Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 marca 2020 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Katarzyna Karpińska
Protokolant:	St. sekretarz sądowy Gabriela Płowucha

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2020 r. w Toruniu

sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko M. K.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanego M. K. na rzecz powoda (...) S.A. w W. kwotę 1.026,95 zł (tysiąc dwadzieścia sześć złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 czerwca 2019r. do dnia zapłaty;

II. w pozostałej części powództwo oddala;

III. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 2698/19

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. w W. wniósł o zasądzenie od M. K. kwoty 16.731,27 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, iż pozwany zawarł umowę nr (...) zgodnie, z którą zobowiązał się do spłaty kwoty 6.367,38 zł oraz umowę nr (...) zgodnie z którą zobowiązał się do spłaty kwoty 13.779,15 zł w 60 tygodniowych ratach. Pozwany nie wywiązał się z warunków pożyczek i umowy zostały wypowiedziane.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 1 sierpnia 2019 r. Referendarz Sądowy przy Sądzie Rejonowym Lublin – Zachód w Lublinie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa. Podniósł zarzut niewykazania istnienia roszczenia, braku wykazania przejścia wierzytelności, braku legitymacji czynnej powoda oraz zastosowanie niedozwolonych klauzul umownych.

Powód podtrzymał swoje roszczenie. Zaznaczył, iż postanowienia zawarte w umowach pożyczki zgodne są z ustawą o kredycie konsumenckim. Całkowity koszt pożyczki nie przekracza maksymalnych kosztów pozaodsetkowych. Podniósł, iż (...) to świadczenie polegające na uprawnieniu klienta do odroczenia terminu spłaty rat. Zaznaczył, iż zgodnie z umową realizował wszystkie świadczenia dodatkowe.

Pismem z dnia 2 grudnia 2019 r. pozwany podniósł, iż powód nie przedstawił ani oryginału umowy ani umowy poświadczonej za zgodność z oryginałem. Zaznaczył, iż ksero umowy nie może być uznane za dowód. Nadto wypowiedzenie umowy nie doszło do niego w taki sposób by mógł zapoznać się z jego treścią, tym samym nie nastąpił skutek w postaci wymagalności umowy. Zdaniem pozwanego umowa zawiera klauzule abuzywne. Powód nie udowodnił ekwiwalentności opłaty za obsługę pożyczki. Postanowienia dotyczące prowizji cechuje natomiast dysproporcja. Zastrzeżenie, że prowizja jest pobierana w całości niezależnie od okresu trwania umowy rażąco narusza interesy konsumenta i jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Powód nie wykazał również jakie czynności podejmowane były w ramach Elastycznego P. Spłaty. Z ostrożności wskazał, iż zarówno prowizja jak i pakiet elastyczny winny być policzone proporcjonalnie przez czas trwania umowy.

W odpowiedzi powód wskazał, iż przedłożył oryginały umów pożyczek, podpisane przez pozwanego własnoręcznie. Wszystkie opłaty były wprost wskazane w umowach. Dodał, iż umowy były zawarte na okres 60 tygodni więc gdyby nawet przyjąć, iż umowy te nie zostały wypowiedziane to w chwili składania pozwu całość należności była wymagalna gdyż upłynął termin spłaty należności. Powód nie zgodził się ze stanowiskiem pozwanego co do klauzul abuzywnych. Nadto umowy zostały zawarte pomiędzy pozwanym a powodem zatem legitymacja czynna wynika z faktu bycia przez pozwanego stroną stosunku zobowiązaniowego.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

W dniu 5 stycznia 2017r. M. K. zawarł z (...) S.A. umowę pożyczki nr (...). Pożyczkodawca udzielił pożyczki w kwocie 3.600 zł Dodatkowo ustalono opłatę za udostępnienie kwoty przelewem 180 zł, prowizję 1533,14 zł, opłatę przygotowawczą 40 zł, opłatę za Elastyczny Plan Spłat 657,06 zł. Całkowity koszt pożyczki wyniósł 2.587,38 zł. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 6.367,38 zł. Pożyczka miała być spłacana w 60 tygodniowych ratach. Z tytułu umowy pożyczki nr (...) spłacona została kwota 5.837,15 zł.

Dowód: umowa pożyczki k. 31-33, wniosek o pożyczkę k. 34-35, historia spłat 23-25

W dniu 9 stycznia 2018 r. M. K. zawarł z (...) S.A. umowę pożyczki nr (...). Pożyczkodawca udzielił pożyczki w kwocie 8.000 zł Dodatkowo ustalono opłatę za udostepnienie kwoty przelewem 180 zł, prowizję 3.350,34 zł, opłatę przygotowawczą 40 zł, opłatę za Elastyczny Plan Spłat 1.435,86 zł. Całkowity koszt pożyczki wyniósł 5599,15 zł. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 13779,15 zł Pożyczka miała być spłacana w 60 tygodniowych ratach. Z tytułu umowy pożyczki nr (...) spłacona została kwota 7786 zł.

Dowód: umowa pożyczki k. 26-28, wniosek o pożyczkę k. 29-30, historia spłat 23-25

Pismem z dnia 21 sierpnia 2018 r. (...) S.A. wypowiedział umowy pożyczek.

Dowód: wypowiedzenie umowy k. 36

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Stan faktyczny niniejszej sprawy Sąd ustalił na podstawie okoliczności bezspornych, dokumentów przedłożonych przez strony, dokumentów znajdujących się w aktach sprawy.

Sąd w pełni dał wiarę dowodom w postaci dokumentów zgromadzonych w toku procesu albowiem były kompletne i jasne, wraz z pozostałymi dowodami obrazowały dokładny stan faktyczny sprawy. Ich prawdziwość nie budziła, w ocenie Sądu, jakichkolwiek wątpliwości.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że w myśl ogólnej zasady wyrażonej w art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zgodnie z procedurą cywilną nie do Sądu należy zarządzanie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności spornych dla rozstrzygnięcia sprawy /art. 232 k.p.c./. Obowiązek przedstawiania dowodów spoczywa na stronach /art. 3 k.p.c./ a ciężar udowodnienia faktów mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy spoczywa na tej stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne.

Strona pozwana podniosła zarzut: nieskuteczności zawarcia umowy, braku legitymacji czynnej po stronie powodowej, przedwczesności oraz braku wymagalności roszczenia oraz zastosowania w umowie klauzul niedozwolonych.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, należy uznać twierdzenia powoda za zasadne w części.

Przede wszystkim, odnosząc się do zarzutów podniesionych przez pozwanego o nieudowodnieniu roszczenia, wskazać należy, że powód przedłożył wszelkie niezbędne dokumenty potwierdzające zawarcie umowy z pozwanym. Przedłożone zostały oryginały umowy z własnoręcznym podpisem pozwanego. Powód wykazał więc fakt zawarcia umów pożyczek z pozwanym. Nadto z przedłożonej historii spłat wynika, iż pozwany spłacał zaciągnięte zobowiązania.

Niezasadny okazał się zarzut niewykazania przejścia wierzytelności dochodzonej pozwem i w konsekwencji braku legitymacji procesowej czynnej strony powodowej. Podkreślić należy , iż w przedmiotowej sprawie powód był stroną umowy pożyczek i nie miała miejsca żadna cesja wierzytelności. Oczywistym jest więc, iż posiada on legitymację czynną do wytoczenia powództwa.

Na uwzględnienie nie zasługiwał zarzut nieskutecznego wypowiedzenia umów pożyczek, wobec podnoszenia przez pozwanego, że nie otrzymał dokumentu wypowiedzenia umowy. Do akt przedłożono dokumenty w postaci wezwania do zapłaty zaległych rat z dnia 31 maja 2019 r. oraz wypowiedzenia umowy z dnia 21 sierpnia 2018 r. – oba wysłane do pozwanego na jego adres zamieszkania. Nadto za powodem wskazać należy, iż gdyby nawet uznać, że nie doszło do doręczenia wypowiedzenia pozwanemu to nie można pomijać, tego, iż umowy zostały zawarte na okres 60 tygodni. W chwili złożenia pozwu roszczenia należność była więc wymagalna, gdyż upłynął termin spłaty pożyczek.

Sąd podzielił natomiast stanowisko pozwanego, iż w treści łączącej strony umowy znajdowały się niedozwolone postanowienia umowne.

W myśl art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Zgodnie z § 3 jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Stosownie do art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny

Badania czy doszło do zawarcia umowy zawierającej klauzule abuzywne Sąd dokonuje z urzędu. Stanowisko to znajduje uzasadnienie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, gdzie stwierdza się, iż zważywszy na charakter i znaczenie interesu publicznego, jaki stanowi ochrona konsumentów znajdujących się w słabszej pozycji względem przedsiębiorców, dyrektywa 93/13 WE (nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich), zobowiązuje państwa członkowskie, co wynika z jej art. 7 ust. 1 w zw. z jej motywem dwudziestym czwartym, do zapewnienia stosownych i skutecznych środków mających na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami (wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C-154/15, C-307/15 i C-308/15, EU:C:2016:980, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo). W tym celu do sądu krajowego należy wyłącznie i jedynie wykluczenie stosowania nieuczciwego warunku umownego, tak aby nie mógł on wywoływać wiążącego skutku wobec konsumenta, przy czym sąd ów nie jest uprawniony do zmiany treści tego warunku (wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C-154/15, C-307/15 i C-308/15, EU:C:2016:980, pkt 57 i przytoczone tam orzecznictwo). W tym kontekście należy w pierwszej kolejności przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości sąd krajowy jest zobowiązany do zbadania z urzędu, czy dane warunki umowy wchodzące w zakres stosowania dyrektywy 93/13 mają nieuczciwy charakter, a także do tego, by dokonawszy takiego badania, zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą, o ile sąd ów posiada niezbędne ku temu informacje dotyczące stanu prawnego i faktycznego (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 kwietnia 2016 r., R. i R., C-377/14, EU:C:2016:283, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C-154/15). Przy bowiem braku skutecznej kontroli potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków danej umowy nie może zostać zagwarantowane przestrzeganie praw przyznanych w drodze dyrektywy 93/13 (wyrok z dnia 7 grudnia 2017 r., B. S., C-598/15, EU:C:2017:945, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo).

Oceniając roszczenie powoda z perspektywy przepisów jak też orzecznictwa europejskiego, Sąd Rejonowy podziela stanowisko wielokrotnie wyrażane przez Sąd Okręgowy w Toruniu (np. w sprawie VIII Ca 107/19) iż prowizja, jak i inne koszty pożyczki powinny znajdować swoje odzwierciedlenie w rzeczywiście ponoszonych przez pożyczkodawcę kosztach. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na pożyczkodawcy. W przypadku, gdy ekwiwalentność prowizji nie zostanie wykazana, uznać należy, że postanowienia jej dotyczące stanowią klauzulę niedozwoloną, jako nieuzgodnione indywidualnie i kształtujące prawa oraz obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interes (art. 385 ¹ k.c.). Zarazem mogą zostać uznane za zmierzające do obejścia prawa – przepisów regulujących wysokość odsetek maksymalnych.

Ustalone i niepodważone skutecznie było to, że pozwany zawarł umowy pożyczki. Niemniej podkreślić należy jednak, iż naliczone w umowach dodatkowe koszty w postaci prowizji i (...), stanowiące około 70% udostępnionego pozwanemu kapitału pożyczki w każdej z umów, budzą poważne wątpliwości w świetle przepisów o zobowiązaniach umownych i ochronie konsumenta przed niedozwolonymi klauzulami umownymi. W ocenie Sądu ustalenie tych opłat związanych z pożyczką na wskazanym wyżej poziomie w sposób rażący naruszało interesy pozwanego, jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, a ponadto prowadzi do obejścia bezwzględnie obowiązujących przepisów dotyczących odsetek maksymalnych. Pożyczkodawca nie wskazał w umowie za jakie czynności związane z obsługą pożyczki, wyliczył tak wygórowaną kwotę.

Należy w tym miejscu podkreślić, iż niezależnie od uregulowań ustawy o kredycie konsumenckim dotyczących maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych (art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 993) koszty te nie mogą stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy. Powinny być kształtowane w sposób zgodny z rzeczywistym kosztem dokonywanych czynności, w związku z którymi pozostają. Tymczasem z okoliczności sprawy nie wynika, aby prowizje oraz koszt (...) pozostawały w jakimkolwiek związku z konkretnymi czynnościami poniesionymi w związku z realizacją umów. Tym samym należy uznać, że są oderwane od faktycznych kosztów poniesionych przez pożyczkodawcę, stanowiąc dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanego z pożyczonego kapitału. W istocie zatem opłaty te nie stanowią kosztu pozaodsetkowego, ten bowiem powinien być związany - zgodnie z zasadą ekwiwalentności świadczeń - z określonymi kosztami poniesionymi przez pożyczkodawcę w związku z udzieleniem pożyczki bądź usługami świadczonymi na rzecz pożyczkobiorcy.

Opisana konstrukcja polegająca na obciążeniu pożyczkobiorcy prowizją oraz kosztem (...), których wartość stanowi około 70 % kwot udzielonych pożyczek, prowadzi do obejścia przepisów regulujących instytucję odsetek maksymalnych. Przypomnieć należy, że instytucja ta została wprowadzona do kodeksu cywilnego przez ustawodawcę w art. 359 § 2 ¹ k.c. celem przeciwdziałania zjawisku lichwy i ochrony interesów konsumentów. Stopa tych odsetek jest ustalana w odniesieniu do aktualnej stopy kredytu lombardowego NBP, a więc odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz wartość pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji, nie pozwalając pożyczkodawcom na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy, którą była pozwana.

W rezultacie, po eliminacji z umowy stron klauzul niedozwolonych, Sąd uznał, że zobowiązanie pozwanego w zakresie umowy pożyczki z dnia 5 września 2017 r. nr (...) było ważne w zakresie kwoty kapitału 3.600 zł, odsetek kapitałowych w kwocie 357,18 zł oraz opłaty przygotowawczej 40 zł tj. łącznie 3.997,18 zł. Mając na uwadze , iż pozwany wpłacił powodowi z tytułu pożyczki kwotę 5.837,15 zł należy uznać, iż została już ona całkowicie spłacona.

Zobowiązanie pozwanego w zakresie umowy pożyczki z dnia 9 stycznia 2018 r. nr (...) było ważne w zakresie kwoty kapitału 8.000 zł, odsetek kapitałowych w kwocie 772,95 zł oraz opłaty przygotowawczej 40 zł tj. łącznie 8812,95 zł. Mając na uwadze, iż pozwany wpłacił powodowi z tytułu pożyczki kwotę 7786 zł, do spłaty pozostaje kwota 1.026,95 zł.

Zapisy mające na celu nadmierne i nieusprawiedliwione obciążenie pożyczkobiorcy, zostały uznane w całości za nieważne i niewiążące, czego ryzyko przy ich wprowadzaniu do umowy obciążało pożyczkodawcę.

W konsekwencji powództwo podlegało uwzględnieniu na podstawie art. 720§1 k.c. w zakresie kwoty 1.026,95 zł (punkt I wyroku). O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 359 k.c. art. 481§1 i §2 k.c. W pkt II wyroku Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

O kosztach orzeczono stosownie do treści art. 100 k.p.c., przy czym Sąd uznał, że pozwany uległ jedynie co do nieznacznej części żądania i dlatego orzeczono obowiązek zwrotu całości kosztów na rzecz pozwanego. Na koszty pozwanego złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika 3.600 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł.