Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2020 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSR Marek Adamczyk

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2020 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w W.

przeciwko M. J.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 2100 zł (dwa tysiące sto złotych) z odsetkami w wysokości 10% w stosunku rocznym za okres od 5 grudnia 2018r. do 3 stycznia 2019r. i maksymalnymi odsetkami za opóźnienie od 4 stycznia 2019r. do dnia zapłaty;

II.  w pozostałej części powództwo oddala ;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 742 zł (siedemset czterdzieści dwa złote) tytułem zwrotu kosztów procesu .

I C 2118/19/19

UZASADNIENIE

(...) Sp. z o.o. w W. wniosła o zasądzenie od M. J. kwoty 2676,66 zł z odsetkami i kosztami. Dla uzasadnienia swojego żądania wskazała, że 4.12.2018r. strony zawarły – za pomocą środków porozumiewania się na odległość – umowę, na podstawie której powódka pożyczyła pozwanej kwotę 2100zł, zaś pozwana zobowiązała się zwrócić ją w terminie 30 dni oraz zapłacić odsetki w kwocie 17,22zł i prowizję za udzielenie pożyczki w kwocie 576,66 zł. Na wypadek opóźnienia strony przewidziały odsetki w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. Powódka wywiązała się z umowy i 4.12.2018r. przelała na rachunek pozwanej 2100zł. Pożyczka nie została zwrócona.

Powództwo zostało uwzględnione nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 22.11.2019r. ( k. 37 ).

W sprzeciwie od tego nakazu ( k. 40 ) pozwana wniosła o oddalenie powództwa. Zaprzeczyła twierdzeniom powoda o zawarciu umowy pożyczki, a z ostrożności zakwestionowała zasadność żądania w zakresie prowizji, wskazując, iż postanowienie umowne w tym zakresie ma charakter abuzywny.

W piśmie przygotowawczym z 31.01.2020r. ( k. 49 ) powódka podtrzymała żądanie pozwu i wniosła o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania pozwanej na okoliczność zawarcia umowy. Odnosząc się do zarzutu abuzywności postanowienia umowy przewidującego obowiązek uiszczenia prowizji wskazała, iż ustalona kwota obejmowała – w stosownej części – następujące koszty poniesione w związku z udzieleniem pożyczki: koszty pozyskania klienta, bieżące koszty utrzymania oprogramowania, koszty wsparcia IT, koszt narzędzia do weryfikacji tożsamości klienta ( tzw. Procedura (...) ), koszt dostępu do narzędzi wspierających weryfikację wniosków, koszt oceny ryzyka, wynagrodzenia pracowników, koszty związane z szybką wypłatą pożyczek ( expres elixir ), koszty związane z komunikacją z klientem i koszty dostępu do narzędzi umożliwiających kolejkowanie oraz wykonywanie połączeń wychodzących i przychodzących.

Sąd ustalił i zważył, co następuje.

Przed przystąpieniem do zasadniczych rozważań celowe będzie, w ocenie sądu, wyjaśnienie kilku kwestii o charakterze ogólnym.

Przede wszystkim podkreślić wypada, iż w obecnym stanie prawnym proces cywilny ma charakter kontradyktoryjny, co oznacza, iż ciężar jego prowadzenia ( przedstawiania twierdzeń i dowodów ) spoczywa na stronach ( art. 3 kpc, art. 232 zd. 1kpc ). Sąd ma prawo dopuścić dowód nie wskazany przez strony ale – co do zasady – nie ma takiego obowiązku ( art. 232 zd. 2 kpc ). Zgodnie z art. 6 § 2 kpc strony są obowiązane przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko.

Strona, strona która powołuje się na dokument, obowiązana jest przedstawić sądowi – co do zasady - jego oryginał. Reguła ta nie została w kodeksie postępowania cywilnego wyrażona expressis verbis ( jak się wydaje jedynie dlatego, że ustawodawca uznał, iż rozumie się to samo przez się – jeżeli strona wnosi aby sąd przeprowadził dowód z dokumentu, to jest oczywiste, że powinien go sądowi dostarczyć ). Pośrednio wynika jednak z art. 129 § 1 kpc. Stanowi on, że strona powołująca się w piśmie na dokument obowiązana jest, na żądanie przeciwnika, złożyć oryginał dokumentu w sądzie jeszcze przed rozprawą. W praktyce rozpowszechniony jest pogląd głoszący, iż z powołanego przepisu wynika, że strona ma obowiązek przedstawić oryginał dokumentu wyłącznie na żądanie strony przeciwnej. Pogląd ten jest, w ocenie sądu, błędny. Omawiany przepis ustanawia jedynie zasadę, iż na żądanie przeciwnika strona, powołująca się na dokument, ma obowiązek złożyć go w sądzie „jeszcze przed rozprawą”. Stosowne żądanie ma zatem jedynie takie znaczenie, że wykonanie obowiązku przedstawienia oryginału dokumentu przesuwa w czasie . Bez żądania strony przeciwnej obowiązek ten zaktualizowałby się dopiero na rozprawie, zaś zgłoszenie żądania powoduje, że musi być wykonany wcześniej ( przed rozprawą ). Na tym wyczerpuje się istota omawianego przepisu. Pogląd taki wyrażany był w doktrynie, jak też w orzecznictwie jeszcze przez zmianą art. 129 kpc, dokonaną ustawą z 23.10.2009r. o zmianie ustaw w zakresie uwierzytelniania dokumentów, Dz. U. nr 216, poz. 1676 ( vide: K. K.: Dokument w procesie cywilnym, P. 1993, str. 121i wyrok SN z 6.11.2002r., I CKN 1280/00, LEX nr 78358 ). Wskazywano przy tym, że zwykła odbitka ksero ( tj. odbitka niepotwierdzona, niestanowiąca dokumentu) nie może zastąpić dokumentu, na którego bazie powstała i podkreślano, iż niedopuszczalne jest również prowadzenie dowodu z tego rodzaju odbitek w trybie art. 308 kpc. Po zmianie kodeksu postępowania cywilnego, dokonanej w/w ustawą, argumentacja na rzecz tego poglądu uległa wzmocnieniu. Ustawodawca dopuścił bowiem możliwość zastąpienia oryginału dokumentu jedynie odpisem poświadczonym za zgodność z oryginałem przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ( art.129 § 2 kpc ). Skoro tak, to trudno w dalszym ciągu bronić poglądu, że może być on również zastąpiony zwykłym, nieuwierzytelnionym odpisem ( którego najpowszechniejszym rodzajem jest kserokopia ). W obecnym stanie prawnym, po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 10 lipca 2015r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2015r., poz. 311 ), sprawa nie powinna już budzić wątpliwości. Zmiana treści art. 308 kpc powoduje bowiem, że nie może on już być podstawą wnioskowania o możliwości uznania kserokopii dokumentu za inny środek dowodowy w rozumieniu tego przepisu ( w ocenie sądu, pogląd taki nigdy nie był uprawniony ponieważ odpis dokumentu nie może być uznany za inny środek dowodowy od oryginału tego dokumentu ). Wyrażona w art. 129 § 1 i 2 kpc reguła - lege non distinguente – dotyczy również dokumentów elektronicznych. Ponieważ ustawodawca dopuścił elektroniczne poświadczenie dokumentu wyłącznie w postępowaniach obsługiwanych przez system teleinformatyczny ( art. 129 § 2 ¹ kpc ), we wszystkich innych przypadkach strona, która na taki dokument się powołuje, a nie zamierza przedstawić sądowi jego oryginału, powinna wykonać tradycyjny odpis dokumentu ( np. wydruk ) i złożyć go do akt sądowych – po uprzednim uwierzytelnieniu przy zachowaniu wymogów określonych w ustawach korporacyjnych ( art. 4 ust. 1b ustawy- Prawo o adwokaturze, art. 6 ust. 3 ustawy o radcach prawnych, art. 9 ust. 3 ustawy o rzecznikach patentowych, art. 31 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, iż powódka nie udowodniła aby pozwana złożyła oświadczenie woli o treści powołanej w pozwie. Powoływała się na dokumenty elektroniczne ( umowy, potwierdzenia wykonania transakcji płatniczych, korespondencję e-mail, potwierdzenie rejestracji ), jednak nie przedstawiła ich oryginałów ani uwierzytelnionych odpisów. Zwykłe ( nieuwierzytelnione ) wydruki oryginałów zastąpić nie mogły. Wniosek o przeprowadzenie dowodu z dokumentów podlegał zatem oddaleniu. Także dowód z przesłuchania stron nie mógł zostać przeprowadzony ponieważ pozwana, bez usprawiedliwienia, nie stawiła się na posiedzenie sądu. Skutkowało to pominięciem dowodu ( art. 302 § 1 kpc ).

Tym niemniej, w sprawie było poza sporem, że 4.12.2018r. powódka przelała na rachunek pozwanej 2100 zł ( to twierdzenie powódki nie zostało zaprzeczone ). Pozwana nie przedstawiła żadnego wyjaśnienia, z jakiego powodu przelew nastąpił, a ponieważ nie stawiła się także na wezwanie sądu w celu przesłuchania, uzasadnione było domniemanie, że strony zawarły jednak umowę, na którą powoływała się powódka ( art. 231 kpc w zw. z art. 233 § 2 kpc ). Powództwo o zwrot pożyczki z odsetkami podlegało zatem uwzględnieniu na podstawie art. 720 kc w zw. z art. 481 § 1 i 2 kc.

Uzasadnione okazały się natomiast zarzuty pozwanej co do niedozwolonego charakteru prowizji.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( dalej Trybunał lub (...) ) sąd krajowy jest zobowiązany podjąć z urzędu czynności dochodzeniowe w celu ustalenia, czy postanowienie umowne zamieszczone w umowie, która jest przedmiotem toczącego się przed nim sporu i która została zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem, jest objęte zakresem stosowania dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a jeżeli tak – zobowiązany jest z urzędu zbadać, czy postanowienie to ewentualnie ma nieuczciwy charakter ( vide: punkt 66 wyroku Trybunału z 7.11.2019r. w sprawach połączonych C – 419/18 i C – 483/18 i powołane tam wcześniejsze orzecznictwo ). W przypadku gdy sąd krajowy uzna dany warunek umowny za nieuczciwy - nie stosuje go, chyba że sprzeciwi się temu konsument ( wyrok z Trybunału z 4.06.2009r., C – 243/08 ).

Zgodnie z art. 385 ¹ kodeksu cywilnego ( uchwalonym w celu wdrożenia dyrektywy 93/13 ) postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne), co nie dotyczy postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ( § 1 ). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie ( § 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta ( § 3 ). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje ( § 4 ) .

W okolicznościach sprawy pozwanej bezspornie przysługuje status konsumenta. Jest przy tym oczywiste, że umowa nie została zawarta w drodze indywidualnych negocjacji.

Istotą dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. Z dobrymi obyczajami kłóci się zatem takie postępowanie, którego celem jest zdezorientowanie konsumenta, wykorzystanie jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowanie stosunku prawnego z naruszeniem zasady równości stron. W polskiej judykaturze wyjaśniono, że przez działanie wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - należy rozumieć wprowadzanie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron tego stosunku; rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zaś nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków stron, wynikających z umowy, na niekorzyść konsumenta; ocena rzetelności określonego postanowienia wzorca umownego może być dokonana za pomocą tzw. testu przyzwoitości, polegającego na zbadaniu, czy postanowienie wzorca jest sprzeczne z ogólnym wzorcem zachowań przedsiębiorców wobec konsumentów oraz jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone; jeżeli bez tego postanowienia znalazłby się on - na podstawie ogólnych przepisów - w lepszej sytuacji, należy uznać je za nieuczciwe ( vide: wyrok SN z 27.11.2015r., I CSK 954/14 i powołane tam orzecznictwo ). Z kolei Trybunał wyraził pogląd, iż dla oceny, czy zachodzi sprzeczność z dobrymi obyczajami ( stosownie do dyrektywy 93/13/EWG ) istotne jest czy przedsiębiorca, traktujący konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny, mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument zgodziłby się na sporne postanowienie wzorca w drodze negocjacji indywidualnych (wyrok z 14 marca 2013 r., C-415/11). Natomiast Sąd Okręgowy w Toruniu konsekwentnie prezentuje stanowisko, iż prowizja oraz inne opłaty, obciążające konsumenta, powinny znajdować odzwierciedlenie w rzeczywiście ponoszonych przez pożyczkodawcę kosztach, a ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na pożyczkodawcy ( tak np. wyrok z 20.02.2019 r., sygn. akt VIII Ca 107/19 ). W przypadku, gdy ekwiwalentność prowizji lub innej opłaty nie zostanie wykazana uznać należy, że postanowienia jej dotyczące stanowią klauzulę niedozwoloną, jako nieuzgodnione indywidualnie i kształtujące prawa oraz obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interes.

W okolicznościach sprawy umowa nakładała na pozwanego konsumenta obowiązek uiszczenia prowizji w kwocie 576,66 zł. Spośród wszystkich powołanych przez powódkę kosztów jedynie opłata za przelew ekspresowy może być uznana za koszt związany z wykonaniem umowy z pozwaną, który mógłby ją obciążać, przy czym wysokość tej opłaty stanowi z całą pewnością niewielki ułamek sumy prowizji. Pozostałe wydatki, będące w istocie kosztami bieżącej działalności powodowej spółki, nie mogą być rozpatrywane w charakterze kosztów świadczeń umownych, wymagających jakiegokolwiek dodatkowego wynagrodzenia ( poza wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału w postaci odsetek ). Ekwiwalentność świadczeń stron nie została zatem wykazana, co uzasadniało uznanie postanowienia umownego dotyczącego prowizji za klauzulę abuzywną. Na podstawie artykułu 385 ¹ § 1 kc postanowienie to jest dla pozwanego konsumenta niewiążące, wobec czego powództwo w tym zakresie podlegało oddaleniu.

O kosztach postanowiono przy uwzględnieniu zasady stosunkowego ich rozdzielenia ( art. 100 kpc ), mając na uwadze, że powód wygrał sprawę w 78%, zaś pozwana w 22%.

Na podstawie art. 15 zzs ² ustawy z dnia 14.05.2020r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)2 ( Dz. U. poz. 875 ) sad zamknął rozprawę i wydał wyrok na posiedzeniu niejawnym ( k. 20 i 66 ). W tym przypadku ustawa nie przewiduje możliwości zgłoszenia przez stroną sprzeciwu. Pismo pozwanej ( k. 64 ) nie mogło zatem wywołać zamierzonego skutku.