Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	asesor sądowy Paweł Kamiński

po rozpoznaniu w dniu 12 listopada 2024 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Niestandaryzowanego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności we W.

przeciwko R. S.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  kosztami procesu obciąża powoda.

Sygn. akt I C 1292/24 upr T., dnia 28 listopada 2024 roku

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 lipca 2024 roku powód (...) Niestandaryzowany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Wierzytelności we W. wniósł o zasądzenie od pozwanego R. S. kwoty 11 637,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 kwietnia 2024 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. Powód wskazał, że (...) Finanse S. A. zawarła z pozwanym umowę pożyczki pieniężnej nr (...). Umowa została zmieniona w dniu 25 listopada 2022 roku o aneksem o numerze (...). Powód podniósł, że pozwany uznał saldo swojego zadłużenia wynikające z umowy o numerze (...) na dzień podpisania aneksu na kwotę 5782,32 zł. Powód wskazał, że na dzień zawarcia aneksu do umowy pożyczki zobowiązanie pozwanego wynosiło 13 019,48 zł, na które składało się:

- 5 782,32 zł z tytułu łącznego zobowiązania do spłaty na dzień zawarcia aneksu,

- 3 494,00 zł z tytułu kwoty pożyczki, tj. środków pieniężnych udostępnionych do swobodnej dyspozycji stronie pozwanej na podstawie aneksu,

- 2 144,54 zł z tytułu prowizji za udzielenie pożyczki,

- 30,00 zł z tytułu opłaty przygotowawczej,

- 45,00 zł z tytułu opłaty za usługę terenowej obsługi pożyczki,

- 1 523,62 zł z tytułu kwoty odsetek umownych naliczonych od kwoty pożyczki przyznanej aneksem oraz kwoty pożyczki pozostałej do spłaty na dzień zawarcia aneksu.

Powód wskazał, że na podstawie aneksu strona pozwana zobowiązała się do spłaty kwoty pożyczki wraz z odsetkami i należnościami ubocznymi na warunkach określonych w umowie w 92 tygodniowych ratach, z których pierwsza rata wynosiła 141,16 zł, a pozostałe raty wynosiły 141,52 zł. Powód wskazał też, że pierwotny wierzyciel naliczał od kwoty pożyczki odsetki umowne w skali roku w wysokości odsetek maksymalnych. Powód zaznaczył też, że w przypadku opóźnienia w spłacie pożyczki wierzyciel pierwotny naliczał odsetki za opóźnienie w wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie. Wierzyciel pierwotny dokonywał zarachowania dokonanych spłat na odsetki za opóźnienie, a następnie na wymagalne zobowiązanie pozwanego począwszy od raty najwcześniej wymagalnej. Powód wskazał też, że pozwany dokonał ostatniej wpłaty na poczet zobowiązania wobec wierzyciela pierwotnego w dniu 25 kwietnia 2023 roku. Powód wskazał, że w dniu 30 stycznia 2024 roku zawarł z (...) Finanse S.A. umowę przelewu wierzytelności na mocy której zyskał legitymację procesową czynną w postępowaniu. Powód skierował do pozwanego zawiadomienie o przelewie wierzytelności stanowiące pisemne stwierdzenie cesji wierzytelności oraz wezwał pozwanego do zapłaty. Pozwany nie dokonał żadnej dalszej wpłaty na poczet zobowiązania.

Powód wskazał też, że na dzień 9 kwietnia 2024 roku zobowiązanie pozwanego wynosiło 11 637,00 zł. Na kwotę tę składają się:

- 7 144,80 zł z tytułu pozostałej do zapłaty kwoty pożyczki,

- 36,53 zł z tytułu pozostałej do zapłaty kwoty opłaty przygotowawczej,

- 2 584,30 z tytułu prowizji,

- 1 100,24 zł z tytułu odsetek umownych naliczonych przez wierzyciela pierwotnego zgodnie z treścią umowy,

- 498,66 zł z tytułu odsetek naliczonych przez wierzyciela pierwotnego od zadłużenia przeterminowanego do dnia 6 grudnia 2023 roku,

- 272,47 zł z tytułu kwoty odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych przez powoda od pozostałej do zapłaty kwoty pożyczki od dnia 7 grudnia 2023 roku do dnia sporządzenia pozwu (...).

W piśmie procesowym z dnia 4 września 2024 roku powód wskazał, że pozwany dokonał z tytułu zadłużenia na rzecz pierwotnego wierzyciela wpłat w łącznej wysokości 9 469 zł.

Pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 30 stycznia 2021 roku R. S. zawarł z (...) Finanse Spółką Akcyjną w P. umowę pożyczki pieniężnej nr (...). Zgodnie z treścią ustępu 1 umowy pozwany zobowiązał się do zwrotu pożyczkodawcy kwoty 2 310,05 złotych w 35 tygodniowych ratach, z których pierwsza rata wynosiła 66,05 złotych, a pozostałe po 66,00 złotych. Termin spłaty pierwszej raty upływał w 7 dniu od dnia otrzymania przez pożyczkobiorcę całkowitej kwoty pożyczki. Kolejne raty były płatne tygodniowo – termin spłaty każdej raty kończył się z upływem tego dnia danego tygodnia, który nazwą odpowiadał dniu tygodnia, w którym pożyczkobiorca otrzymał całkowitą kwotę pożyczki (ust. 12 umowy). Na łączną kwotę do spłaty poza kapitałem pożyczki w kwocie 1772,00 złotych składały się także: 50 złotych tytułem opłaty przygotowawczej, 398,70 złotych prowizji, 10 złotych opłaty za dostarczenie środków, 35 złotych opłaty za usługę terenowej obsługi pożyczki oraz odsetki kapitałowe w łącznej kwocie 44,35 złotych. Łączny koszt pożyczki wynosił 538,05 złotych. W treści umowy wskazano, że kwota pożyczki została wypłacona pozwanemu w dniu zawarcia umowy w tej sposób, że 200 złotych otrzymał w gotówce, natomiast kwotę 1572 złote otrzymał poprzez zasilenie tą kwotą karty przedpłaconej nr (...). Umowa przewidywała także możność naliczania odsetek maksymalnych za opóźnienie w przypadku opóźnienia pożyczkobiorcy w spłacie choćby jednej raty (ust. 16 umowy). W umowie zastrzeżono roczną stopę oprocentowania na poziomie maksymalnych odsetek (ust. 23 umowy).

dowód : umowa pożyczki pieniężnej nr (...) z dnia 30 stycznia 2021 roku - k. 6-10

W dniu 25 listopada 2022 roku R. S. zawarł z (...) Finanse Spółką Akcyjną w P. aneks (...) nr (...) do umowy pożyczki pieniężnej nr (...). Aneks przewidywał podwyższenie całkowitej kwoty pożyczki o dodatkową kwotę 3 494,00 złotych. Zgodnie z treścią ustępu 1 aneksu pozwany zobowiązał się do zwrotu pożyczkodawcy kwoty 13 019,48 złotych w 186 tygodniowych ratach, z których pierwsza rata po podwyższeniu wynosiła 141,16 złotych, a pozostałe po 141,52 złotych. Termin spłaty pierwszej raty upływał w 7 dniu od dnia otrzymania przez pożyczkobiorcę całkowitej kwoty pożyczki. Kolejne raty były płatne tygodniowo – termin spłaty każdej raty kończył się z upływem tego dnia danego tygodnia, który nazwą odpowiadał dniu tygodnia, w którym pożyczkobiorca otrzymał całkowitą kwotę pożyczki (pkt 12 aneksu). Na łączną kwotę do spłaty poza kapitałem w wysokości 3494,00 złotych składały się także: 30 złotych tytułem opłaty przygotowawczej, 2 144,54 złotych prowizji, 45 złotych opłaty za usługę terenowej obsługi pożyczki oraz odsetki kapitałowe w łącznej kwocie 1 523,62 złotych. Całkowity koszt pożyczki według postanowień aneksu wynosił 3 743,16 złotych, natomiast łączne zobowiązanie do spłaty z aneksu wynosił 7 237,16 złotych. Łączny zobowiązanie do spłaty (ust. 1 lit. K), czyli kwota pozostała do spłaty łącznego zobowiązania do spłaty z tytułu umowy (ust. 2 lit. s) wynosiła 5 782,32 złotych. W treści aneksu wskazano, że kwota pożyczki została wypłacona pozwanemu w dniu zawarcia aneksu w tej sposób, że 1 730 złotych otrzymał w gotówce, natomiast kwotę 1 764 złote otrzymał poprzez zasilenie tą kwotą karty przedpłaconej nr (...). Aneks przewidywał także możność naliczania odsetek maksymalnych za opóźnienie w przypadku opóźnienia pożyczkobiorcy w spłacie choćby jednej raty (ust. 16 aneksu). W aneksie zastrzeżono roczną stopę oprocentowania na poziomie maksymalnych odsetek (ust. 23 aneksu).

dowód : Aneks (...) nr (...) do umowa pożyczki pieniężnej nr (...) z dnia 25 listopada 2022 roku - k. 11-15

Pismem z dnia 7 grudnia 2023 roku, (...) Finanse Spółka Akcyjna w P. wypowiedział R. S. umowę nr (...) z dnia 30 stycznia 2021 roku z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia oraz wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 11 448,08 złotych w terminie 30 dni od daty otrzymania pisma.

dowód : wypowiedzenie umowy z dnia 7 grudnia 2023 roku – k. 18

(...) Finanse Spółka Akcyjna w P. zawarł z (...) Niestandaryzowanym Funduszem Inwestycyjnym Zamkniętym Wierzytelności we W. umowę przeniesienia ryzyka z wierzytelności i przelewu wierzytelności z dnia 30 stycznia 2023 roku. Na mocy tej umowy (...) Finanse Spółka Akcyjna w P. dokonał przelewu przysługującej mu względem pozwanego R. S. wierzytelności z tytułu umowy (...) na rzecz U. Niestandaryzowanego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności we W.. Zgodnie z § 5 ust. 1 umowy, wierzytelności przeszły na nabywającego w dniu zapłaty ceny według stanu na dzień rozliczenia. Zapłata ceny nabycia nastąpiła w dniu 31 stycznia 2024 roku. W załączniku nr 4 do umowy przelewu wierzytelności wskazano, że łączne saldo zadłużenia wynikającego z umowy wynosiło na dzień 7 grudnia 2023 roku 11 448,08 złotych. Na kwotę tą składały się: 7144,80 złotych salda kapitału wynikającego z kwoty udzielonej pożyczki, 83,55 złotych salda opłaty za usługę terenowej obsługi pożyczki, saldo oprocentowania w kwocie 1100,24 złotych, saldo odsetek maksymalnych za opóźnienie w kwocie 498,66 złotych, saldo opłaty przygotowawczej – 36,53 złotych i saldo prowizji za udzielenie – 2584,30 złotych.

dowód : umowa przeniesienia ryzyka z wierzytelności i przelewu wierzytelności z dnia 30 stycznia 2024 roku wraz z załącznikami oraz oświadczeniem o zapłacie ceny z dnia 1 lutego 2024 roku – k. 19-24

Pismami z dnia 9 lutego 2024 roku powód zawiadomił pozwanego o przeniesieniu wierzytelności i wezwał go do zapłaty kwoty 11 588,78 zł do dnia 29 lutego 2024 roku. Wezwanie nie odniosło skutku – pozwany nie uiścił żądanej przez powoda kwoty.

dowód : zawiadomienie o przeniesieniu wierzytelności z dnia 9 lutego 2024 roku – k. 30-31, wezwanie do zapłaty z dnia 9 lutego 2024 roku – k. 32-33

Pozwany R. S. spłacił na poczet umowy pożyczki (...) zawartej z (...) Finanse Spółką Akcyjną w P. kwotę 9 469,00 zł.

Fakt bezsporny, a nadto częściowo dowód : historia spłat k. 45-46v

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy w postaci: umowy pożyczki (...), aneksu (...) nr (...) do umowy pożyczki nr (...), wypowiedzenia umowy wraz z wezwaniem do zapłaty, umowy przelewu wierzytelności, zawiadomienia o przeniesieniu wierzytelności, wezwania do zapłaty, a częściowo także załączonej do pisma procesowego z dnia 4 września 2024 roku historii spłat. We wspomnianej historii spłat po podliczeniu poszczególnych spłat wskazano, że spłaty wyniosły 2092 złote. W tym samym piśmie procesowym powód wskazał, że pozwany dokonał z tytułu zadłużenia na rzecz pierwotnego wierzyciela wpłat w łącznej wysokości 9469 złotych. Twierdzenia te nie zostały zaprzeczone przez stronę pozwaną i sąd uznał je za prawdziwe. Historia spłat nie wskazuje dat, w których dokonywane były pozostałe spłaty na poczet zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki. Sąd uznał na podstawie przedstawionych powyżej dokumentów, że pozwanego faktycznie łączyła z (...) Finanse Spółką Akcyjną w P. umowa pożyczki zmieniona aneksem, która następnie została wypowiedziana przez (...) Finanse Spółkę Akcyjną w P., po czym podmiot ten zawarł z powodem umowę przelewu wierzytelności obejmującej m.in. wierzytelności z tytułu pożyczki (...) zmienionej następnie aneksem (...) nr (...) do umowy pożyczki nr (...).

Oprócz tego należy zauważyć, że zgodnie z dyspozycją art. 339 § 1 k.p.c., sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew. Zgodnie z art. 339 § 2 k.p.c., w przypadku, o którym mowa w § 1, przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Tym samym przewidziane w art. 339 § 2 k.p.c. domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda dotyczy wyłącznie strony faktycznej wyroku i nie obowiązuje w zakresie prawa materialnego. Wydanie wyroku zaocznego nie przesądza zatem o uwzględnieniu powództwa. Domniemanie to zastępuje jedynie postępowanie dowodowe i to tylko wówczas, gdy twierdzenia powoda nie budzą uzasadnionych wątpliwości. W przedmiotowej sprawie twierdzenia powoda o faktach budziły jednak uzasadnione wątpliwości sądu w świetle dokumentów załączonych do pozwu. Dowody przedstawione przez powoda nie wykazały w sposób dostateczny by dochodzona pozwem wierzytelność istniała.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W pierwszej kolejności powód nie przedstawił żadnego dowodu na to, że pozwanemu faktycznie wypłacono jakąkolwiek kwotę pieniężną. Z dokumentów umowy pożyczki i aneksu do umowy pożyczki wynika, że pozwany miał część środków pieniężnych otrzymać w gotówce, a część poprzez zasilenie różnych kart przedpłaconych. Powód nie zaoferował jednak żadnego dowodu wskazującego na to, że pozwany takie środki pieniężne otrzymał (np. w postaci pokwitowań odbioru gotówki bądź wydruków potwierdzających przelew środków pieniężnych). Dowód spełnienia obowiązku przeniesienia środków pieniężnych na rzecz pożyczkobiorcy obciąża - w myśl art. 6 k.c. – pożyczkodawcę.

Po drugie, nawet jeśli przyjąć, że pozwany otrzymał od powoda kwotę pożyczki, załączone do pozwu dokumenty, z których powód wywodzi swoje roszczenia mają się nijak do kwot dochodzonych w pozwie. Powód wskazuje, że zobowiązanie pozwanego na dzień zawarcia aneksu wynosiło 13 019,48 złotych – tyle ile wskazano w ust. 1 lit. L aneksu jako łączne zobowiązanie do spłaty po podwyższeniu. W definicji tego pojęcia w ust. 2 lit. v wskazano, że jest to suma łącznego zobowiązania do spłaty z aneksu oraz łącznego zobowiązania do spłaty. Łączne zobowiązanie do spłaty z kolei wynosiło według aneksu 5 782,32 złotych i według definicji wskazanej w ust. 2 lit. s miało stanowić należną pożyczkodawcy kwotę pozostałego do spłaty łącznego zobowiązania do spłaty z tytułu umowy uwzględniająca także wymagalne na dzień zawarcia aneksu odsetki za opóźnienie oraz opłaty za wykonane czynności windykacyjne, o ile umowa przewidywała ich naliczenie określona na dzień zawarcia aneksu. Łączne zobowiązanie z tytułu aneksu wynosiło natomiast 7 237,16 złotych i według definicji wskazanej w ust. 2 lit. l miało stanowić sumę całkowitej kwoty pożyczki z tytułu zawartego aneksu i całkowitego kosztu pożyczki. Powód nie przedstawił żadnych twierdzeń odnośnie tego w jaki sposób zostało obliczone łączne zobowiązanie do spłaty (kwota 5 782,32 złotych). W umowie pożyczki (pierwotnej) całkowita kwota do spłaty wynosiła 2 310,05 złotych. Według aneksu z kolei kwota ta wynosi ponad dwukrotnie więcej i nie wiadomo co składa się właściwie na tę sumę – w jaki sposób została obliczona, jakie odsetki zostały naliczone, od jakich kwot, co składa się na kwotę określoną w ust. 1 lit. K aneksu (...) nr (...) do umowy pożyczki pieniężnej nr (...). Wydaje się prawdopodobne, sądząc po numerze załączonego do pozwu aneksu, że pozwany zawarł z (...) Finanse Spółką Akcyjną w P. także inne aneksy aktualizujące zasady umowy, lecz do pozwu te aneksy dołączone nie zostały. W efekcie z dokumentów dołączonych do pozwu wynika, że strony aneksowały w dniu 25 listopada 2022 roku (data zawarcia aneksu) umowę, której termin spłaty miał upłynąć po upływie 35 tygodni od daty jej zawarciu, czyli z dniem 2 października 2021 roku. Co więcej, aneks informuje o przedłużeniu czasu trwania umowy w ten sposób, że umowa została przedłużona o 45 tygodni na łączny okres 186 tygodni. Tymczasem według pierwotnej umowy miała ona trwać tylko 35 tygodni. W aktach sprawy brakuje zatem najprawdopodobniej dokumentów, które przedstawiałyby pełny obraz łączącej pozwanego z pożyczkodawcą umowy pożyczki. Skoro zaś powód nie przedstawił wszystkich dokumentów, które regulowały uprawnienia i obowiązki stron, sąd nie jest w stanie na podstawie złożonych dokumentów odtworzyć łączącego pozwanego i pożyczkodawcę stosunku obligacyjnego. Co z kolei za tym idzie, powód nie dowiódł także dochodzonego roszczenia co do wysokości.

Oprócz tego kwota dochodzona pozwem, tzn. kwota 11 637,00 złotych również ma się nijak do twierdzeń powoda wynikających z pisma procesowego z dnia 4 września 2024 roku, że pozwany dokonał z tytułu zadłużenia na rzecz pierwotnego wierzyciela wpłat w łącznej wysokości 9 469,00 złotych. Całość zobowiązania wynikająca z aneksu (...) wynosiła 13 019,48 złotych. Powód natomiast, mimo że pozwany spłacił pożyczkę kwotą 9 469,00 złotych dochodzi kwoty 11 637,00 zł tak jakby łączne zobowiązanie pozwanego miało wynosić ponad 20 000 złotych. Nie wiadomo w jaki sposób spłacona przez pozwanego kwota została rozksięgowana, ani jakie należności zostały w ten sposób spłacone. W aneksie wskazano, że pożyczkodawca za zgodą pożyczkobiorcy dokona zarachowania dokonanych przez pożyczkobiorcę spłat w ten sposób, że w pierwszej kolejności pokryją one odsetki za opóźnienie a następnie wymagalne zobowiązanie pożyczkobiorcy wskazane w karcie spłat klienta/dowodzie wpłaty. Pożyczkobiorca od chwili dokonania wpłaty może dobrowolnie wskazać pisemnie należność (dług), na którą ma być zaliczona wpłata. Bez względu na wskazanie pożyczkobiorcy, o którym mowa powyżej, pożyczkodawcy przysługuje jednak uprawnienie do zarachowania wpłaty w pierwszej kolejności na poczet odsetek za opóźnienie, czego może dokonać informując o tym pożyczkobiorcę (ust. 36 aneksu). Niemniej jednak zgodnie z jednym z postanowień wstępnych aneksu, postanowienia aneksu za wyjątkiem wyraźnych odwołań do umowy dotyczą wyłącznie podwyższenia oraz możliwej zmiany czasu trwania umowy. W pozostałym zakresie, w szczególności w związku z kwotami oraz opłatami zastosowanie znajdą postanowienia umowy. Umowa natomiast również przewidywała zasady zarachowania dokonanych przez pożyczkobiorcę wpłat na poczet umowy pożyczki. W ust. 35 umowy wskazano, że kwota wpłaty dokonana przez pożyczkobiorcę będzie zaliczona kolejno na całkowitą kwotę pożyczki, opłatę za dostarczenie środków, oprocentowanie, pozostałe pozaodsetkowe koszty kredytu. W przypadku, gdy kwota wpłaty dokonana przez pożyczkobiorcę nie będzie wystarczająca na pokrycie całej wymagalnej należności z danej raty, będzie zaliczona w pierwszej kolejności na całkowitą kwotę pożyczki, w dalszej kolejności na opłatę za dostarczenie środków, oprocentowanie, pozostałe koszty pozaodsetkowe w sposób proporcjonalny do dokonanej wpłaty. W ust. 36 umowy z kolei wskazano, że pożyczkodawca za zgodą pożyczkobiorcy dokona zarachowania dokonanych przez pożyczkobiorcę spłat w ten sposób, że w pierwszej kolejności pokryją one odsetki za opóźnienie a następnie wymagalne zobowiązanie pożyczkobiorcy wskazane w karcie spłat klienta/dowodzie wpłaty. Pożyczkobiorca od chwili dokonania wpłaty może dobrowolnie wskazać pisemnie należność (dług), na którą ma być zaliczona wpłata. Bez względu na wskazanie pożyczkobiorcy, o którym mowa powyżej, pożyczkodawcy przysługuje jednak uprawnienie do zarachowania wpłaty w pierwszej kolejności na poczet odsetek za opóźnienie, czego może dokonać informując o tym pożyczkobiorcę. Nie wiadomo w jakich datach dokonywał wspomnianych wpłat na rzecz pożyczkodawcy pozwany, czy dokonywał ich będąc w opóźnieniu czy nie, nie wiadomo w jaki sposób te kwoty zostały zarachowane i czy nastąpiło to w reżimie umownym umowy czy też aneksu. Biorąc jednak pod uwagę wysokość dokonanych przez pozwanego wpłat na rzecz pierwotnego wierzyciela deklarowaną przez powoda wydaje się niemożliwe, by powodowi przysługiwała wierzytelność w wysokości dochodzonej w pozwie i to niezależnie od tego jaka była treść innych aneksów do umowy, których powód nie złożył, ani w jaki sposób nastąpiło zarachowanie dokonanych przez pozwanego wpłat. To również przesądza o tym, że powód nie wykazał roszczenia co do wysokości – jego twierdzenia dotyczące wysokości zobowiązania pozwanego stoją w zupełnej sprzeczności z twierdzeniami dotyczącymi sum dokonanych wpłat.

Powyższe okoliczności stawiają również pod znakiem zapytania skutki zawartej przez powoda z (...) Finanse Spółką Akcyjną w P. umowę cesji wierzytelności w kontekście umowy pożyczki, z której powód wywodził swoje roszczenie. W § 2 umowy wskazano, że (...) Finanse Spółka Akcyjna w P. oświadczył, że przysługują mu istniejące, bezsporne, niezabezpieczone hipotecznie wierzytelności pieniężne wynikające z tytułu zawartych pożyczek spłacanych tygodniowo lub związane z odstąpieniem od tych umów przez dłużników. W załączniku nr 4 do umowy przelewu wierzytelności wskazano z kolei, że łączne saldo zadłużenia wynikającego z umowy (...) wynosiło na dzień 7 grudnia 2023 roku 11 448,08 złotych. Na kwotę tą składały się: 7144,80 złotych salda kapitału wynikającego z kwoty udzielonej pożyczki, 83,55 złotych salda opłaty za usługę terenowej obsługi pożyczki, saldo oprocentowania w kwocie 1100,24 złotych, saldo odsetek maksymalnych za opóźnienie w kwocie 498,66 złotych, saldo opłaty przygotowawczej – 36,53 złotych i saldo prowizji za udzielenie – 2584,30 złotych. Jak już jednak wskazano powyżej, te kwoty w żaden sposób nie korespondują z kwotą spłat dokonanych przez pozwanego, a zadeklarowaną przez powoda. Co więcej, poszczególne elementy wymienione w załączniku nr 4 budzą poważne wątpliwości – nie wiadomo co dokładnie kryje się pod pozycją „saldo kapitału wynikającego z kwoty udzielonej pożyczki” i dlaczego opiewa ona na kwotę 7144,80 złotych. Wszak łączna kwota udzielonej na mocy umowy i aneksu nr (...) pożyczki wynosi 5 266 złotych. Opłata za obsługę terenową umowy pożyczki łącznie z umowy i aneksu wynosi 80,00 złotych, a nie jak wskazano w załączniku do umowy cesji 83,55 złotych. Łączna suma prowizji za udzielenie pożyczki wynikająca z umowy i aneksu wynosiła 2543,24 złote, a nie jak w załączniku do umowy cesji 2584,30 złotych. Zgodnie z treścią art. 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Przelew wierzytelności to umowa, na podstawie której dotychczasowy wierzyciel (cedent) przenosi wierzytelność ze swojego majątku do majątku osoby trzeciej (cesjonariusza). Zatem przelew wierzytelności z art. 509 k.c. w relacji: dłużnik cedowanej wierzytelności i jej cesjonariusz, powoduje zmianę podmiotu, któremu dłużnik powinien spełnić świadczenie. Dlatego też z chwilą dokonania cesji nabywca wierzytelności uzyskuje status wierzyciela. Przy czym nie można pomijać, że cesjonariusz nabywa w drodze przelewu tylko tyle praw, ile przysługiwało jego poprzednikowi prawnemu - cedentowi. Istotnym jest również, że wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności o zaległe odsetki, jak również, że wierzytelność przechodzi na cesjonariusza w takim stanie, w jakim dotychczas istniała. Zatem zasadniczo cesja nie wpływa na kształt wierzytelności, zmienia się jedynie podmiot uprawniony do żądania świadczenia. Istotnym jest również, że przejście takie może być albo następstwem umowy albo bezpośrednim skutkiem działania ustawy. Ponadto warunkiem skutecznego zawarcia umowy przelewu i rozporządzenia wierzytelnością jest to, aby była ona zindywidualizowana. Dlatego też winien zostać określony stosunek prawny, z którego ona wynika. Ważne jest także wskazanie stron tego stosunku, świadczenia jak również przedmiotu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 1999 r., III CKN 423/98, LEX nr 38867). Podkreślić należy także, że przedmiotem przelewu co do zasady może być wierzytelność istniejąca, którą cedent może swobodnie rozporządzać. Konieczne jest jednak wyraźne określenie stosunku zobowiązaniowego, którego elementem jest zbywana wierzytelność. Skuteczne jest także zbycie wierzytelności nieoznaczonej dokładnie w umowie przelewu, jeżeli można ją jednak określić na podstawie treści stosunku zobowiązaniowego, z którego ona wynika (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 25 lutego 2021 r., I ACa 252/20, LEX nr 3518065). W samej umowie przelewu wierzytelności wierzytelność z tytułu umowy pożyczki nr (...) nie została dokładnie określona. Wskazano jej cechy w załączniku nr 4 do umowy cesji, lecz w sposób tak nieprecyzyjny, że nie da się wywnioskować jakie świadczenia z tytułu umowy pożyczki przysługujące rzekomo powodowi od pozwanego składają się na wspomnianą kwotę. W efekcie nie da się ustalić czy na rzecz powoda w ogóle scedowane zostały wierzytelności istniejące.

Abstrahując od powyższych uwag również poszczególne postanowienia umowy oraz aneksu budzą poważne wątpliwości.

Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1497, dalej: u.k.k.) stanowi w art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, iż przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (…). Umowa zawarta przez pożyczkodawcę ( (...) Finanse Spółkę Akcyjną w P.) z pozwanym podlegała reżimowi ustawy o kredycie konsumenckim.

Jeżeli w materiale sprawy znajduje się dokument umowy konsumenckiej, to sąd krajowy ma obowiązek dokonać kontroli abuzywności z urzędu, natomiast gdy sąd nie ma do dyspozycji umowy konsumenckiej zawartej w konkretnej sprawie, to ma on obowiązek dokonania we własnym zakresie ustaleń co do faktów sprawy (wyrok (...) z dnia 7 listopada 2019 r. w sprawie C-419/18, (...) S.A. w B. przeciwko B. W. i in., LEX Nr 2735813, wyrok (...) z 13 września 2018 r., C-176/17, (...) S.A. w B. przeciwko M. W., (...) 2018, nr 9, poz. I-711). Sąd może zażądać przedstawienia przez strony dokumentów koniecznych do ustalenia treści umowy konsumenckiej celem zbadania z urzędu stosunku podstawowego w kontekście przepisów ustawy o kredycie konsumenckim oraz przepisów kodeksu cywilnego, przede wszystkim art. 58 k.c., a także art. 385 ¹ k.c., tj. w kontekście poprawności jednoznacznie sformułowanych postanowień określających główne świadczenia stron oraz tych postanowień, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ, co musi zostać wykazane przez stronę, która się gotowymi formularzami umów posługuje.

W myśl art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Działanie w celu obejścia prawa polega na tym, że strony podejmują czynność prawną, która, choć formalnie nie narusza żadnego ustawowego zakazu, w istocie zmierza do osiągnięcia celu niedozwolonego przez ustawę. Zawierając pozór legalności, pozostaje w sprzeczności z intencją ustawy. Warunkiem uznania, że czynność prawna zmierza do obejścia prawa jest świadomość wszystkich stron czynności takiego stanu rzeczy i świadome (nie przypadkowe) dokonanie czynności w celu obejścia prawa ( A. Janas [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 58, s. 495).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Aby uznać klauzulę umowną za niedozwoloną muszą zostać spełnione wszystkie przesłanki łącznie.

Dokonując analizy postanowień umowy Sąd miał na względzie, iż postanowienia umowne dotyczące prowizji nie dotyczą głównych świadczeń stron umowy pożyczki. Za postanowienia określające główne świadczenia stron każdej umowy uznać należy bowiem jedynie, takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia - czyli tzw. essentialia negotii. W przypadku umowy pożyczki są to: zobowiązanie pożyczkodawcy do przeniesienia na własność pożyczkobiorcy pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz zobowiązanie pożyczkobiorcy do zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku oraz jakości. Natomiast postanowienia określające wysokość kosztów dodatkowych związanych z udzieleniem pożyczki i jej obsługą, do poniesienia których zobowiązany jest pożyczkobiorca, nie mogą zostać uznane za postanowienia określające główne świadczenia stron, gdyż nie warunkują one bytu umowy pożyczki.

Przesądziwszy powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że zastrzeżona w umowie, z której roszczenie swoje wywodził powód (aneksie (...) nr (...) do umowy pożyczki pieniężnej nr (...)), prowizja pożyczkodawcy w sposób rażąco niekorzystny kształtuje sytuację pożyczkobiorcy.

Należy zwrócić uwagę, że choć łączna kwota kosztów pozaodsetkowych (2 219,54 złotych) w aneksie, którymi został obciążony pozwany w tym aneksie, nie przekraczała limitu określonego w art. 36a ust. 2 u.k.k. (w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia umowy), to wynosiła ona 63,52 % całkowitej kwoty pożyczki, natomiast sama prowizja stanowiła 61,38% całkowitej kwoty pożyczki.

Zgodnie z art. 36a u.k.k. (w brzmieniu sprzed 18 grudnia 2022 roku) określał maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego (przepis wszedł w życie 11 marca 2016 roku, a zatem obowiązywał w dacie zawarcia zarówno umowy pożyczki, jak i aneksu (...)). Maksymalna wysokość kosztów pozaodsetkowych zgodnie z tym przepisem nie mogła wynieść więcej niż suma 2 składników:

- ¼ kwoty przekazywanej pożyczkobiorcy (kredytobiorcy) oraz

- 0,3 kwoty przekazywanej pożyczkobiorcy pomnożonej przez 365 a podzielonej przez ilość dni na jaką zawarto umowę.

Należy przy tym zaznaczyć, że przepisy powyższe stosuje się także w przypadku dokonania zmiany umowy, czyli tak jak w przypadku przedmiotowej sprawy – aneksu (...) do umowy pożyczki.

Zastrzeżona w aneksie (...) do umowy prowizja w kwocie 2 144,54 złotych budziła poważne wątpliwości w świetle przepisów o zobowiązaniach umownych i ochronie konsumenta przed niedozwolonymi klauzulami umownymi. Zasadność obciążenia pożyczkobiorcy opłatą prowizyjną ukształtowaną na tak wysokim poziomie w relacji do kwoty pożyczki musi być każdorazowo podyktowana ściśle określonymi względami związanymi z procesem zawarcia konkretnej umowy pożyczki. To na stronie powodowej spoczywał obowiązek wykazania, że istniały uzasadnione podstawy do ustalenia kosztów kredytu na takim poziomie. Powód nie sprostał jednak ciężarowi dowodu w tym zakresie, nie wykazał bowiem zasadności naliczenia prowizji w kwocie 2 144,54 zł, która stanowi równowartość 61,38 % kwoty udzielonej pozwanemu na mocy aneksu (...) pożyczki (3494 zł). Wątpliwości budzi także naliczenie osobnej opłaty za dostarczenie środków (w kwocie 10 zł w umowie), jak również opłat za usługę terenowej obsługi pożyczki (w kwocie 35 zł w umowie i 45 zł w aneksie (...)). Ani umowa, ani powód nie wyjaśniają jakiego rodzaju usługi są świadczone w związku z terenową obsługą pożyczki, jak również nie wskazują z jakiego powodu za dostarczenie środków przewidziana jest osobna opłata. Powód nie udowodnił, że tego rodzaju koszty w ogóle powstały i należało je naliczyć w umowie pożyczki i w aneksie. Tym samym postanowienia umowne kształtujące wysokość kosztów kredytu na poziomie wskazanym w umowie pożyczki i aneksie w zakresie wskazanym powyżej stanowiły klauzule niedozwolone i nie mogą być wiążące dla pozwanego.

Mając na uwadze powyższe, pozaodsetkowe koszty kredytu w postaci prowizji (w aneksie (...) do umowy pożyczki), opłat za usługę terenowej obsługi pożyczki (w umowie pierwotnej pożyczki i w aneksie) i opłaty za dostarczenie środków (w umowie pierwotnej pożyczki) uznać należało za tożsame w swojej funkcji z odsetkami stanowiącymi wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez pożyczkobiorcę z udostępnionego mu kapitału pożyczki. Jest to więc ukryta forma odsetek od pożyczonych środków pieniężnych. Zastosowana w umowie pożyczki pieniężnej nr (...) i aneksie (...) nr (...) do umowy pożyczki pieniężnej nr (...) konstrukcja w oczywisty sposób prowadzi do obejścia przepisów regulujących instytucję odsetek maksymalnych i zmierza do zwiększenia wynagrodzenia umownego pożyczkodawcy. Podkreślić w tym miejscu należy, że instytucja maksymalnych odsetek kapitałowych została przez ustawodawcę wprowadzona do kodeksu cywilnego w art. 359 § 2 ¹ k.c. celem przeciwdziałania zjawisku lichwy i ochrony interesów konsumentów. Stopa tych odsetek odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz wartość pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji (ich wysokość zależy bowiem od aktualnej wysokości odsetek ustawowych) i nie pozwala pożyczkodawcom na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy. Zaakcentowania w tym miejscu wymaga, że w umowie, jak i w aneksie zastrzeżono maksymalne odsetki kapitałowe (por. ust. 23 umowy i ust. 23 aneksu 3).

Sąd uznał za postanowienia umowne, które nie są niedozwolone, postanowienia dotyczące opłat przygotowawczych. Ich wysokość nie jest wygórowana i może być uznana faktycznie za koszt związany z przygotowaniem pożyczki, a nie ukrytym źródłem wynagrodzenia pożyczkodawcy. Podobnie rzecz się ma z prowizją zawartą w umowie i ukształtowaną na poziomie 398,70 złotych.

Oczywiście w świetle powyższych rozważań również odsetki zarówno kapitałowe, jak i za opóźnienie naliczone zarówno przez pierwotnego wierzyciela, jak i przez powoda nie są prawidłowo wykazane co do wysokości – odsetki były naliczane od rat zawierających niedozwoloną prowizję, a także od sum, co do których powód nie wykazał, że są one wymagalne lub należne od pozwanego. Przepis art. 481 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Powód nie wykazał roszczenia co do wysokości, więc brak było podstaw, by uznać, że pożyczkodawca i powód prawidłowo naliczali odsetki, od prawidłowo określonych kwot.

To na powodzie spoczywał obowiązek wykazania twierdzeń, na których opierał swoje powództwo zgodnie z treścią art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c. W przedmiotowej sprawie natomiast powód nie sprostał ciężarowi dowodu – nie zdołał wykazać roszczenia ani co do zasady, ani co do wysokości. Nie zdołał nawet dostarczyć sądowi wszystkich dokumentów, które pozwoliłyby zrekonstruować w całości łączący pozwanego z pierwotnym wierzycielem stosunek obligacyjny. Skoro zatem nie zdołał tego zrobić, powództwo podlegało oddaleniu jako nieudowodnione i niezasadne.

Powód w piśmie procesowym z dnia 4 września 2024 roku podał, że pozwany dokonał spłat z tytułu zawartej umowy pożyczki w łącznej wysokości 9 469 złotych. Jeśli przyjąć, że pierwotny wierzyciel udzielił powodowi pożyczek w łącznej kwocie 5 266 złotych (suma całkowitych kwot pożyczek wynikających z umowy i aneksu) to po doliczeniu do tej sumy kwoty 80 złotych tytułem opłaty przygotowawczych i nawet sumę oprocentowania w wysokości 1 523,62 złotych (choć jak już wskazano wcześniej suma ta nie została prawidłowo obliczona biorąc pod uwagę, że oprocentowaniu poddana została także nienależna pożyczkodawcy prowizja), to kwoty te równają się sumie 6 869,62 złotych. Mając na uwadze, że pozwany dokonał spłaty w kwocie 9 469 złotych, w ocenie Sądu powód nie ma podstaw, by żądać od pozwanego spłaty w większym wymiarze.

Dlatego też, biorąc pod uwagę art. 6 k.c. oraz wskazane wyżej przepisy prawa, Sąd oddalił powództwo (punkt I).

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, w myśl art. 98 k.p.c. kosztami procesu obciążono powoda (punkt II).