Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2024 roku

Sąd Rejonowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Maria Szymańska

Protokolant sekretarz sądowy Michał Ziółkowski

po rozpoznaniu w dniu 23 grudnia 2024 roku w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa A. S.

przeciwko Zespołowi Szkół w R.

o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych

I.  umarza postępowanie w części – co do kwoty 2 441,77 zł (dwa tysiące czterysta czterdzieści jeden złotych siedemdziesiąt siedem groszy);

II.  zasądza od pozwanego Zespołu Szkół w R. na rzecz powódki A. S. kwotę 7 393,74 zł (siedem tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt trzy złote siedemdziesiąt cztery grosze) tytułem wynagrodzenia za pracę w godzinach ponadwymiarowych;

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV.  wyrokowi w punkcie II. nadaje rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 5 869,50 zł (pięć tysięcy osiemset sześćdziesiąt dziewięć złotych pięćdziesiąt groszy);

V.  nie obciąża powódki kosztami procesu poniesionym przez stronę pozwaną;

VI.  nakazuje pobrać od pozwanego Zespołu Szkół w R. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu kwotę 375,85 zł (trzysta siedemdziesiąt pięć złotych osiemdziesiąt pięć groszy) tytułem części opłaty sądowej od pozwu, od uiszczenia której powódka została zwolniona z mocy ustawy;

VII.  kosztami sądowymi w pozostałym zakresie obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt IV P 194/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 stycznia 2024 r., sprecyzowanym w piśmie przygotowawczym z dnia 26 lutego 2024 r., powódka A. S. domagała się zasądzenia od pozwanego Zespołu Szkół w R. kwoty 744,56 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od poszczególnie wskazanych kwot cząstkowych, we wskazanych okresach.

W uzasadnieniu pozwu powódka wyjaśniła, że jest zatrudniona w pozwanej placówce od 1 września 2006 r., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku nauczyciela wychowania przedszkolnego z pensum 22-25 godzin. W spornym okresie jej wynagrodzenie wynosiło 4 046 zł brutto. Pozwana nie wypłaciła powódce wynagrodzenia za pracę w godzinach ponadwymiarowych okres od 2 stycznia 2021 r. do 13 maja 2022 r. w żądanej wysokości. Godziny te zostały wprowadzone jako tzw. godziny covidowe, od 7:30 do 8:00 i od 13:00 do 13:30 każdego dnia zajęć opiekuńczych z dziećmi, do 3,5 godziny w tygodniu i zostały zniesione dopiero z końcem roku szkolnego 2023 r., w wyniku zaleceń pokontrolnych Państwowej Inspekcji Pracy. Jak podstawę prawną roszczenia powódka wskazała art. 42 ust. 1 i 2 i art. 35 ust. 3 Karty Nauczyciela.

Pozwany Zespół Szkół w R. w odpowiedzi na pozew wniósł o jego oddalenie w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu. Pozwany potwierdził fakt zatrudnienia powódki na stanowisku nauczyciela na podstawie Karty Nauczyciela i wysokość pensum 25 godzin. Zaprzeczył jednakże aby powódka pracowała w godzinach ponadwymiarowych we wskazanym w pozwie okresie albowiem obowiązuje ją 40godzinowa, tygodniowa norma czasu pracy zgodnie z art. 42 ust. 1 Karty Nauczyciela, który stanowi lex specialis wobec ogólnych norm czasu pracy. W ramach tak ustalonego czasu pracy i otrzymywanego wynagrodzenia, nauczyciel obowiązany jest realizować zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z wychowankami albo na ich rzecz, inne zajęcia i czynności wynikające z zasad statutowych szkoły oraz związane z przygotowywaniem się do zajęć czy samokształceniem. Nadto w ramach czasu pracy nauczyciele zobowiązani są do pełnienia dyżurów np. w czasie przerw pomiędzy lekcjami czy w godzinach, w których następuje przyjazd uczniów do szkoły. Powódka realizując dyżury w celu zapewnienia opieki nad dziećmi uczęszczającym do pozwanej placówki, w zakresie w jakim nie przekraczał on normy 40 godzin tygodniowo, nie realizowała żadnych godzin ponadwymiarowych, o których mowa w art. 35 KN, a jedynie wykonywała zadania opisane w art. 42 ust. 1 KN. W okresie objętym sporem powódka ani razu nie przekroczyła tygodniowej normy czasu pracy powyżej 40 godzin. Wskazana przez powódkę kontrola PIP nie przesądziła o nieprawidłowości działań pozwanego; w zaleceniach pokontrolnych nakazano w pierwszej kolejności ustalić czy nauczyciele pracowali w godzinach ponadliczbowych, a jeżeli tak, wypłacić stosowne wynagrodzenie. Powołała się notabene również na art. 42 KN.

Powódka w piśmie przygotowawczym z 30 kwietnia 2024 r. rozszerzyła powództwo do kwoty 9 835,51 zł za okres od września 2020 r. do maja 2022 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od poszczególnie wskazanych kwot cząstkowych, za okresy zamknięte. Powódka potrzymała dotychczasową argumentację pozostając na stanowisku, że wszystkie godziny ponad pensum określane jako zajęcia opiekuńcze są godzinami ponadwymiarowymi płatnymi na podstawie art. 35 ust. 2 i 3 KN. Godziny te były ewidencjonowane zgodnie z art. 42 ust. 7a KN. / k. 254-257/

W piśmie przygotowawczym złożonym na rozprawie w dniu 30 października 2024 r. powódka ograniczyła żądanie pozwu do kwoty 7 393,74 zł tytułem wynagrodzenia za pracę w godzinach ponadwymiarowych okres od 25 stycznia 2021 r. do 13 maja 2022 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od poszczególnie wskazanych kwot cząstkowych, za okresy zamknięte. W pozostałym zakresie powódka cofnęła powództwo na rozprawie w dniu 30 października 2024 r. Podtrzymała argumentację prawną żądanego roszczenia.

Pozwany w piśmie przygotowawczym z 27 listopada 2024 r. i na rozprawie w dniu 23 grudnia 2024 r. wyraził zgodę na cofnięcie powództwa ponad kwotę 7 393,74 zł. Z kolei na rozprawie w dniu 11 grudnia 2024 r. pozwany oświadczył, że nie kwestionuje ilości godzin przepracowanych przez powódkę, wskazanych w piśmie z 30 października 2024 r., jak i wysokości stawki za godzinę, która została wyliczona przez pozwanego. Kwestionuje powództwo co do zasady, podtrzymując argumentację, że w czasie pracy wskazanym przez powódkę nie wykonywała pracy w godzinach ponadwymiarowych w rozumieniu art. 35 ust. 2 KN, a zadania mieszczące się w normie czasu pracy określonej w art. 42 ust. 1 KN.

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka od 2006 r. jest zatrudniona na stanowisku nauczyciela przedszkola, początkowo w Przedszkolu (...) w R., po przekształceniu od 1 września 2009 r. w Zespole Szkół w R., niezmiennie w placówce przedszkolnej – Przedszkolu (...) wchodzącym w skład Zespołu Szkół. Wymiar czasu pracy powódki został określony jako pełen etat pensum 25 godzin, a w umowie o pracę na czas nieokreślony z 1 września 2009 r. „22/22 (etat)”. Pensum nauczyciela wychowania przedszkolnego wynosi od 22 do 25 godzin tygodniowo, w zależności do wieku dzieci pozostających pod opieką – w przypadku 3, 4 i 5-latów jest to 25 godzin, a 6-latów 22 godziny. Zmiana grupy łącząca się ze zmianą wysokości pensum nie powodowała zmiany warunków pracy, nie stosowano wypowiedzeń zmieniających.

/fakty bezsporne oraz dowody: umowy o pracę k. 7-8, 186, 190, 196, 214;pismo z 15.05.2017 r. k. 113; pismo z 1.09.2009 r. k. 185/

Wysokość wynagrodzenia powódki w okresie zatrudnienia ulegała licznym zmianom. Na wynagrodzenie składało się wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatki – przyznawane po spełnieniu dodatkowych przesłanek bądź ustalane przez Dyrektora placówki – za wysługę lat, wiejski, mieszkaniowy (do 1 stycznia 2018 r.), motywacyjny, funkcyjny, za wychowawstwo klasy, dla nauczyciela opiekującego się oddziałem przedszkolnym (od 1 września 2019 r.). Przesłanki do nabycia prawa do dodatków oraz sposób ustalenia ich wysokości w ostatnim czasie był określony w Regulaminie wynagradzania nauczycieli, dla których organem prowadzącym jest Gmina (...) i Gmina R. w kształcie ustalony w uchwale nr (...)Rady Miejskiej R. z 27 listopada 2019 r.

Wypłata wynagrodzenia podstawowego i ustalonych dodatków odbywała się z góry, z początkiem miesiąca. Natomiast wypłata wynagrodzenia za przepracowane godziny dodatkowe za dany miesiąc odbywała się wraz z wynagrodzeniem podstawowym za kolejny miesiąc.

Podstawę ewidencję czasu pracy nauczycieli stanowił dziennik zajęć przedszkola, w którym wpisywano zarówno godziny rozpoczęcia i zakończenia zajęć jak i przedmiot zajęć w poszczególnych częściach dnia. Nadto raz w miesiącu nauczyciele byli zobowiązani do wypełniania kart pracy - rozliczenia godzin zrealizowanych, które składali około 20 danego miesiąca. Karty podlegały weryfikacji w zakresie zgodności z zapisami w dziennikach i po jej dokonaniu dopiero ustalano dodatkowe wynagrodzenie, co było przyczyną późniejszego terminu wypłaty wynagrodzenia w tej części.

/fakty bezsporne/

W roku szkolnym 2020/2021 powódka otrzymała przydział 26,5 godzin tygodniowo przy pensum 25 godzin. Od 1 września 2020 r. wynagrodzenie powódki ustalono następująco: 4 046 zł wynagrodzenie zasadnicze, 647,36 zł dodatek za wysługę lat, 404,60 zł dodatek wiejski, 300 zł dodatek dla nauczyciela opiekującego się oddziałem przedszkolnym oraz 1% wynagrodzenia zasadniczego tytułem dodatku motywacyjnego, zwiększony w okresie od 1 marca 2021 r. do 31 sierpnia 2021 r. do 2% wynagrodzenia zasadniczego. Z dniem 1 października 2020 r. przyznany powódce przydział godzin zwiększono do 27.

W roku szkolnym 2021/2022 powódka otrzymała przydział 26,5 godzin tygodniowo przy pensum 25 godzin. Od 21 marca 2022 r. przydział godzin zwiększono do 28,5 tygodniowo, a od 1 kwietnia 2022 r. zmniejszono do 26,5 tygodniowo. Od 1 września 2021 r. powódce przyznano dodatek stażowy w wysokości 17% wynagrodzenia zasadniczego w dotychczasowej wysokości. Dodatek motywacyjny na okres od 1 września 2021 r. do 28 lutego 2022 r. został ustalony w wysokości 2% wynagrodzenia zasadniczego, a od 1 marca 2022 r. do 31 sierpnia 2022 r. 1 % wynagrodzenia zasadniczego. Z dniem 1 maja 2022 r. wynagrodzenie zasadnicze powódki uległo zwiększeniu do kwoty 4 224 zł, co przełożyło się na wysokość dodatku stażowego (718,08 zł) i dodatku wiejskiego (422,40 zł) oraz motywacyjnego. Wysokość dodatku dla nauczyciela opiekującego się oddziałem pozostała bez zmian (300 zł).

/dowód : przydział godzin k. 64, 66, 69, 78, 82; dekrety płacowe k. 63, 65, 67, 77, 79, 81/

Przedszkole (...) było czynne od 6:30 do 16:00 lub okresowo 16:30 i w tych godzinach było zobowiązane do zapewnienia opieki wychowankom. Nauczyciele przedszkola świadczyli pracę zgodnie z harmonogramem, ustalanym we wrześniu na cały rok szkolny. Pierwszy nauczyciel przychodził na godzinę 6:30 i otwierał placówkę. Dzieci schodziły się do godziny 8:00, kiedy to zaczynały się zajęcia w docelowych grupach. Do tej godziny trwały zajęcia opiekuńczo-wychowawcze, które polegały na swobodnej zabawie, wspólnych bądź indywidualnych grach i zabawach, rozwijaniu umiejętności czytelniczych. Do 7:00 opiekę sprawował jeden nauczyciel. O 7:00 przychodził kolejny nauczyciel i wówczas dzieci były dzielone na dwie grupy – młodsza 3 i 4 latków oraz starsza 5 i 6 latków i w tych grupach kontynuowano zajęcia opiekuńczo-wychowawcze. Na godzinę 8:00 przychodzili wszyscy pozostali nauczyciele i od tego momentu zajęcia odbywały się w docelowych grupach. Zajęcia grupowe trwały do godziny 13:00. Po tej godzinie dzieci systematycznie rozchodziły się do domów, a pozostające dzieci były ponownie łączone najpierw w dwie grupy wiekowe, a później w jedną, analogicznie jak w godzinach rannych prowadzono zajęcia opiekuńczo-wychowawcze, swobodną zabawę, zajęcia wyciszające. Również nauczyciele od godziny 13:00 kończyli pracę, przy czym zgodnie z harmonogramem część z nich pracowała w dane dni do zamknięcia placówki.

Do zakończenia roku szkolnego 2019-2020 wszystkie godziny pracy nauczycieli wykonywane zgodnie z ustalanymi dla nich grafikami, w tym przypadające przed godziną 8:00 i po godzinie 13:00 były płatne. Godziny te, tak samo jak godziny zajęć w grupach indywidualnych były wpisywane w dziennikach zajęć przedszkola. Były one również uwzględniane w tworzonych przez nauczycieli comiesięcznych planach zajęć, które były przekazywane dyrekcji placówki. Harmonogram dzienny pracy z wychowankami był dzielony na trzy części. Część pierwsza była realizowana od momentu przybycia dziecka do placówki do śniadania, które podawano o godz. 8:15 i były to zajęcia opiekuńczo-wychowawcze, a w grupach indywidualnych też gimnastyka, śpiewanie, zajęcia utrwalające z dnia poprzedniego, część druga pomiędzy śniadaniem a obiadem była częścią stricte dydaktyczną, a część trzecia po obiedzie, który podawano około godziny 11:00 stanowiły ponownie zajęcia opiekuńczo-wychowawcze, zajęcia utrwalające. Wszystkie zajęcia stanowiły realizację podstawy programowej, która w odniesieniu do dzieci przedszkolnych obejmowała zarówno naukę w rozumieniu dydaktycznym jak i naukę samoobsługi czy swobodnej zabawy (wykorzystywanie swobodnej zadany w celu samorozwoju). Nie było przerw pomiędzy zajęciami, nauczyciele przedszkola nie pełnili dyżurów jak nauczyciele szkół.

/dowód: zeznania świadka M. S. na rozprawie w dniu 30.10.2024 r., min. 00:41:50-01:07:51, protokół skrócony k. 342-345; dowód z przesłuchania powódki na rozprawie w dniu 30.10.2024 r., min. 01:15:04-01:30:17, protokół skrócony k. 342-345/

Z początkiem roku szkolnego 2020-2021, już po zatwierdzeniu harmonogramu rocznego, ówczesna Dyrektor pozwanego zorganizowała spotkanie z kadrą Przedszkola (...), na którym poinformowała o zmianie siatki godzin z związku z epidemią Covid-19 i dostosowaniem do przepisów sanitarnych. Zmiana miała polegać na obowiązku wcześniejszego rozpoczynania pracy przez wszystkich nauczycieli, o godzinie 7:00, od której miał już następować podział na indywidualne grupy oraz wydłużeniu godzin pracy w grupach do godziny 14:00. Godziny pracy od 7:00 do 8:00 i od 13:00 do 14:00 nie będą płatne jako tzw. godziny covidowe i nie mają być wpisywane w comiesięczne rozliczenia zrealizowanych godzin. Wobec sprzeciwu nauczycieli, którzy wskazywali na obowiązek wypłaty wynagrodzeń za godzony wypracowane ponad przydzielone pensum, Dyrektor zobowiązania się do skonsultowania planowanych zmian z Kuratorium Oświaty. Tego samego dnia zostało zwołane drugiej zebranie, w którym uczestniczyła tylko część nauczycieli albowiem nie wszyscy uzyskali informację o jego zwołaniu, Dyrektor poinformowała o zmianach w stosunku do wcześniejszych założeń – praca w tzw. godzinach covidowych będzie obowiązkowa od 7:30 do 8:00 i od 13:00 do 13:30. Pozostała przy postanowieniach o bezpłatnym charakterze świadczonej w tych godzinach pracy i podtrzymała zakaz wpisywania tych godzin w rozliczenia zrealizowanych godzin.

/dowód: przydział zadań k. 241; zeznania świadka M. S. na rozprawie w dniu 30.10.2024 r., min. 00:41:50-01:07:51, protokół skrócony k. 342-345; dowód z przesłuchania powódki na rozprawie w dniu 30.10.2024 r., min. 01:15:04-01:30:17, protokół skrócony k. 342-345/

Powódka od 25 stycznia 2021 r. do końca roku szkolnego przepracował 63,5 tzw. godzin covidowych. Praca w tzw. godzinach covidowych była kontynuowana w roku szkolnym 2021/2022. Powódka w okresie od września 2021 r. do 13 maja 2022 r. przepracowała 104,5 godziny tzw. godziny covidowe. Godzinna stawka wynagrodzenia powódki w tym okresie wynosiła 43,98 zł.

Podczas tych godzin wykonywała analogiczną pracę jak wcześniej, przed rokiem szkolnym 2020/2021, tj. zajęcia opiekuńczo-wychowawcze przed rozpoczęciem zajęć dydaktycznych (7:30-8:00) i po ich zakończeniu (13:00-13:30), z tą różnicą, że były one realizowane w indywidualnie przydzielonej grupie, a nie grupach łączonych.

Powódka zgodnie z żądaniem Dyrektor nie wpisywała tych godzin w comiesięcznych rozliczeniach zrealizowanych godzin. Nauczycielom, którzy dokonywali takich wpisów, rozliczenia były zwracane z obowiązkiem poprawy i ich usunięcia tych zapisów.

/fakty częściowo bezsporne oraz dowody: rozliczenie zrealizowanych godzin k. 267-289; pozew z 30.10.2024 r. z załączonym zestawieniem z dzienników zajęć przedszkola k. 332-341v; z eznania świadka M. S. na rozprawie w dniu 30.10.2024 r., min. 00:41:50-01:07:51, protokół skrócony k. 342-345; dowód z przesłuchania powódki na rozprawie w dniu 30.10.2024 r., min. 01:15:04-01:30:17, protokół skrócony k. 342-345/

Nauczyciele Przedszkola (...) pozwanej placówki konsekwentnie kwestionowali brak wypłaty za pracę w tzw. godzinach covidowych, które były kontynuowane także w roku szkolnym 2022/2023. W tym temacie zwracali się także do organów i urzędów, w tym Państwowej Inspekcji Pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy w czerwcu i lipcu 2023 r. przeprowadziła kontrolę w Zespole Szkół w R.. W wystąpieniu pokontrolnym zobowiązano pozwanego m. in. do dokonania analizy dzienników lekcyjnych nauczycieli przedszkola celem ustalenia ilości godzin ponadwymiarowych realizowanych w ramach tzw. bezpłatnych dyżurów przydzielanych w wymiarze po 30 minut w czasie przed i po zajęciach z podstawy programowej oraz naliczenia i wypłacenia wynagrodzenia za te godziny (pkt 23), a także dokonania analizy i rozliczenia czasu pracy nauczycieli przedszkola w lipcu 2021 r. i lipcu 2022 r. oraz naliczenia i wypłacenia należnego za przepracowane w tym okresie godziny ponawymiarowe (pkt 20 i 21).

Pozwany w wykonaniu zaleceń dokonał rozliczenia i wypłaty wynagrodzenia za pracę za lipiec. Nie stwierdzono podstaw do wypłaty wynagrodzenia w pozostałym zakresie. Ówczesna Dyrektor pozwanego w oświadczeniu z 1 sierpnia 2023 r. wskazała, że od roku szkolnego 2023/2024 zmieni się organizacja pracy przedszkola w ten sposób, że nauczyciele nie będą pełnili dyżurów przed i po zajęciach. Jednocześnie wyjaśniła, że „Swoje dotychczasowe ustalenia dot. powyższych kwestii opierałam na ustawie KN art. 42 ust. 2, opinii Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz opinii prawnej. Działałam w przeświadczeniu, że jest to zgodne z przepisami.”

Powódka pismem z 14 grudnia 2023 r. wezwał pozwaną do polubownego rozwiązania i wypłaty wynagrodzenia za przepracowane godziny ponadwymiarowe. Pozwany nie spełnił świadczenia. Przed wytoczeniem powództwa omówiono również powódce udostępnienia dzienników celem weryfikacji ilości przepracowanych godzin.

/fakty częściowo bezsporne oraz dowody : wystąpienie k. 11-13; wystąpienie polubowne k. 9-10; oświadczenie z 1.08.2023 r. k. 247;pismo z 26.02.2024 r. k. 22; zeznania świadka M. S. na rozprawie w dniu 30.10.2024 r., min. 00:41:50-01:07:51, protokół skrócony k. 342-345; dowód z przesłuchania powódki na rozprawie w dniu 30.10.2024 r., min. 01:15:04-01:30:17, protokół skrócony k. 342-345/

Organ prowadzący Gmina (...) i Gmina R. w piśmie skierowany do Okręgowego Inspektora Pracy w B. z 12 marca 2024 r. oświadczyła, że „Wbrew zapowiedziom P. Dyrektor nie posiada pozytywnej opinii Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Kuratorium Oświaty Delegatura w T.. Posiada opinia prawna (…) nie potwierdza w sposób jednoznaczny prawidłowości działań Dyrektora”. Nadto wskazano, że „Burmistrz Miasta i Gminy w R. został wprowadzony w błąd dając wiarę ustnie przekazywanym informacją, że dwie kancelarie prawne oraz Kuratorium Oświaty, także Ministerstwo Edukacji Narodowej uznają prawidłowość działania P. Dyrektor. (…) Gmina R. na płace nauczycieli przekazuje środku globalnie i nigdy nie odmawiała ich uznania, zgodnie z Kartą Nauczyciela oraz zaleceniami innych instytucji, w tym Inspekcji Pracy.”

/dowód: pismo z 12.03.2024 r. k. 248/

Sąd zważył co następuje :

Powyższy stan faktyczny był w większości ostatecznie bezsporny, a w uzupełniającym zakresie został oparty na dowodach z dokumentów przedłożonych przez strony, zeznaniach świadka M. S. (2) oraz powódki.

Dokumenty, w oparciu o które poczyniono ustalenia faktyczne zostały uznane za wiarygodne i miarodajne, nich autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Sąd natomiast odmówił miarodajności przedłożonym przez stronę pozwaną kopią dzienników zajęć przedszkola z uwagi na ich niekompletność. Natomiast mając na uwadze, że na rozprawie w dniu 11 grudnia 2024 r. strona pozwana złożyła oświadczenie, że nie kwestionuje, iż powódka świadczyła pracę w okresach i ilości wskazanych w pozwie z dnia 30 października 2024 r. (sprecyzowaniu pozwu), a dane zawarte w przedmiotowym piśmie powódka zaczerpnęła właśnie z udostępnionych jej dzienników zajęć przedszkola, należało odstąpić od zobowiązania pozwanego do złożenia czytelnych odpisów tych dokumentów, przyjmując ten fakt za bezsporny. Tożsamo utraciły istotność prywatne zestawienia składane przez powódkę oraz stronę pozwaną na okoliczność ilości przepracowanych godzin, których wartość dowodowa była wzajemnie kwestionowana.

Zeznania świadka M. S. (2) oraz powódki uznano za wiarygodne i miarodajne dla ustalenia istotnych okoliczności faktycznych sprawy. Zeznania te były spontaniczne i ogólnie spójnie, a sporadyczne różnice wynikały z upływu czasu od opisywanych zdarzeń i miał charakter marginalny. Zeznające zgodnie odniosły się zarówno do charakterystyki funkcjonowania Przedszkola (...), rozkładu zajęć w ciągu dnia i ich charakterystyki jak i okoliczności wprowadzenia tzw. godzin covidowych, wykonywanych wówczas czynności i ich rozliczenia, a zeznania te nie były sprzeczne ze zgromadzoną w sprawie dokumentacją. Strona pozwana zrezygnowała z prawa przesłuchania swojego przedstawiciela w charakterze strony. Ostatecznie nie złożono również wniosku o przesłuchanie byłej Dyrektor pozwanego.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 1 k.p.c. pominął zgłoszony przez powódkę dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty prawa oświatowego na okoliczność wyjaśniania przepisów Karty Nauczyciela. Będące przedmiotem opinii biegłego sądowego wiadomości specjalne (art. 278 k.p.c.) nie mogą dotyczyć prawa, z wyjątkiem prawa obcego (art. 51 a § 3 ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych). Powyższe jest oczywistą konsekwencją prawidłowego założenia, że sąd rozstrzygający daną sprawę zna przepisy prawa mające zastosowanie w sprawie i samodzielnie dokonuje jego wykładni, jeżeli istnieje taka potrzeba.

Istotny w sprawie stan faktyczny był w istocie bezsporny. Pozwany nie kwestionował, że powódka jest zatrudniona we wchodzących w skład Zespołu Szkół (...) jako nauczyciel, w oparciu o Kartę Nauczyciela, obowiązujących ją warunków pracy (wysokości pensum) i płacy, w tym sposobu ustalania poszczególnych składników wynagrodzenia i terminów wypłat. Strony ostatecznie zgodnie oświadczyły, na rozprawie w dniu 11 grudnia 2024 r., że wynagrodzenie podstawowe z dodatkami jest wypłacane z góry za dany miesiąc, zaś wynagrodzenie za wypracowane godziny dodatkowe, zliczane do około 20stego danego miesiąca, jest wypłacane w kolejnym miesiącu wraz z wynagrodzeniem podstawowym. Pomiędzy stronami bezspornym ostatecznie było także, że powódka w okresie objętym pozwem świadczyła pracę w pozwanej placówce w ilości i godzinach ostatecznie sprecyzowanych w pozwie z 30 października 2024 r. (sprecyzowaniu pozwu), jak i obowiązująca za ten okres stawka wynagrodzenia godzinowego powódki (43,98 zł). W konsekwencji spór miał ostatecznie wyłączenie charakter prawy, sprowadzający się do oceny czy praca wykonywania przez powódkę w dniach i godzinach objętych sporem była pracą w godzinach ponadwymiarowych w rozumieniu art. 35 ust. 2 KN i powódka winna otrzymać za ich przepracowanie wynagrodzenie, czy też – jak upatrywał tego pozwany – była pracą w obowiązującym powódkę czasie pracy określonym w art. 42 ust. 1 KN, która jednocześnie nie była pracą dydaktyczną, a opiekuńczo-wychowawczą, za którą należy się wynagrodzenie dopiero po przekroczeniu wskazanej w przepisie 40godzinnej normy czasu pracy, co w okresie objętym sporem nie miało miejsca.

Przystępując do rozważań prawnych w pierwszej kolejności odnieść się należało do ogólnie regulującego czas pracy nauczycieli art. 42 ust. 1 KN, zgodnie z którym czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. Przepis art. 42 ust. 2 KN określa, że w ramach tak ustalonego czasu pracy oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować:

1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7;

2) inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów;

3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Istotnym jest również art. 42 ust. 7a KN, który określa, że zajęcia i czynności realizowane w ramach czasu pracy nauczyciela, o których mowa w ust. 2 pkt 1, są rejestrowane i rozliczane w okresach tygodniowych odpowiednio w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć. Oznacza to z jednej strony, że ewidencji podlegają wszystkie zajęcia prowadzone z wychowankami, niezależnie czy są to zajęcia stricte dydaktyczne czy opiekuńcze lub wychowawcze, z drugiej strony, że inne czynności wykonywane przez nauczycieli przewidziane w ust. 2 pkt 2 i 3 KN takiej ewidencji nie podlegają, a nauczyciele mają obowiązek ich wykonywania w czasie pracy i za określonym wynagrodzeniem.

Z kolei art. 35 ust. 1 KN określa, że w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przepis art. 35 ust. 2 KN definiuje, że przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Za przepracowaną w tych warunkach godzinę wynagrodzenie wypłaca się – zgodnie z ust. 3 – według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy.

Zestawienie tych dwóch regulacji – ogólnego czasu pracy w wymiarze 40 godzin i pracy w godzinach ponadwymiarowych – nasuwa pytanie o ich relację, mianowicie kiedy praca wykonywana przez nauczyciela ponad tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin (pensum) jest pracą w godzinach ponadwymiarowych, za które przysługuje mu dodatkowe wynagrodzenie, a kiedy pracą nadal wykonywaną w ramach ogólnego, 40 godzinnego czasu pracy, za którą takie wynagrodzenie nie przysługuje. Otóż analiza tych przepisów nakazuje wywieść wniosek, że każda praca wypełniająca przesłanki definicji zawartej w art. 35 ust. 2 KN, tj. praca podlegająca na prowadzeniu zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub na ich rzecz, w ilości ponad określone indywidualne pensum jest pracą, za którą nauczycielowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie ustalone zgodnie z art. 35 ust. 3 KN. Zwrócić należało uwagę, że art. 35 ust. 1 i ust. 2 KN odnoszą się do pracy ponad „obowiązkowy wymiar godzin zajęć”, a nie czasu pracy jako takiego, co uzasadniałoby sięgnięcie do art. 42 ust. 1 KN i przyjęcie, że dopiero praca ponad wskazaną w tym przepisie 40godzinną normę jest pracą dodatkowo płatną. Prawo do dodatkowego wynagrodzenia przysługuje nauczycielowi już po przekroczeniu obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, które określa pensum, ale nie w przypadku wykonywania jakichkolwiek pracy określonych w art. 42 ust. 2 pkt 1-3 KN, a jedynie enumeratywnie wymienionych w art. 35 ust. 2 KN.

Na tożsamym stanowisku stanął również Sąd Najwyższy wskazując w uzasadnieniu wyroku z dnia 5 grudnia 2019 r. (III PK 28/18, LEX nr 3364185), że wynagrodzenie z art. 35 ust. 3 ustawy z 1982 r. Karta Nauczyciela odnosi się do określonego pojęcia normatywnego "godziny ponadwymiarowe" definiowanego w art. 35 ust. 2 w związku z art. 42 ust. 3 tego aktu prawnego - jako jednego z elementów ustawowego czasu pracy nauczyciela określonego w tym przepisie. Przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Natomiast obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych (pensum) ujęty jest - w odniesieniu do poszczególnych kategorii nauczycieli - w art. 42 ust. 3 Karty Nauczyciela. W związku z tym zarówno pojęcie "pensum", jak i pojęcie "godziny ponadwymiarowe" są ściśle określonymi pojęciami ustawowym, a w konsekwencji przekroczenie ustawowego pensum rodzi prawo do wynagrodzenia w godzinach ponadwymiarowych.

Zagadnieniem charakterystyki dodatkowej (ponad pensum) pracy nauczycieli przedszkoli zajmował się również Sąd Okręgowy w P., który w uzasadnieniu do wyroku z dnia 29 października 2020 r. (V Pa 39/20, LEX nr 3101905) zwrócił uwagę, że „Godziny ponadwymiarowe to zatem godziny zrealizowane ponad obowiązujący nauczyciela tygodniowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych (tzw. pensum), za które przysługuje wynagrodzenie. Przesłanką do przydzielenia godzin ponadwymiarowych są szczególne wypadki podyktowane koniecznością realizacji programu nauczania. Przepisy zawarte w Karcie Nauczyciela, ani w ustawie o systemie oświaty nie definiują pojęć "zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze" oraz "program nauczania". Ogólnie pojęte obowiązki dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze mogą wynikać z realizacji obowiązkowego programu nauczania ustalonego przez Ministra Edukacji Narodowej w ramach ustawowych zadań systemu oświaty oraz ze statutu szkoły uwzględniającego podstawę programową (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2010 r., sygn. akt IIPK 279/09). Sąd I instancji wskazał, iż dokonując oceny ustalonego w sprawie niniejszej stanu faktycznego w kontekście powołanych powyżej przepisów należy uwzględnić specyfikę pracy (...), w istotnym stopniu odmienną od funkcjonowania szkoły, w szczególności w kwestii prowadzenia zajęć edukacyjnych i realizowania programu nauczania. Specyfika ta znajduje także swoje odzwierciedlenie w zwiększonym w Karcie Nauczyciela pensum nauczyciela pracującego w (...) (co do zasady 25 godzin tygodniowo, a w przypadku nauczycieli grup dzieci 6-letnich 22 godziny) w stosunku do nauczycieli szkół podstawowych (18 godzin tygodniowo).” a dalej „Kwalifikacji prawnej objętych sporem godzin pracy świadczonych przez powódki należy dokonać z uwzględnieniem ustalonego w przedmiotowej sprawie stanu faktycznego. Powódki wykonywały dokładnie taką samą pracę przy niezmienionym stanie prawnym, jaką świadczyły przed 1 września 2017 r., którą przestano im wliczać do pensum. (..) Sąd Rejonowy podkreślił, iż nie były to zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, a dodatkowe godziny pracy nauczycieli podyktowane potrzebami pracodawcy związanymi ze zmniejszoną kadrą pedagogiczną przy zachowanych dotychczasowych godzinach otwarcia (...). Po 1 września 2017 r. nie pojawiły się dodatkowe, czy też zupełnie nowe zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych, bądź potrzeby i zainteresowania przedszkolaków w stosunku do okresu sprzed 1 września 2017 r. Przepis art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela należy interpretować z punktu widzenia rzeczywistych potrzeb i zainteresowań dziecka, a nie stosować go jako podstawę prawną racjonalizacji wydatków przeznaczonych na finansowanie działalności (...) lub rozwiązywanie problemów związanych z niedoborem kadry. Warto nadmienić, że jeszcze na gruncie poprzedniego brzmienia art. 42 ust. 2 pkt 2 lit.a Ministerstwo Edukacji Narodowej w opinii z dnia 7 maja 2009 r. (publikowanej na stronach internetowych MEN) wskazywało, że nauczyciel zatrudniony w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej nie ma obowiązku prowadzenia zajęć opieki świetlicowej lub zajęć w ramach godzin do dyspozycji dyrektora szkoły. Opinie tę uzasadniano odrębnościami oddziału (...) w zakresie programu, ale także kształcenia i wychowania, zorganizowanego odmiennie niż w szkole podstawowej.”

Przenosząc powyższe rozważania prawne na grunt ustalonego w niniejszej sprawie stanu faktycznego Sąd meriti nie miał wątpliwości, iż sporne godziny miały charakter godzin ponadwymiarowych w rozumieniu art. 35 ust. 2 KN. Powódka w godzinach od 7:30 do 8:00 i od 13:00 do 13:30 wykonywała takie same czynności jak przed godziną 7:30 (o ile wówczas pracowała zgodnie z grafikiem) i po 13:30, za które otrzymywała wynagrodzenie. Co więcej tożsame czynności wykonywała przed okresem spornym jak i były one wykonywane od roku szkolnego 2023/2024 i również były one płatne. Dzielenie przez pozwanego wykonywanych przez powódkę czynności na dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze i próba wykazania, że akurat w tych krótkich fragmentach czasu powódka wykonywała czynności opiekuńczo-wychowawcze, za które nie przysługuje wynagrodzenie, jest w tej sytuacji niezrozumiałe skoro za wykonywanie takich samych czynności poza tymi godzinami pozwany wynagrodzenie wypłacał. Notabene art. 35 ust. 2 KN dopuszcza wykonywanie wszystkich trzech grup zajęć w ramach godzin ponadwymiarowych. Jak słusznie podkreślała powódka, nauczanie przedszkolne obejmuje zarówno zajęcia stricte dydaktyczne (nauka czytania, pisania, zajęcia manualne) jak i nauki „życiowe” - samoobsługi, samokształtującej zabawy czy zachowań w grupie, którą wychowankowie nabywają w trakcie zajęć wychowawczych czy nawet opiekuńczych, a wszystkie te zajęcia są objęte podstawą programową jako łącznie niezbędne do pełnego przygotowania na dalszym etapie życia i nauki. Również powoływanie się na w ogóle nie sprecyzowane „przepisy covidowe” nie mogło zostać uznane za skutecznie uwalniające pozwanego od zapłaty wynagrodzenia. Faktem jest, że w okresie pandemii wprowadzono szereg przepisów sanitarnych zmierzających do ograniczenia kontaktów międzyludzkich, w tym w placówkach szkolnych i przedszkolnych, które były jednym z głównych źródeł potencjalnego rozprzestrzeniania się tej i wszystkich innych chorób zakaźnych. Wcześniejsze dzielenie na grupy dzieci przedszkolnych służyło niewątpliwie temu celowi, co nie oznaczało, że wynikające z tego tytułu obowiązki można było bezpłatnie przerzucić na nauczycieli, jak to miało miejsce w pozwanej placówce. Zmiana harmonogramu pracy nauczycieli w tych okolicznościach była niewątpliwie szczególnym przypadkiem, o którym mowa w art. 35 ust. 1 KN. Za wykonywaną wówczas dodatkową, obowiązkową pracę, ponad pensum, która polegała na prowadzeniu zajęć opiekuńczo-wychowawczych należało się wynagrodzenie, którego powódka słusznie dochodzi. Co więcej, jak trafnie zauważa i co wynika z przedłożonej dokumentacji był to czas pracy ewidencjonowany zgodnie z art. 42 ust. 7a KN, a taka ewidencja obowiązuje jedynie w stosunku do zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz. Powódka prowadziła w tych godzinach zajęcia zgodnie z planami przedkładanymi co miesiąc dyrekcji szkoły. Powódka musiała być w pracy w tych godzinach i wykonywać czynności wynikające z tych planów na rzecz wychowanków. Nie był to czas do jej swobodnej dyspozycji, w których mogłaby przygotować się do zajęć czy wypełniać dokumentację, jak usiłował to przedstawić pozwany z sięgnięciem do art. 42 ust. 2 pkt 2 i 3 KN.

Reasumując powództwo należało uznać za zasadne co do zasady. Co do wysokości – w zakresie należności głównej – powództwo zgodnie z oświadczeniami złożony na rozprawie w dniu 11 grudnia 2024 r. było ostatecznie bezsporne. W konsekwencji Sąd w punkcie II. sentencji wyroku, na podstawie art. 35 ust. 3 KN, zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 7 393,74 zł tytułem wynagrodzenia za pracę w godzinach ponadwymiarowych w okresie od 25 stycznia 2021 r. do 13 maja 2022 r. Postępowanie ponad tą kwotę należności główniej, tj. co do kwoty 2 441,77 zł podlegało umorzeniu albowiem powódka cofnęła powództwo w tej części, na co pozwany wyraził zgodę. Orzeczono na podstawie art. 355 k.p.c. w I. punkcie sentencji wyroku.

Natomiast żądanie w zakresie odsetek w kształcie zgłoszonym przez powódkę było nienależne w całości. W sprawie ostatecznie bezspornym było, że wynagrodzenie podstawowe było wypłacane z góry za dany miesiąc natomiast wynagrodzenie dodatkowe, w tym z tytułu godzin ponadwymiarowych było wypłacane w następnym miesiącu, z pensją za bieżący miesiąc. Tymczasem powódka dochodziła roszczeń odsetkowych od początku danego miesiąca, w którym wykonywała pracę w godzinach ponadwymiarowych, do jego końca, za wyjątkiem stycznia 2021 r. (od 25 do 31 dnia miesiąca), listopada 2021 r. (od 2 do 30 dnia miesiąca), stycznia 2022 r. (od 3 do 31 dnia miesiąca) i maja 2022 r. (od 4 do 13 dnia miesiąca), tj. każdorazowo za okres zamknięty, w którym jednakże pozwany nie pozostawał w zwłoce. Powództwo w tym zakresie podlegało zatem oddaleniu, o czym orzeczono w III. punkcie sentencji wyroku na podstawie art. 481 § k.c. a contrario.

W punkcie IV. sentencji wyroku na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c. wyrokowi w punkcie II. nadano rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 5 869,50 zł, stanowiącej wysokość pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia powódki ustalone w oparciu o aktualna dokumentację płacową zawartą w załączonych aktach osobowych ( dekret płacowy z 28.02.2023 r., przy uwzględnieniu aktualnego dodatku stażowego).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. i art. 102 k.p.c. Powódka przegrała sprawę w zakresie cofniętego powództwa i w tym zakresie winna zwrócić pozwanemu poniesione koszty zastępstwa procesowego (art. 100 k.p.c.). W ocenie Sądu zastosowanie jednak miała wyrażona w art. 102 k.p.c. zasada słuszności, zgodnie z którą w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Pod tym pojęciem kryje się także konieczność wytoczenia powództwa wobec jednoznacznie negatywnej postawy przeciwnika i jego zachowanie. Powódka przed wytoczeniem powództwa wielokrotnie domagała się wypłaty – jak wykazało postępowanie dowodowe – słusznie należnego wynagrodzenia, co każdorazowo spotykało się z odmową pozwanego, który również na etapie sądowymi nie był skłonny do ugodowego zakończenia sporu. W kontekście pozwanego odnotować należało, że zmiana na stanowisku osoby zarządzającej nie usprawiedliwia przyjęcia podstawy odcinającej się od nieprawidłowości mającej miejsce w pozwanej placówce wcześniej albowiem roszczenie dotyczy placówki jako takiej, a nie indywidualnej osoby. Dochodzenie roszczeń na drodze sądowej było zatem dla powódki koniecznością. Co więcej, powódka mimo podejmowania prób nie uzyskała przed wytoczeniem powództwa, dostępu do dokumentów, które umożliwiałby jej jednoznacznie określenie wysokości roszczeń (dzienników zajęć przedszkola), a po ich otrzymaniu niezwłocznie sprecyzowała roszczenie, które w tym kształcie nie było kwestionowane przez pozwanego. Gdyby powódka dokumentację źródłową otrzymała wcześniej, już w pozwie sformułowałaby roszczenie w sposób matematycznie prawidłowy, nie narażając się na jego późniejszą modyfikację (cofnięcie) i związane z tym koszty. Mając na uwadze powyższe, w oparciu o art. 102 k.p.c. Sąd nie obciążył powódki kosztami procesu poniesionymi przez stronę pozwaną w zakresie cofniętego powództwa, o czym orzeczono w V. punkcie sentencji wyroku.

W punkcie VI. sentencji wyroku orzeczono o kosztach sądowych – opłacie sądowej od pozwu, od uiszczenia której powódka była zwolniony z mocy ustawy, nakładając na pozwanego obowiązek jej uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1125 ze zm.) w części, w jakiej pozwany przegrał proces (75,17%), tj. w kwocie 375,85 zł (z 500 zł opłaty ustalonej na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 6 cyt. ustawy). W pozostałym zakresie opłatą sądową od pozwu obciążono Skarb Państwa, o czym orzeczono w VII. sentencji wyroku