Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

POSTANOWIENIE

Dnia 8 maja 2023 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu II Wydział Karny

w składzie:

Przewodniczący : Sędzia SR Marcin Czarciński

Protokolant: st. sekr. sąd. Justyna Pabian

po rozpoznaniu w sprawie zażalenia

B. P.

na czynność zatrzymania w dniu 21 marca 2023 roku przez funkcjonariuszy (...) T. - R. w T.

na podstawie art. 246 § 3 i 4 kpk w zw. z art. 47 § 3 kpw

POSTANAWIA

1.  uznać zatrzymanie B. P. za bezzasadne,

2.  zawiadomić o bezzasadności zatrzymania Prokuratora Rejonowego Prokuratury Rejonowej T. – Wschód w T. oraz (...) w T.

UZASADNIENIE

B. P. w dniu 21 marca 2023 roku został zatrzymany przez funkcjonariuszy Policji z (...) T. – R. w T..

B. P. wniósł zażalenie na zatrzymanie wskazując, że brak było przesłanek do legitymowania go oraz podstaw do zatrzymania w rozumieniu art. 244 kpk.

Sąd Rejonowy zważył co następuje:

W tym miejscu należy przypomnieć, że w art. 7 Konstytucji RP sformułowano zasadę legalizmu, oznaczającą, iż kompetencja (realizująca ją działalność) każdego organu władzy publicznej powinna opierać się na wyraźnie sformułowanym przepisie prawa. Sposób wykorzystywania kompetencji przez organy państwowe nie jest wyrazem arbitralności ich działania, lecz wynikiem realizacji przekazanych im uprawnień.

Działania wykraczające poza ramy tych uprawnień pozbawione są zaś legitymacji (por. B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009, s. 57 - 58). W literaturze omawiając działania funkcjonariuszy publicznych, które ingerują w prawa i wolności obywatela, podkreśla się, iż wynika to z konieczności zapewnienia w państwie stanu praworządności. Precyzując warunki legalnego uczynienia użytku z przyznanej funkcjonariuszowi publicznemu kompetencji do takiej ingerencji wskazuje się, że:

1) funkcjonariusz ten musi być rzeczowo i miejscowo do niej uprawniony,

2) muszą zachodzić zarówno formalne, jak i merytoryczne warunki uzasadniające zainicjowanie i realizację ingerencji,

3) przebieg tej ingerencji musi być zgodny z przepisaną prawną procedurą jej wykonywania (por. Ł. Pohl, Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2013, s. 258 - 230).

Z praktyki działania Policji wynika, że czynność legitymowania osób jest najczęściej wykonywaną czynnością służbową. Jest to czynność administracyjno - porządkowa (por. art. 15 ust. 1 pkt 1 oraz art. 14 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji). Celem jej jest ustalenie lub potwierdzenie tożsamości oraz innych danych osoby na podstawie posiadanych przez nią dokumentów, czyli stwierdzenie faktycznej zgodności co do tej osoby i personaliami jej przypisanymi w legalnym dokumencie. Policjant ma zatem prawo legitymować osoby, gdy ustalenie ich tożsamości, w ocenie funkcjonariusza, niezbędne jest do wykonania czynności służbowych, np. w celu identyfikacji osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, ustalenia świadków zdarzenia powodującego naruszenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego, poszukiwania osób zaginionych lub ukrywających się przed wymiarem sprawiedliwości, czy w przebywających w pobliżu obiektów chronionych.

Zgodnie z treścią rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. z dnia 6 lutego 2020 r., poz. 192), wykonując czynność legitymowania funkcjonariusz Policji jest obowiązany:

a) podać swój stopień, imię i nazwisko w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych,

b) policjant nieumundurowany podaje stopień, imię i nazwisko, ponadto okazuje legitymację służbową, a na żądanie osoby, wobec której podjęto czynność legitymowania, umożliwia jej odnotowanie danych z legitymacji,

c) podać podstawę prawną oraz przyczynę podjęcia czynności służbowej,

d) po zakończeniu czynności legitymowania poinformować osobę, wobec której tę czynność podjęto, o przewidzianym w art. 15 ust. 7 ustawy o Policji, prawie do złożenia zażalenia do właściwego miejscowo prokuratora na sposób jej przeprowadzenia.

Polecenia takie są wydawane "na podstawie prawa". Zasada praworządności (art. 7 Konstytucji RP) wymaga zaś, aby były wydawane nie tylko na podstawie prawa, ale także i „w jego granicach”.

Według Sądu Najwyższego celem tej czynności jest „ustalenie lub potwierdzenie tożsamości oraz innych danych osoby na podstawie posiadanych przez nią dokumentów, czyli stwierdzenie faktycznej zgodności co do tej osoby i personaliami jej przypisanymi w legalnym dokumencie. Policjant ma zatem prawo legitymować osoby, gdy ustalenie ich tożsamości, w ocenie funkcjonariusza, niezbędne jest do wykonania czynności służbowych, np. w celu identyfikacji osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, ustalenia świadków zdarzenia powodującego naruszenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego, poszukiwania osób zaginionych lub ukrywających się przed wymiarem sprawiedliwości, czy przebywających w pobliżu obiektów chronionych".

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, według którego, gdy funkcjonariusz żąda w ramach legitymowania podania danych osobowych, kiedy nie ma do tego podstawy prawnej, obywatel może odmówić podania tych danych bez poniesienia konsekwencji prawnych.

W ocenie Sądu w rozważanym stanie faktycznym przedmiotowej sprawy nie istniała żadna ze wskazanych wyżej podstaw prawnych do podjęcia wobec B. P. czynności legitymowania. B. P. odmówił okazania dowodu osobistego gdyż interweniujący funkcjonariusze Policji nie potrafili wskazać podstawy prawnej podjętej interwencji. Podstawą natomiast zatrzymania, stosownie do treści art. 45 § 1 kpw jest ujęcie osoby na gorącym uczynku popełnienia wykroczenia lub bezpośrednio potem jeżeli zachodzą podstawy do zastosowania wobec niej postępowania przyspieszonego lub nie można ustalić jej tożsamości. Skoro skarżący B. P. nie popełnił żadnego wykroczenia (lub przestępstwa), nie był ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio po jego popełnieniu a jednocześnie brak było podstaw do legitymowania go to jego zatrzymanie było bezzasadne.

Zgodnie z art. 51 ust. 1 Konstytucji RP nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji go dotyczących. Władze publiczne nie mogą zaś pozyskiwać i gromadzić innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym (art. 51 ust. 2 Konstytucji RP).

W kontekście art. 51 ust. 2 Konstytucji RP oznacza to, że Policja nie może pozyskiwać i gromadzić innych informacji o obywatelach niż te, które są niezbędne dla realizacji celów określonych w art. 14 ustawy o Policji. Nie wystarczy zatem, że istnieje norma kompetencyjna uprawniająca funkcjonariuszy do legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, ale musi również zachodzić opisana ustawą przyczyna uzasadniająca wkroczenie w sferę autonomii informacyjnej jednostki. Tylko wówczas jest spełniona strona podmiotowa wykroczenia z art. 65 kw. W przedmiotowej sprawie, z uwagi na brak postawy faktycznej legitymowania, nie zostały spełnione wymogi odpowiedzialności z art. 65 § 2 kw. Jak już wyżej wskazano w przypadku, w którym funkcjonariusz organu państwowego lub upoważnionej do legitymowania instytucji, żąda podania wskazanych w tym przepisie danych osobowych w sytuacji, gdy nie ma do tego podstawy prawnej, obywatel może odmówić podania danych osobowych bez konsekwencji prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2011 r., sygn. akt III KK 291/11).

Biorąc pod uwagę powyższe argumenty orzeczono jak w sentencji postanowienia.