Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

POSTANOWIENIE

Dnia 6 listopada 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Paweł Kamiński

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Karolina Kotowska

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2024 r. w Toruniu

na rozprawie

sprawy z wniosku Z. C.

z udziałem A. C., M. C. (1), K. C. (1) i M. C. (2)

o stwierdzenie nabycia spadku po K. C. (2)

I.  stwierdza, że spadek po K. C. (2), synu Z. i A., numer PESEL (...), zmarłym 14 września 2024 roku w T., mającym ostatnie miejsce zwykłego pobytu w miejscowości Ł., na podstawie testamentu w formie aktu notarialnego z dnia 7 grudnia 2016 roku Repertorium A numer (...), sporządzonego przed notariuszem w T. Ł. C., otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Toruniu w dniu 6 listopada 2024 roku nabyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste): Z. C., syn S. i G., urodzony (...) w S. oraz A. C. córka J. i K., urodzona (...) w W. po ½ (jednej drugiej) części każde z nich;

II.  ustala, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 743/24 T., dnia 19 grudnia 2024 roku

UZASADNIENIE

Wnioskodawca Z. C. wnioskiem z dnia 2 października 2024 roku (data złożenia wniosku w sądzie) wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po synu K. C. (2) na podstawie testamentu. Uzasadniając wniosek wskazał, że spadkodawca K. C. (2) zmarł 14 września 2024 roku. Spadkodawca zawierał związek małżeński jeden raz, z M. C. (1) i pozostawił dwie małoletnie córki, K. C. (1) i M. C. (2). Wnioskodawca wskazał, że zmarły nie miał więcej dzieci, ani nie miał dzieci pozamałżeńskich. W skład spadku według twierdzeń wnioskodawcy wchodzi gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni około 31,8095 ha. Zmarły sporządził w dniu 7 grudnia 2016 roku testament notarialny, w którym do całości spadku powołał do całości spadku swoich rodziców Z. C. i A. C.. Wnioskodawca wniósł o otwarcie i ogłoszenie testamentu spadkodawcy.

Przewodniczący nie zarządził wniesienia odpowiedzi na wniosek przez uczestników.

Na rozprawie w dniu 6 listopada 2024 roku uczestniczka A. C. oraz pełnomocnik uczestniczki M. C. (1) oświadczyli, że zgadzają się z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku.

Sąd ustalił, co następuje:

K. C. (2) zmarł 14 września 2024 roku w T.. Jego ostatnim zwykłym miejscem zwykłego pobytu był Ł..

Dowód : odpis skrócony aktu zgonu K. C. (2) – k. 5, zapewnienie spadkowe Z. C. złożone na rozprawie w dniu 6 listopada 2024 roku znacznik czasowy od 00:23:42 do 00:20:05 potwierdzone przez A. C. i M. C. (1) znacznik czasowy 00:29:05 do 00:29:19 – k. 38v-39

W chwili śmierci K. C. (2) był żonaty z M. C. (1) i miał dwójkę dzieci: K. C. (1) i M. C. (2). Był żonaty jeden raz, z M. C. (1), która jest także matką K. C. (1) i M. C. (2). Nie miał dzieci pozamałżeńskich, ani przysposobionych. W skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne w miejscowości Ł.. Wcześniej nie toczyła się jakakolwiek sprawa spadkowa po zmarłym. Nie był sporządzany akt poświadczenia dziedziczenia, przed rozprawą nie były składane oświadczenia spadkowe. Spadkodawca nie uznał nikogo za niegodnego dziedziczenia, nikogo nie wydziedziczył, nikt również nie zrzekał się dziedziczenia po nim. Rodzicami zmarłego byli Z. C. i A. C..

Dowód : odpis skrócony aktu zgonu K. C. (2) – k. 5, odpis skrócony aktu małżeństwa K. C. (2) i M. C. (1) – k. 8, odpis skrócony aktu małżeństwa Z. C. i A. C. – k. 7, odpis skrócony aktu urodzenia K. C. (1) – k. 9, odpis skrócony aktu urodzenia M. C. (2) – k. 10, zapewnienie spadkowe Z. C. złożone na rozprawie w dniu 6 listopada 2024 roku znacznik czasowy od 00:23:42 do 00:20:05 potwierdzone przez A. C. i M. C. (1) znacznik czasowy 00:29:05 do 00:29:19 – k. 38v-39

7 grudnia 2016 roku K. C. (2) sporządził testament notarialny przed Ł. C. notariuszem w T., zarejestrowany w repertorium A nr 6080/2016, w którym do całości spadku powołał w częściach równych swoich rodziców to jest: swego ojca Z. C., syna S. i G., urodzonego dnia (...) w S. posiadającego numer PESEL (...) oraz swoją matkę A. C., córkę J. i K., urodzoną dnia (...) w W., posiadającą numer PESEL (...). Był to jedyny testament sporządzony przez spadkodawcę.

Dowód : wypis testamentu notarialnego z dnia 7 grudnia 2016 roku – k. 6, zapewnienie spadkowe Z. C. złożone na rozprawie w dniu 6 listopada 2024 roku znacznik czasowy od 00:23:42 do 00:20:05 potwierdzone przez A. C. i M. C. (1) znacznik czasowy 00:29:05 do 00:29:19 – k. 38v-39

Na rozprawie w dniu 6 listopada 2024 roku otwarty i ogłoszony został testament sporządzony przez K. C. (2) w formie aktu notarialnego w dniu 7 grudnia 2016 roku przed notariuszem w T. Ł. C. za Repertorium A numer: (...).

Dowód : protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu – k. 37

Również na rozprawie w dniu 6 listopada 2024 roku wnioskodawca Z. C. oraz uczestniczka A. C. złożyli oświadczenia o przyjęciu przypadającego im na podstawie testamentu w formie aktu notarialnego sporządzonego w dniu 7 grudnia 2016 roku przed notariuszem w T. Ł. C. za Repertorium A numer: (...) spadku po K. C. (2) bez ograniczenia odpowiedzialności za długi.

Dowód : oświadczenia o przyjęciu spadku na rozprawie w dniu 6 listopada 2024 roku znacznik czasowy od 00:20:03 do 00:21:19 – k. 38v, a także k. 40

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w niniejsze sprawie Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w aktach sprawy dowodów z dokumentów urzędowych w postaci testamentu notarialnego oraz aktów stanu cywilnego. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania wiarygodności tych dokumentów, a i żadne z uczestników postępowania wiarygodności tych dowodów nie podważało.

Podstawę ustaleń Sądu stanowiły nadto zapewnienia spadkowe złożone przez wnioskodawcę Z. C., które Sąd uznał za w pełni wiarygodne. Żaden z uczestników postępowania nie kwestionował treści złożonych zapewnień spadkowych, a wręcz przeciwnie – wszyscy potwierdzili ich treść. Znajduje ono także w znacznej mierze potwierdzenie w obiektywnych dowodach w postaci odpisów skróconych aktów stanu cywilnego i testamentu notarialnego.

Warto jeszcze zwrócić uwagę na kwestię uczestników postępowania. Osobą reprezentującą małoletnie uczestniczki M. C. (2) i K. C. (1) była ich matka – M. C. (1). Zgodnie z treścią art. 98 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.) rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Zgodnie z art. 98 § 2 k.r.o., jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:

1) przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;

2) przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.

Powyższy przepis stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym (art. 98 § 3 k.r.o.). W ocenie sądu w przedmiotowym postępowaniu brak było jednak podstaw, by uznać, że M. C. (1) nie może reprezentować K. C. (1) i M. C. (2). Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu małoletnich uczestniczek i zarazem małżonku M. C. (1) nie stanowi postępowania przy czynnościach prawnych między dziećmi a tym rodzicem. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 czerwca 1996 r. (II CRN 214/95, LEX nr 26273) wyjaśnił, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, w którym małoletnie dziecko reprezentowane jest przez jedno z rodziców będące też spadkobiercą, regułą jest, iż nie zachodzi między nimi kolizja interesów, wykluczająca w myśl art. 98 § 3 k.r.o. w związku z § 2 tego artykułu reprezentację dziecka przez tegoż rodzica. Jednakże wyjątkowo, gdy np. rodzic reprezentujący dziecko domaga się na swoją rzecz udziału w spadku ponad wynikający z treści testamentu albo podważa ważność testamentu sporządzonego na rzecz dziecka, działanie jego zmierza do uszczuplenia udziału w spadku przypadającego dziecku lub nawet do pozbawienia go tego udziału. Tak też działanie rodzica należy ocenić, gdy dochodzi on - obok dziecka - stwierdzenia dziedziczenia gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku na swoją rzecz, w okolicznościach nasuwających uzasadnione wątpliwości co do tego, czy spełnia warunki uprawniające go do tego dziedziczenia. W wymienionych sytuacjach kolizja interesu dziecka i rodzica sprzeciwia się reprezentowaniu dziecka przez tego rodzica. Jeżeli wówczas dziecka nie może reprezentować drugie z rodziców, powinien je reprezentować kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (art. 99 k.r.o.). W przedmiotowej sprawie natomiast M. C. (1) nie domagała się na swoją rzecz żadnego udziału w spadku, nie domagała się go również na rzecz swoich dzieci – wnioskodawca wskazał bowiem, że domaga się stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu, w którym powołani do spadku zostali rodzice spadkodawcy, a nie jego dzieci i małżonek.

Zgodnie z treścią art. 926 § 1 k.c., powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Pierwszeństwo ma dziedziczenie testamentowe. Dziedziczenie ustawowe wchodzi w grę co do całości spadku, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy lub gdy żadna z powołanych przez niego osób nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 § 2 k.c.). Każda osoba może rozrządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci w drodze jednostronnej czynności prawnej, jaką jest testament. Zarówno samo sporządzenie testamentu, jak i jego treść, zależy wyłącznie od woli spadkodawcy. To spadkodawca decyduje bowiem o kręgu spadkobierców, tj. czy będą po nim dziedziczyć spadkobiercy ustawowi, czy też inne osoby. Spadkodawcy pozostawiona jest również swoboda uznania co do tego w jakiej części mają dziedziczyć poszczególni spadkobiercy.

Ustawodawca przewidział kilka równorzędnych form testamentów zwykłych. Zgodnie z art. 950 k.c. testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Spadkodawca K. C. (2) sporządził testament notarialny w przewidzianej prawem formie. Jego treść była jednoznaczna, oczywista i logiczna, nie wymagała wykładni. W testamencie powołanych zostało do całości spadku w częściach równych dwoje spadkobierców – Z. C. i A. C., rodzice spadkodawcy. Brak było wątpliwości co do rzeczywistej woli spadkodawcy. Był to jedyny testament sporządzony przez spadkodawcę. Niewątpliwie również stwierdzenie, że do całości spadku spadkodawca powołuje w częściach równych swoich rodziców oznacza, że dziedziczą oni na podstawie tegoż testamentu po połowie spadku. W ocenie sądu to oświadczenie woli może być tłumaczone wyłącznie w ten jeden sposób (art. 948 § 1 i 2 k.c.).

W świetle stanowisk stron nie było również jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że sporządzony przez K. C. (2) testament był nieważny z uwagi na istnienie wad, o których mowa w art. 945 § 1 k.c., bądź by został przez spadkodawcę odwołany. Sąd także nie znalazł podstaw, by kwestionować ważność testamentu.

Zgodnie z art. 1012 k.c., spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 1015 § 2 k.c. brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy od powzięcia wiedzy o tytule swojego powołania jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Strony potwierdziły, że A. C. ani Z. C., nie składali oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku po K. C. (2) przed rozprawą. Oboje złożyli oświadczenia w przedmiocie przyjęcia spadku na rozprawie w dniu 6 listopada 2024 roku. Jako, że K. C. (2) zmarł w dniu 14 września 2024 roku, oświadczenia zostały złożone w terminie. Oboje spadkobiercy powołani do spadku z mocy testamentu złożyli oświadczenie o przyjęciu spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi.

Wobec powyższego Sąd, w myśl powołanych wyżej przepisów, w punkcie I postanowienia stwierdził, że spadek po K. C. (2), zmarłym 14 września 2024 roku na podstawie testamentu notarialnego z dnia 7 grudnia 2016 roku nabyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi Z. C. oraz A. C. po ½ części każde z nich.

Dla porządku warto także zaakcentować, że wprawdzie z treści zapewnienia spadkowego złożonego przez Z. C. wynikało, że spadkodawca pozostawił po sobie gospodarstwo rolne, a zgodnie z art. 677 § 1 ¹ pkt 5 k.p.c. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku zawiera m.in. spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne podlegające dziedziczeniu z ustawy oraz ich udziały w nim, to w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do zawierania rozstrzygnięcia o takiej treści w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku po K. C. (2). Do dziedziczenia w przedmiotowej sprawie doszło bowiem nie na podstawie ustawy, lecz testamentu. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego na podstawie testamentu nie podlega zaś żadnym ograniczeniom. Gospodarstwo rolne wchodzi zatem do spadku dziedziczonego z mocy testamentu. Poza tym przepis ten w istocie rzeczy dotyczy spadków otwartych przed 14 lutego 2001 roku, czyli przed datą utraty mocy obowiązującej art. 1059 k.c., regulującego przesłanki, od których zależy możliwość nabycia gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku w drodze dziedziczenia ustawowego (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 października 2001 r. P 4/99, OTK 2001, Nr 1, poz. 5).

O kosztach postępowania w punkcie II postanowienia Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.