszącą zarobek nie jest zapewnienie sobie równoległego do zasiłku chorobowego źródła utrzymania, to trudno takiemu dodatkowemu zajęciu przypisać charakter „pracy zarobkowej”. Ocena zaś, że dana aktywność jest pracą zarobkową w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, jest możliwa, gdy praca ta wykazuje się tą samą lub zbliżoną aktywnością zawodową, jak
w okresach, w których ubezpieczony był zdolny do prowadzenia działalności. Wreszcie – działalność uzasadniona potrzebą środowiskową, społeczną czy publiczną nie jest pracą zarobkową w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Ubezpieczona, odnosząc się do kwestii odsetek, posiłkując się judykaturą, podniosła, że według ogólnej zasady, odsetki powinny być naliczane dopiero od momentu wydania decyzji ustalającej nienależny charakter pobranych świadczeń.

(odwołanie od decyzji ZUS – k. 3-5 akt sądowych)

W odpowiedzi na odwołanie z 27 marca 2025 roku, organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu ZUS wskazał, że zaskarżona decyzja była wydana zgodnie z zasadami sztuki. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej wykonywanie pracy zarobkowej wyklucza wypłatę zasiłku chorobowego. Z kolei art. 68 ust. 1 uprawnia ZUS do przeprowadzenia kontroli prawidłowości pobierania świadczeń krótkoterminowych. W razie stwierdzenia nieprawidłowości organ rentowy władny jest wydać decyzję do zwrotu przedmiotowego świadczenia na podstawie art. 84 ustawy systemowej.

Według ustaleń ZUS ubezpieczona była niezdolna do pracy od 20 lutego do 18 kwietnia 2021 r. w związku ze złamaniem nogi. Powołana przez organ rentowy literatura charakteryzuje wykonywanie pracy zarobkowej jako ogół świadomie podejmowanych czynności ukierunkowanych na zarabianie pieniędzy. Ubezpieczona w dniach 20-21 marca 2021 r., a więc w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonywała czynności związane z zawartą umową zlecenia, za które otrzymała wynagrodzenie. Zasiłek chorobowy wchodzi w miejsce gratyfikacji finansowej, a jego funkcjonowanie w systemie ubezpieczeń społecznych polega na dostarczaniu środków utrzymania osobie, której stan zdrowia uniemożliwia pracę. Powołując się na orzecznictwo SN, organ rentowy wskazał dodatkowo, że osoba uprawiona do zasiłku chorobowego jest zobowiązana do powstrzymania się od wszelkich działań zmierzających do zarobienia pieniędzy. Powołując się zaś na opinię z doktryny, ZUS wskazał, że nie ma przy tym znaczenia wysokość uzyskanego wynagrodzenia, bowiem sankcja wskazana w art. 17 ust. ustawy zasiłkowej znajduje zastosowanie, choćby uprawniony ostatecznie wynagrodzenia tego nie otrzymał. Opierając się po wtóre na judykaturze, organ rentowy podważył jakoby aktywność ubezpieczonej korelowała z potrzebą społeczną. Według organu rentowego nie wiązała się ona bowiem z pełnieniem funkcji publicznej (takiej jak np. funkcja sołtysa czy burmistrza). Według organu rentowego – podnoszony zaś przez ubezpieczoną argument o braku pouczenia o obowiązku zwrotu nadpłaconego świadczenia nie miał w niniejszej sprawie zastosowania. Art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej nie konstytuuje bowiem przesłanki obowiązku takowego pouczenia w związku z nadużyciem wynikającym z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

(odpowiedź na odwołanie – k. 9-10v akt sądowych)

Na dalszym etapie postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił co następuje:

K. K. zatrudniona była w Zespole Szkół (...) w G. (dalej jako: (...)).

(dowód: zestawienie z (...)– k. 32-35 akt sądowych; przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 r. – k. 36v-37v – 00:09:23 – 00:41:26; decyzja ZUS – k. 9-10v akt ZUS, wezwanie ZUS adresowane do(...) – k. 5 akt ZUS; karta zasiłkowa z (...) – k. 7v akt ZUS)

K. K. zatrudniona była również w (...) w G.(dalej jako: (...)).

(dowód: przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 r. – k. 36v-37v – 00:09:23 – 00:41:26; decyzja ZUS – k. 9-10v akt ZUS; wezwanie ZUS adresowane do (...) w G. – k. 6 akt ZUS, karta zasiłkowa z (...) G. – k. 8v akt ZUS)

Ubezpieczona była niezdolna do pracy w okresie od 20 lutego 2021 do 18 kwietnia 2021 roku.

(dowód: zestawienie zaświadczeń lekarskich K. K. – k. 1 akt ZUS; decyzja ZUS – k. 9-10v akt ZUS; karta zasiłkowa z (...) – k. 7v akt ZUS; karta zasiłkowa z (...) G. – k. 8v akt ZUS)

Płatnik składek (...) wypłacił ubezpieczonej z powodu choroby zasiłek chorobowy za okres od 6 marca do 18 kwietnia 2021 r. w łącznej kwocie brutto 7 723,76 zł.

(dowód: decyzja ZUS – k. 9-10v akt ZUS; karta zasiłkowa z (...)– k. 7v akt ZUS)

Płatnik składek (...) wypłacił ubezpieczonej z powodu choroby zasiłek chorobowy za okres od 6 marca do 18 kwietnia 2021 r. w łącznej kwocie brutto 3 082,64 zł.

(dowód: decyzja ZUS – k. 9-10v akt ZUS; karta zasiłkowa z (...) – k. 8v akt ZUS)

Dnia 28 czerwca 2019 roku ubezpieczona podpisała umowę z (...) będącą podmiotem publicznym, w ramach której zobowiązała się do wykonania w terminie do 31 października 2022 r. 6 testów oraz 6 zadań egzaminacyjnych na egzamin zawodowy dla techników żywienia i usług gastronomicznych. Nadto ubezpieczona zobowiązała się do udziału w 5 spotkaniach wartościujących w wymiarze 16 godzin każde, które miały na celu analizę i omówienie ułożonych zadań.

(dowód: umowa pomiędzy K. K. a (...) k. 51-58 akt sądowych)

Ułożenie zadań do części pisemnej i praktycznej egzaminu zawodowego w zawodzie technik żywienia i usług gastronomicznych, objęte umową pomiędzy K. K. a (...), zostało określone jako usługa społeczna.

(dowód: formularz oferty – k. 49-50 akt sądowych)

Zadania egzaminacyjne objęte umową z (...) miały zostać opracowane domyślnie dla wszystkich uczniów techników żywienia i usług gastronomicznych w Polsce.

(dowód: umowa pomiędzy K. K. a (...) k. 51-58 akt sądowych; formularz oferty – k. 49-50 akt sądowych; przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 r. –
k. 36v-37v – 00:09:23 – 00:41:26)

K. K., w związku z umową z (...), została zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego przez (...) w okresie od 20 stycznia 2020 r. do 29 grudnia 2021 roku.

(dowód: decyzja ZUS – k. 9-10v akt ZUS)

Za wykonanie wszystkich zadań egzaminacyjnych przewidziano dla ubezpieczonej wynagrodzenie o sumie 24 000,00 zł. Za udział we wszystkich spotkaniach wartościujących przewidziano dla ubezpieczonej wynagrodzenie o sumie 3 920,00 zł.

(dowód: umowa pomiędzy K. K. a (...) k. 51-58 akt sądowych; oświadczenie odwołującej złożone na rozprawie 27 maja 2025 r. – k. 64 – 00:02:03)

Ubezpieczona realizowała zadania wynikające z umowy z (...) w zespole kilku osób, do których należeli m.in. prowadząca M. J. nadzorująca przebieg prac oraz osoby przygotowujące zadania egzaminacyjne.

Prace związane z realizacją zadań egzaminacyjnych zostały rozłożone na lata 2020-2022.

(dowód: przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 r. – k. 36v-37v – 00:09:23 – 00:41:26; zeznania świadka M. J. złożone na rozprawie 27 maja 2025 r. – k. 64v-66 – 00:07:26 – 00:44:35)

Średnio co roku każda osoba z zespołu przygotowywała po 2 „wiązki egzaminacyjne”, na które składał się zestaw zadań testowych oraz zadanie praktyczne. Po każdorazowym przygotowaniu jednej takiej „wiązki”, następowało spotkanie wartościujące całego zespołu rozłożone na dwa dni. W ramach spotkań omawiano przygotowane zadania w zakresie ich zgodności z podstawą programową oraz zgłaszano liczne uwagi do przygotowanych przez członków zespołu zadań.

(dowód: przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 r. – k. 36v-37v – 00:09:23 – 00:41:26; pismo (...) k. 71; zeznania świadka M. J. złożone na rozprawie 27 maja 2025 r. – k. 64v-66 – 00:07:26 – 00:44:35)

Harmonogram spotkań wartościujących był ustalony z góry, przynajmniej z roku na rok w porozumieniu z członkami zespołu tak, aby dany termin pasował wszystkim. Spotkania były obowiązkowe dla wszystkich członków zespołu. Nieobecność członka zespołu mogła skutkować niewypłaceniem uczestnikowi zespołu wynagrodzenia za udział w spotkaniu wartościującym. Członek zespołu mógł wykonywać swoje zadania wyłącznie osobiście i nie mógł ich scedować na inne osoby bez zgody (...).

(dowód: przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 r. – k. 36v-37v – 00:09:23 – 00:41:26; zeznania świadka M. J. złożone na rozprawie 27 maja 2025 r. – k. 64v-66 – 00:07:26 – 00:44:35; umowa pomiędzy K. K. a (...) k. 51-58 akt sądowych)

W trakcie projektu w wyniku(...) zmarła J. O.. Na pierwszym
w 2021 roku spotkaniu wartościującym treść jej „wiązki” została tylko odczytana. Na dalszym etapie wyłoniono osobę, która przejęła obowiązki po zmarłej członkini zespołu. Był to jedyny przypadek zastąpienia członka zespołu inną osobą.

(dowód: przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 r. – k. 36v-37v – 00:09:23 – 00:41:26; zeznania świadka M. J. złożone na rozprawie 27 maja 2025 r. – k. 64v-66 – 00:07:26 – 00:44:35)

Spotkania wartościujące odbywały się co kilka miesięcy.

(dowód: przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 r. – k. 36v-37v – 00:09:23 – 00:41:26; pismo (...) k. 71 akt sądowych; zeznania świadka M. J. złożone na rozprawie 27 maja 2025 r. – k. 64v-66 – 00:07:26 – 00:44:35)

W dniach 20 i 21 marca 2021 roku, a więc w trakcie swojego zwolnienia lekarskiego, ubezpieczona brała udział w spotkaniu wartościującym w formule online.

(dowód: przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 r. – k. 36v-37v – 00:09:23 – 00:41:26; zeznania świadka M. J. złożone na rozprawie 27 maja 2025 r. – k. 64v-66 – 00:07:26 – 00:44:35; pismo (...) k. 71 akt sądowych)

„Wiązkę egzaminacyjną” na spotkanie wartościujące, które odbyło się 20 i 21 marca 2021 r., ubezpieczona przygotowywała w okresie świąt Bożego Narodzenia w 2020 roku,
a więc w okresie sprzed niezdolności do pracy zapoczątkowanej 20 lutego 2021 roku.

(dowód: przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 r. – k. 36v-37v – 00:09:23 – 00:41:26)

Wynagrodzenie w ramach projektu było wypłacane jego uczestnikom po każdorazowym przygotowaniu „wiązki egzaminacyjnej”, stawieniu się na spotkaniu wartościującym dotyczącym tej „wiązki” oraz dostosowaniu przygotowanych zadań do uwag recenzentów. Wynagrodzenie nie było płatne z dołu tj. w łącznej kwocie określonej w umowie z (...) dopiero po 3 latach przeprowadzenia projektu.

(dowód: zeznania świadka M. J. złożone na rozprawie 27 maja 2025 r. – k. 64v-66 – 00:07:26 – 00:44:35; wyciągi z historii rachunku bankowego K. K. – k. 59-60, 62 akt sądowych)

Za udział w samym spotkaniu wartościującym w dniach 20 i 21 marca 2021 roku ubezpieczona otrzymała wynagrodzenie o łącznej kwocie 667,44 zł.

(dowód: wyciągi z historii rachunku bankowego K. K. – k. 59-60, 62 akt sądowych)

W roku 2021 odbyły się dwa spotkania wartościujące. Drugie z nich odbyło się w dniach 4-5 grudnia. Ubezpieczona brała udział również w tym spotkaniu.

(dowód: pismo (...) k. 71 akt sądowych)

Sąd zważył co następuje:

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił w oparciu o zgromadzoną w sprawie liczną dokumentację oraz bazując na przesłuchaniu ubezpieczonej i na zeznaniach świadka M. J.. Z uwagi na treść zaskarżonej decyzji, Sąd ograniczył swoje ustalenia do okoliczności służących rozstrzygnięciu, czy ubezpieczona w czasie swojej niezdolności do pracy podejmowała działalność zarobkową.

Przepis art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, w zakresie tutaj relewantnym stanowi, iż „Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową […] traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.”. Nie budziło przy tym żadnych wątpliwości, że K. K. w związku z zatrudnieniem w Zespole Szkół (...) w G., w (...) w G. oraz w związku z umową podpisaną z (...)w okresie spornym była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych. Nie budziło również wątpliwości, że ubezpieczona w okresie od 20 lutego do 18 kwietnia 2021 r. była niezdolna do pracy. Powyższe wynikało bowiem z akt ubezpieczonej dostarczonych przez zakład rentowy, a w dużej mierze również z przesłuchania ubezpieczonej na rozprawie 13 maja 2025 roku. Zważywszy na to, że okoliczności te zostały wzajemnie potwierdzone za pomocą źródeł dowodowych pochodzących od stron przeciwnych, Sąd nie znalazł powodu by w nie wątpić. Nie wzbudzało wątpliwości również to, że ubezpieczona w dniach 20 i 21 marca 2021 r., a więc w czasie swojej niezdolności do pracy uczestniczyła w tzw. spotkaniu wartościującym, za które otrzymała wynagrodzenie finansowe. Wynikało to bezpośrednio z przesłuchania ubezpieczonej oraz zeznań M. J. będącej przełożoną ubezpieczonej w ramach realizowanych dla (...) zadań. Powyższe zostało również dowiedzione w drodze pisemnej odpowiedzi udzielonej przez (...)w ramach której potwierdzono obecność ubezpieczonej na tym spotkaniu. Pośrednio zaś na okoliczność tę wskazywała sama treść zawartej przez ubezpieczoną z (...) umowy. Dowodem otrzymanego przez ubezpieczoną wynagrodzenia na łączną kwotę 667,44 zł były zaś wyciągi z rachunku bankowego dostarczone przez pełnomocnika ubezpieczonej, niekwestionowane co do autentyczności i prawdziwości przez organ rentowy.

Istotą sporu było to, czy obecność ubezpieczonej na spotkaniu mogłaby zostać zakwalifikowana jako „praca zarobkowa” w rozumieniu ww. art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Ze względu na treść podnoszonych przez ubezpieczoną zarzutów kwestionowanych przez organ rentowy, Sąd uznał, że kluczowym dla tej kwalifikacji, będzie ocena:

- częstotliwości aktywności zawodowej ubezpieczonej w spornym okresie;

- charakteru otrzymanego przez ubezpieczoną wynagrodzenia (w szczególności względem kwoty roszczenia organu rentowego);

- charakteru aktywności zawodowej ubezpieczonej w kontekście jej ewentualnego uzasadnienia potrzebą społeczną.

Stworzona przez ustawodawcę zasada, zgodnie z którą ubezpieczony wykonujący
w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową, traci prawo do zasiłku chorobowego, na pierwszy rzut oka brzmi bardzo kategorycznie. Jednoznaczne i jasne wyznaczenie granicy, po przekroczeniu której uprawniony do ubezpieczenia traci prawo do tego świadczenia jest zaś o tyle utrudnione, że brak jest definicji legalnej „pracy zarobkowej”. W literaturze, za źródłami leksykograficznymi, podaje się, iż „praca” to „ogół świadomie wykonywanych czynności, podejmowanych działań, których celem jest wytworzenie określonych dóbr materialnych lub kulturalnych; zajęcie; zatrudnienie; wykonywany zawód; robota” (R. Babińska-Górecka, art. 17 [w:] K. Walczak (red.), Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, wyd. 3, Legalis 2025 za: B . Dunaj (red.), Słownik współczesny języka polskiego, Warszawa 1996, s. 845). Jednocześnie jako „zarobek” rozumie się „zapłatę za wykonaną pracę, możliwość zarobienia pieniędzy, możliwość poprawy sytuacji materialnej” (zob. tamże). Tego rodzaju wykładnia oznaczałaby, iż każda osoba, która w okresie niezdolności do pracy podejmie się jakichkolwiek, choćby krótkotrwałych, drobnych działań mających na celu wytworzenie materialnych lub niematerialnych dóbr, za które otrzyma jakąkolwiek zapłatę, powinna utracić prawo do zasiłku chorobowego. Z uwagi jednak na potencjalną choćby wieloznaczność
i nieostrość wymienionych wyżej terminów, a co za tym idzie mnogość i zróżnicowanie stanów faktycznych, jakich terminy te mogą dotyczyć, trudno zgodzić się z tak jednoznaczną interpretacją. Oznaczałaby ona bowiem dyrektywę tożsamego traktowania np. dwóch osób,
z których pierwsza w trakcie kilkudziesięciodniowego zwolnienia jednokrotnie i krótko podejmuje się działalności za które otrzyma drobne wynagrodzenie, a druga w trakcie całego zwolnienia nieprzerwanie podejmuje się dodatkowej, pełnoetatowej działalności zarobkowej. Zwrócił na to uwagę także Sąd Najwyższy w wyroku z 19 lutego 2021 r. (I USKP 12/21, OSNP 2021 nr 12, poz. 139), stając na stanowisku, zgodnie z którym należy odmówić zastosowania sankcji określonej w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, jeżeli byłaby ona zbyt drastyczna i dolegliwa, a przez to niesłuszna i niesprawiedliwa względem podjętego przez ubezpieczonego incydentalnego, wymuszonego okolicznościami charakteru zajęcia zarobkowego.

Nie ulegało wątpliwości, że K. K. w czerwcu 2019 roku podpisała
z (...) umowę, w ramach której zobowiązała się do przygotowania łącznie 6 zestawów zadań egzaminacyjnych dla techników żywienia i usług gastronomicznych oraz udziału w kolejnych spotkaniach wartościujących mających na celu zrecenzowanie tychże zadań. Wynikało to bowiem z dostarczonej Sądowi i niepodważanej co do autentyczności i prawdziwości umowy pomiędzy ubezpieczoną a (...) Z umowy przedmiotowej wynikało również, że całość prac winna zostać zakończona z końcem października 2022 roku. Z przesłuchania ubezpieczonej oraz pośrednio również z zeznań M. J. oraz pisma (...) potwierdzającego obecność ubezpieczonej na spotkaniach wartościujących w 2021 roku wynikało natomiast, iż struktura całego projektu polegała na każdorazowym przygotowaniu przez każdego członka zespołu ubezpieczonej odrębnej „wiązki egzaminacyjnej”, a następnie spotkaniu wszystkich członków zespołu z recenzentami celem omówienia zadań i zgłoszenia do nich poprawek. Jeżeli zatem umowa opiewała na przygotowanie łącznie 6 zestawów egzaminacyjnych i każdorazowym spotkaniu wartościującym omawiającym te zestawy, a całość prac miała zakończyć się pod koniec 2022 roku. Całość prac została rozłożona na kilka lat objętych projektem. Wynikało to zresztą ze zgodnych w tym zakresie relacji ubezpieczonej oraz jej przełożonej. Pośrednio świadczyło o tym zaś pismo (...) adresowane do Sądu, z którego wynikało, że ubezpieczona była obecna w 2021 roku w dwóch spotkaniach wartościujących, z których jedno odbyło się w dniach 20-21 marca, a drugie w dniach 4-5 grudnia. Upewniły Sąd w niniejszym przekonaniu również uzyskane dane finansowe. Uważna lektura umowy podpisanej przez ubezpieczoną z (...) wskazuje bowiem, że ubezpieczona miała otrzymać wynagrodzenie na łączną kwotę kilkudziesięciu tysięcy złotych, jednak po wykonaniu całości zlecenia, a więc wszystkich zestawów egzaminacyjnych jak i biorąc udział we wszystkich spotkaniach wartościujących. Korelowały z tym zaś wyciągi z rachunku bankowego ubezpieczonej świadczące o dwóch przelewach przychodzących na łączną kwotę zaledwie kilkuset złotych. W tym świetle na wiarę zasługiwały zeznania M. J., z których wynikało, że otrzymywane przez członków zespołu kwoty były im wypłacane z dołu za każdy ukończony etap pracy w postaci przygotowania jednej „wiązki egzaminacyjnej” oraz udziału w dotyczącym jej spotkaniu wartościującym. Zatem spotkania wartościujące na przestrzeni lat 2020-2022 odbywały się zaledwie co kilka miesięcy i poprzedzone były przygotowaniem odrębnego zestawu zadań. Wiarygodne były w ocenie Sądu słowa ubezpieczonej, iż wiązkę egzaminacyjną do recenzji na spotkaniu wartościującym w marcu 2021 roku, ubezpieczona przygotowała w okresie Bożego Narodzenia roku poprzedzającego spotkanie, a więc poza okresem spornym. W efekcie działalność ubezpieczonej w spornym okresie, była działalnością wyłącznie incydentalną. Źródła leksykograficzne podają, iż „incydentalny” to „o małym znaczeniu lub zdarzający się bardzo rzadko; marginalny, sporadyczny” (https://sjp.pl/incydentalny, dostęp: 28.07.2025). Udział ubezpieczonej w spotkaniu w dniach 20 i 21 marca w istocie miało taki charakter – było bowiem jednorazowe w całym kilkudziesięciodniowym okresie zwolnienia lekarskiego. Nadto w kontekście wszystkich prac, na jakie opiewał projekt ubezpieczonej, miało ono charakter jedynie cząstkowy i dodatkowy względem zasadniczej części prac, jakimi było opracowanie zadań egzaminacyjnych. Działalność ubezpieczonej nosiła przy tym cechę nie tylko incydentalności, lecz również była wymuszona okolicznościami jej charakteru.

Istota działalności ubezpieczonej objęta całym projektem, w którym ubezpieczona wzięła udział, polegała na opracowaniu uprzednio gruntownie zweryfikowane i skonsultowanego z fachowcami banku zadań egzaminacyjnych. To naturalne więc, że po opracowaniu każdego cząstkowego zestawu zadań, zadania, w celu ich finalnej realizacji, musiały być sprawdzane. Nie umknęło przy tym uwadze Sądu, że członkowie zespołów przygotowujących zadania (w tym więc ubezpieczona) zobowiązywali się do osobistego udziału w całokształcie czynności mających na celu realizację zadań egzaminacyjnych. Scedowanie zaś swoich zadań bez porozumienia z (...) mogło skutkować karami finansowymi. Powyższe wynikało również ze zgodnych w tej mierze relacji ubezpieczonej i M. J.. Sąd nie znalazł zatem powodów, by poczynić przeciwne ustalenia w tym zakresie. Na tej samej podstawie Sąd też poczynił ustalenie, iż harmonogram prac był ustalany przynajmniej rok z góry w porozumieniu ze wszystkimi członkami zespołu opracowującego bank zadań. Jedyną kwestią budzącą wątpliwość było przy tym, czy zespół, w którego pracach uczestniczyła ubezpieczona zastąpił zmarłą w trakcie projektu J. O.. Z relacji ubezpieczonej wynikało bowiem, że po śmierci członkini, nikt nowy jej nie zastąpił, a pracę do niej należącą przejęła przewodnicząca zespołu. Z zeznań samej M. J. wynikało zaś, że po śmierci J. O. na przełomie 2020 i 2021 r., jej „wiązka” została jedynie odczytana na najbliższym spotkaniu wartościującym, a pracę dalej przejęła inna osoba wyłoniona w drodze konkursu. W tej mierze Sąd dał wiarę zeznaniom M. J.. Takie zdarzenie jak śmierć członka zespołu powodowała nadzwyczajną potrzebę w postaci konieczności powołania innej osoby w jego miejsce. Nadto ubezpieczona, mówiąc o przejęciu przez przewodniczącą prac nad partią należącą dotychczas do J. O., mogła mieć na myśli właśnie odczytanie przez przewodniczącą „wiązki” przygotowanej przez J. O. na najbliższym spotkaniu. Okoliczność śmierci jednego z członka zespołu w trakcie pandemii (...)nie neguje w ocenie Sądu, iż bezwzględną, utrzymywaną zasadą był osobisty udział przez członków zespołów we wszelkich należących do nich pracach nad zadaniami egzaminacyjnym.

Reasumując – działalność zawodowa K. K. miała charakter incydentalny
i wymuszona była okolicznościami dotyczącymi jej charakteru. Ubezpieczona wzięła bowiem udział w trakcie całego zwolnienia lekarskiego wyłącznie w jednym, weekendowym
i elektronicznym spotkaniu z ze swoim zespołem. Harmonogram prac był opracowany z góry, a cel jakim było przygotowanie bazy pytań dla absolwentów techników wymuszał sprawną realizację projektu w ramach określonej, kilkuletniej struktury. Trudno byłoby zaś zakładać, że ktokolwiek może przewidzieć wypadek, którego dozna w przyszłości, skutkujący czasowym wyłączeniem go od aktywności zawodowej. Pragnąc nie narażać tak ważnego projektu edukacyjnego na szwank oraz nie chcąc, co zrozumiałe, narazić się na sankcje finansowe, ubezpieczona wzięła udział w przedmiotowym spotkaniu. W konsekwencji, w ocenie Sądu, już zważywszy na powyższe ustalenia, nie sposób było przyjąć, że ubezpieczona w dniach 20 i 21 marca 2021 r. podejmowała pracę zarobkową w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

Zgodnie z przywoływanym już judykatem Sądu Najwyższego, tego typu sytuacja nie występuje, gdy ubezpieczony za pracę wykonaną w trakcie swojej formalnej niedyspozycji zdrowotnej, uzyskał dochód w postaci kwoty stanowiącej kilkuprocentowy zaledwie ułamek należnego zasiłku chorobowego (zob. wyrok SN z 19 lutego 2021 r. (I USKP 12/21, OSNP 2021 nr 12, poz. 139). Nadto w wyroku z 12 maja 2021 r. Sąd Najwyższy skonstatował, iż ustalenie, że ubezpieczony wykonuje prace zarobkową w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej jest możliwe wówczas, gdy praca ta wykazuje się tą samą lub zbliżoną aktywnością zawodową, jak w okresach, w których ubezpieczony był zdolny do prowadzenia działalności (zob. wyrok SN z 12 maja 2021 r., I USKP 19/21, OSNP 2022, nr 3, poz. 26). Sąd Rejonowy przyjął powyższe stanowiska za własne, uznając je za w pełni uzasadnione. W szczególności przyznać trzeba, że ocena charakteru działalności zawodowej ubezpieczonego może być i powinna być rozpatrywana także w drodze porównania otrzymanego przez niego, spornego wynagrodzenia z tym dotychczas otrzymywanym
w ramach regularnej działalności zawodowej. Za udział w spotkaniu w dniach 20 i 21 marca 2021 r. ubezpieczona otrzymała łącznie wynagrodzenie w kwocie 667,44 zł. Tymczasem
z dokumentów przedstawionych przez ZUS, a niekwestionowanych przez ubezpieczoną, wynikało, że otrzymywana przez ubezpieczoną comiesięcznie kwota wynagrodzenia u obydwu płatników składek była kilkukrotnie wyższa. Kwota otrzymanego przez ubezpieczoną wynagrodzenia za aktywność zawodową w spornym okresie była zatem niewspółmiernie niska nie tylko względem całego roszczenia organu rentowego, lecz przede wszystkim względem dotychczas regularnie otrzymywanego wynagrodzenia.

Podsumowując bardzo niska kwota otrzymanego przez ubezpieczoną wynagrodzenia za incydentalną, wymuszoną okolicznościami jej charakteru aktywność zawodową, sprawia, że również z uwagi na to, nie sposób było zakwalifikować aktywności podjętej przez ubezpieczoną w spornym okresie jako „pracy zarobkowej” w myśl art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Suma ta bowiem jako jedyne wynagrodzenie otrzymane przez ubezpieczoną za działalność w okresie jej niezdolności do pracy, wprost wskazuje na marginalny charakter tej działalności niezmierzający do zapewnienia sobie równoległego względem zasiłku chorobowego źródła utrzymania.

Dodatkowo zwraca uwagę inne orzecznictwo. Sąd Najwyższy w wyroku z 5 kwietnia 2016 r. w sprawie o sygn. akt II UK 171/15 (OSNP 2017, nr 11, poz. 150) stanął na stanowisku, iż „Działalność uzasadniona potrzebą środowiskową, społeczną czy publiczną, za którą otrzymuje się wynagrodzenie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, nie jest pracą zarobkową w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 372, z późn. zm.).”. Przedmiotowe orzeczenie dotyczyło sprawy, w której członkowi rady nadzorczej jednej ze spółek Skarbu Państwa realizującej misję publiczną w rozumieniu ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1722 ze zm.), odmówiono prawa do zasiłku chorobowego za okresy, w których brał udział w posiedzeniach rady, z którego to tytułu przysługiwało mu wynagrodzenie nawet wówczas, gdy nie był obecny na większości posiedzeń w danym miesiącu. Sąd Najwyższy stwierdził, iż zasadniczo na tej podstawie, iż „skarżący działał w radzie szczególnej spółki zakotwiczonej w regulacji ustawowej i w ramach wymaganego obowiązku i powinności” nie można było mówić, że działalność, za którą miał otrzymać wynagrodzenie polegająca na uczestnictwie w zebraniach rady była „pracą zarobkową” w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. O braku wyczerpania tej przesłanki świadczyć zaś miał dodatkowo brak uzależnienia wypłaty wynagrodzenia od faktycznej obecności skarżącego na posiedzeniach rady nadzorczej.

Jak Sąd ustalił na podstawie oferty złożonej przez K. K. (...) ułożenie zadań do części pisemnej i praktycznej egzaminu zawodowego
w zawodzie technik żywienia i usług gastronomicznych, objęte umową pomiędzy K. K. a (...), zostało określone jako pewnego rodzaju „usługa społeczna” współfinansowana w ramach (...) (...) jest podmiotem powołanym na podstawie art. 9a ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 881), w szczególności do m.in. przygotowywania i ustalania materiałów egzaminacyjnych, w szczególności zadań i arkuszy egzaminacyjnych do przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego, egzaminu zawodowego oraz egzaminów eksternistycznych, o jakich mowa w ustawie. Jak wynika nie tylko ze wspomnianej ustawy organ ten jest jedynym, i jak sama nazwa wskazuje, centralnym, a więc ogólnopolskim organem o tej funkcji. Oznacza to, że (...) jest instytucją, której zadaniem jest jakim jest przygotowywanie i ustalanie materiałów egzaminacyjnych dla uczniów wszystkich typów szkół w Polsce. Realizowała ona ważny cel publiczny, jakim jest weryfikacja kwalifikacji zawodowych tych osób, która w dalszej konsekwencji będzie miała doniosłe znaczenie dla ochrony ważnych społecznie dóbr. Nie ma w ocenie Sądu przy tym zdaniem sądu kluczowego znaczenia to, że ubezpieczona za swoje zadania miała otrzymać gratyfikację finansową i to wyłącznie wtedy, gdy z zadań tych należycie tj. zgodnie z umową się wywiązała. Fakt, iż za opracowanie materiałów egzaminacyjnych dla osób odpowiedzialnych za to zadanie przewidziano wynagrodzenie wyłącznie w razie faktycznego wywiązania się z obowiązków, nie niweczy w żaden sposób społecznego czy publicznego charakteru tej usługi.

Podsumowując – w ocenie Sądu orzekającego w przedmiotowym stanie faktycznym zaszły wszelkie podstawy, by uznać, iż wzięcie przez K. K. udziału w realizacji zadań egzaminacyjnych stanowiło działalność uzasadnioną potrzebą społeczną i publiczną.

K. K. była zatem uprawniona do zasiłku chorobowego w okresie od 6 marca do 18 kwietnia 2021 roku. Zasiłek chorobowy pobrany zaś przez nią w ww. okresie nie stanowił nienależycie pobranego świadczenia w rozumieniu art. 84 ust. 2 pkt 3 ustawy systemowej. Co za tym idzie – ubezpieczona nie była zobowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie – a contrario art. 84 ust. 1 ustawy systemowej. Dodatkowo jak stanowi art. 84 ust. 3 ustawy systemowej Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata. Mając na uwadze , że zasiłek chorobowy dotyczył okresu od 6 marca 2021roku do dnia 18 kwietnia 2021r. to decyzja ZUS z dnia 10.02.2025r. zobowiązująca do zwrotu nie uwzględniła upływu wskazanych w przepisie 3 lat( postanowienie z dnia 27 kwietnia 2023 r. III USK 144/22). Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji.

Sędzia Alina Kordus-Krajewska