Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 marca 2025 r.

Sąd Rejonowy w T. I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	asesor sądowy Paweł Kamiński
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Karolina Kotowska

po rozpoznaniu w dniu 3 marca 2025 r. w T.

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko S. L.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  kosztami procesu obciąża powoda.

Sygn. akt I C 753/24 upr T., dnia 18 marca 2025 roku

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 kwietnia 2024 roku powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego S. L. kwoty 10 978,45 złotych z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości maksymalnych odsetek ustawowych za opóźnienie od 21 lipca 2023 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. Wskazał, że poprzez podpisanie weksla z 10 listopada 2022 roku pozwany zobowiązał się do zapłaty kwoty wskazanej na wekslu w wysokości 15 974,45 zł. Powód wskazał, że weksel został wystawiony przez pozwanego na zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej przez (...) S.A. na podstawie umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 10 listopada 2022 r. Na dochodzoną pozwem sumę składa się suma pozostałych do zapłaty rat pożyczki oraz należne maksymalne odsetki za opóźnienie liczone zgodnie z art. 481 § 2 ¹ k.c. za każdy dzień opóźnienia w płatności każdej z rat. Powód wskazał też, że pozwany nie realizował postanowień umowy w wyniku czego został wezwany do zapłaty. Po bezskutecznym upływie terminu zakreślonego w wezwaniu do zapłaty, powód wypowiedział umowę pożyczki i wypełnił weksel zgodnie z warunkami uzgodnionymi w deklaracji wekslowej. Powód wskazał też, że pozwany do dnia wypowiedzenia umowy pożyczki wpłacił na rzecz powoda kwotę 1 992,00 zł, natomiast po wypowiedzeniu umowy pożyczki pozwany wpłacił na konto powoda kwotę 4 996 zł, lecz zaprzestał spłacania reszty roszczeń (k. 4).

Zarządzeniem przewodniczącego z dnia 28 maja 2024 roku (k. 22) pozew został zwrócony na podstawie art. 130 ^1a § 1 k.p.c. ze względu na to, że do pozwu nie dołączono wymienionych w nim załączników w postaci umowy pożyczki (...) z dnia 10 listopada 2022 r. wraz z załącznikami. Powód uzupełnił braki formalne pozwu składając pismo procesowe z dnia 11 czerwca 2024 roku (k. 25-26).

Pozwany pismem z dnia 11 lipca 2024 roku (k. 48) wniósł odpowiedź na pozew i wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, że jest osobą częściowo ubezwłasnowolnioną, a jego przedstawicielem ustawowym jest kurator ustanowiony przez sąd: J. H.. Powód na podstawie zarządzenia przewodniczącego z dnia 16 lipca 2024 roku (k. 51) został wezwany do złożenia odpisu pozwu wraz z odpisami dołączonych do niego załączników oraz odpisu pisma procesowego z dnia 11 czerwca 2024 roku wraz z odpisami dołączonych do niego załączników w terminie tygodniowym od dnia doręczenia wezwania pod rygorem zawieszenia postępowania. W związku z niewykonaniem zobowiązania sąd zawiesił postępowanie postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2024 roku (k. 77). Sąd podjął zawieszone postępowanie postanowieniem z dnia 11 października 2024 roku (k. 117). Jednocześnie zarządzono doręczenie odpisu pozwu wraz z załącznikami oraz reszty korespondencji przeznaczonej dla pozwanego jego kuratorowi J. H.. Odpowiedź na pozew (k. 129-130) wniósł jednak nowy kurator pozwanego – M. L. wnosząc o oddalenie powództwa i wskazując, że pozwany jest osobą częściowo ubezwłasnowolnioną na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w T. z dnia 10 czerwca 2004 roku zapadłym w sprawie o sygn. akt I Ns 95/04. Jego kuratorami byli T. T. i J. H.. Kurator pozwanego podkreślił, że umowę pożyczki nr (...) z dnia 10 listopada 2022 roku pozwany zawarł bez wiedzy i zgody swojego kuratora, a kurator nie potwierdził woli jej zawarcia, ani nawet nie miał wiedzy o fakcie jej zawarcia. Tym samym, twierdził kurator pozwanego, umowa pożyczki jest nieważna, wobec czego wniósł o oddalenie powództwa. Odpowiedź na pozew wniesiona przez kuratora pozwanego była jednak dotknięta brakiem formalnym – nie była podpisana. Kurator pozwanego został więc na podstawie zarządzenia przewodniczącego z dnia 21 listopada 2024 roku (k. 133) wezwany do uzupełnienia braków formalnych tego pisma procesowego w terminie tygodniowym od dnia doręczenia wezwania pod rygorem zwrotu pisma. Wezwanie zostało doręczone kuratorowi pozwanego w dniu 29 listopada 2024 roku. Braki formalne odpowiedzi na pozew nie zostały przez kuratora pozwanego uzupełnione, w związku z czym przewodniczący zarządził zwrot tego pisma procesowego (k. 151). Powód z kolei pismem z dnia 4 grudnia 2024 roku (k. 143) oświadczył, że cofa pozew w zakresie kwoty 2 000 zł ze zrzeczeniem się roszczenia i wniósł o umorzenie postępowania i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego liczonych od pierwotnej wartości przedmiotu sporu. Powód podał, że po wniesieniu pozwu pozwany wpłacił na jego rzecz kwotę 2 000 zł, wobec czego pozwany jest zobowiązany do zapłaty kwoty 8 978,45 zł. Powód podał też, że nie dysponuje dokumentacją pozwalającą na stwierdzenie, że pozwany jest ubezwłasnowolniony.

Postanowieniem z dnia 12 grudnia 2024 roku (k. 146) sąd umorzył postępowanie w zakresie kwoty 2 000 złotych.

Na rozprawie w dniu 3 marca 2025 roku stawili się osobiście kurator pozwanego M. L. oraz pozwany S. L.. Obaj wnieśli o oddalenie powództwa. Kurator pozwanego podniósł także, że podtrzymuje wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków T. T. i J. H..

Sąd ustalił, co następuje:

10 listopada 2022 roku pozwany S. L. zawarł z powodem umowę pożyczki nr (...). Pożyczkodawca udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 6 650 złotych. Pozwany zobowiązała się do zwrotu pożyczkodawcy kwoty 17 928 złotych w 36 miesięcznych ratach po 498 złotych każda, płatnych w okresie od 20 grudnia 2022 roku do 20 listopada 2025 roku. Na powyższą kwotę poza kapitałem składały się także: 340 złotych tytułem opłaty przygotowawczej, 358 złotych tytułem prowizji pośrednika finansowego, 5 952 złote prowizji pożyczkodawcy oraz odsetki kapitałowe w łącznej kwocie 4 628 złotych. Łączny koszt pożyczki wynosił 11 278 złotych. Pożyczka była oprocentowania według stałej stopy oprocentowania w wysokości 20,41 % w skali roku. W umowie zastrzeżono, że za opóźnienie w spłacie poszczególnych rat pożyczki lub ich części lub innej kwoty związanej z umową pożyczkodawca nalicza odsetki za opóźnienie w wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie. Umowa zastrzegała również, że pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pożyczkodawca zobowiązany jest do zachowania 30 dniowego okresu wypowiedzenia warunków umowy.

Dowód : umowa pożyczki – k. 27-32, harmonogram spłat – k. 33, wykaz operacji finansowych na koncie rozliczeniowym klienta – k. 9

Zgodnie z treścią załącznika do wniosku o numerze (...) z dnia 24 października 2022 roku o udzielenie pożyczki konsumenckiej w (...) S.A. prowizja pożyczkodawcy w wysokości 5 952,00 zł miała zostać przeznaczona na pokrycie kosztu prowadzenia działalności gospodarczej pożyczkodawcy w części przypadającej na koszt wynagrodzeń pracowników w wysokości 1 005,00 zł, pokrycie kosztu prowadzenia działalności gospodarczej pożyczkodawcy w części przypadającej na koszt działań marketingowych w wysokości 244,00 zł, pokrycie kosztu prowadzenia działalności gospodarczej pożyczkodawcy w części przypadającej na koszt utrzymania oraz obsługi systemów i infrastruktury teleinformatycznej w wysokości 51,00 zł, pokrycie kosztu prowadzenia działalności gospodarczej pożyczkodawcy w części przypadającej na koszt operacji bankowych oraz kosztów pocztowych w wysokości 66,00 zł, pokrycie kosztu prowadzenia działalności gospodarczej pożyczkodawcy w części przypadającej na koszt zużycia materiałów i energii, artykułów biurowych, środków czystości w wysokości 151,00 zł, pokrycie kosztu prowadzenia działalności gospodarczej pożyczkodawcy w części przypadającej na podatki i inne daniny publiczne w wysokości 76,00 zł, podatek dochodowy od osób prawnych w wysokości 597,00 zł a także marżę pożyczkodawcy w wysokości 3 762,00 zł stanowiącą kwotę wynagrodzenia pożyczkodawcy po odprowadzeniu podatku dochodowego, uwzględniającą koszty związane z monitoringiem i dochodzeniem spłat przeterminowanych zobowiązań oraz koszty związane z odpisami z tytułu nieściągalnych wierzytelności.

Dowód : załącznik do wniosku o numerze (...) z dnia 24 października 2022 roku o udzielenie pożyczki konsumenckiej w (...) S.A. – k. 16

Zabezpieczenie zapłaty kwot należnych z tytułu umowy pożyczki stanowił weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową. W deklaracji wekslowej wskazano, że weksel stanowi zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej przez (...) S.A. z siedzibą w B. na podstawie umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 10 listopada 2022 roku. W deklaracji wekslowej wskazano też, że pożyczkodawca może uzupełnić weksel oraz dochodzić na tej podstawie zobowiązania przed sądem gdy opóźnienie w płatności kwoty równej wartości jednej pełnej raty przekroczy 30 dni po uprzednim wezwaniu wystawcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

Dowód : weksel - k. 11, deklaracja wekslowa – k. 12

Pozwany dokonał z tytułu przedmiotowej umowy pożyczki wpłat na łączną kwotę 8 988 złotych. Ostatniej wpłaty na poczet umowy pożyczki pozwany dokonał w dniu 26 czerwca 2024 roku.

Bezsporne, a nadto dowód : wykaz operacji finansowych na koncie rozliczeniowym klienta - k. 144

W związku z opóźnieniami w spłacie pożyczki powód pismem z dnia 22 maja 2023 roku wezwał pozwanego S. L. do zapłaty. Wezwanie zostało doręczone pozwanemu w dniu 30 maja 2023 roku. Wezwanie pozostało bezskuteczne. Wobec opóźnienia w spłacie należności powód pismem z dnia 20 czerwca 2023 roku wypowiedział S. L. umowę pożyczki z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, jednocześnie wzywając go do wykupu weksla. Pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu 30 czerwca 2023 roku. Pozwany nie uregulował zadłużenia w całości. Powód wypełnił weksel 20 lipca 2023 roku na kwotę 15 974,45 złotych.

Dowód : pismo z dnia 22 maja 2023 roku – k. 10 wraz z potwierdzeniem doręczenia – k. 14, weksel - k. 11, pismo z dnia 20 czerwca 2023 roku – k. 13 wraz z potwierdzeniem doręczenia – k. 15

W piśmie z dnia 28 września 2023 roku pozwany S. L. oświadczył, że uznaje swój dług wobec (...) S.A. z tytułu umowy pożyczki nr (...) co do pozostałej do zapłaty kwoty 14 478,45 zł na dzień 28 września 2023 roku wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie jednocześnie wnosząc o możliwość polubownego rozwiązania poprzez spłatę całości zobowiązania w ratach miesięcznych w kwocie nie niższej niż 500 złotych.

Dowód : oświadczenie o uznaniu długu z dnia 28 września 2023 roku – k. 17

Pozwany S. L. postanowieniem Sądu Okręgowego w T. z dnia 10 września 2004 roku wydanym w sprawie I.Ns. 95/04 został częściowo ubezwłasnowolniony z powodu zaburzeń psychicznych pod postacią zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Postanowienie stało się prawomocne z dniem 7 października 2004 roku. Uzasadniając postanowienie Sąd Okręgowy w T. podniósł, że S. L. jest osobą chorą od ok. 4 miesiąca życia. Posiada stwierdzoną niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym o trwałym charakterze. Niepełnosprawność pozwanego wynika z faktu przebycia choroby związanej z wodogłowiem i przebytym ropnym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych w 4 tygodniu życia. W następstwie przebytej choroby S. L. zdradza objawy zaburzeń psychicznych pod postacią zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych oraz zaburzeń osobowości i zachowania, które są następstwem uszkodzenia mózgu. Uszkodzenie to ma charakter trwały i nieodwracalny. Te defekty sprawiają, że pozwany nie potrafi bez pomocy osoby drugiej kierować swoim postępowaniem i podejmować prawidłowych decyzji. Pozwany nie dysponuje pieniędzmi, które otrzymuje w formie renty, nie potrafi rozplanować wydatków pieniężnych, ani planować w dalszej perspektywie.

Dowód : postanowienie Sądu Okręgowego w T. z dnia 10 września 2004 roku wydane w sprawie I.Ns. 95/04 – k. 46 akt sprawy Sądu Okręgowego w Toruniu I Ns 95/04, uzasadnienie postanowienia – 49-51 akt sprawy Sądu Okręgowego w Toruniu I Ns 95/04

W Sądzie Rejonowym w T. III Wydziale Rodzinnym i Nieletnich prowadzone jest postępowanie w przedmiocie ustanowienia kuratora dla częściowo ubezwłasnowolnionego S. L. pod sygn. akt III Op 20/05. Postanowieniem z dnia 14 marca 2005 roku wydanym w sprawie III RNs 507/04 Sąd Rejonowy w T. ustanowił kuratelę dla częściowo ubezwłasnowolnionego S. L., a obowiązki kuratora powierzył B. L. – matce pozwanego. Postanowienie uprawomocniło się z dniem 5 kwietnia 2005 roku. B. L. zmarła w dniu 10 sierpnia 2018 roku. W związku z tym Sąd Rejonowy w T. postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2018 roku wydanym w sprawie III RNs 892/18 powierzył obowiązki kuratora pozwanego T. T. – jego kuzynowi. Postanowienie uprawomocniło się z dniem 22 września 2018 roku. Postanowieniem z dnia 29 listopada 2023 roku wydanym w sprawie III RNs (...) zwolnił T. T. z funkcji kuratora dla częściowo ubezwłasnowolnionego S. L. i powierzył obowiązki kuratora J. H.. Postanowienie uprawomocniło się z dniem 7 grudnia 2023 roku. Postanowieniem z dnia 18 września 2024 roku wydanym w sprawie III RNs 815/24 Sąd Rejonowy w T. zwolnił J. H. z funkcji kuratora częściowo ubezwłasnowolnionego S. L. i obowiązki kuratora pozwanego powierzył M. L.. Postanowienie stało się prawomocne z dniem 26 września 2024 roku. M. L. sprawuje funkcję kuratora pozwanego do dnia dzisiejszego.

Dowód : dokumenty w aktach sprawy III RNs 507/04 (III Op 20/05) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w T., postanowienie Sądu Rejonowego w T. z dnia 14 marca 2005 roku w sprawie III RNs 507/04 – k. 16 akt sprawy III RNs 507/04 (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w T., zaświadczenie z dnia 14 marca 2005 roku – k. 17 akt sprawy III RNs 507/04 (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w T., zarządzenie z dnia 18 kwietnia 2005 roku – k. 19 akt sprawy III RNs 507/04 (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w T., odpis skrócony aktu zgonu B. L. – k. 9 akt sprawy III RNs 892/18 (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w T., postanowienie Sądu Rejonowego w T. z dnia 31 sierpnia 2018 roku w sprawie III RNs 892/18 – k. 14 akt sprawy III RNs 892/18 (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w T., zaświadczenie z dnia 31 sierpnia 2018 roku – k. 15 akt sprawy III RNs 892/18 (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w Toruniu, zarządzenie z dnia 24 września 2018 roku – k. 16 akt sprawy III RNs 892/18 (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w Toruniu, postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 29 listopada 2023 roku w sprawie III RNs (...) – k. 14 akt sprawy III RNs (...) (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w Toruniu, zaświadczenie z dnia 29 listopada 2023 roku – k. 15 akt sprawy III RNs (...) (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w Toruniu, zarządzenie z dnia 19 grudnia 2023 roku – k. 16 akt sprawy III RNs (...) (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w Toruniu, postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 18 września 2024 roku w sprawie III RNs 815/24 – k. 38 akt sprawy III RNs 815/24 (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w Toruniu, zaświadczenie z dnia 18 września 2024 roku – k. 39 akt sprawy III RNs 815/24 (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w Toruniu, zarządzenie z dnia 7 października 2024 roku – k. 42 akt sprawy III RNs 815/24 (III Op 20/05) Sądu Rejonowego w Toruniu, zeznania świadka T. T. na rozprawie w dniu 3 marca 2025 roku – k. 169v znacznik czasowy od 00:08:45 do 00:22:11, zeznania świadka J. H. na rozprawie w dniu 3 marca 2025 roku – k. 169v-170 znacznik czasowy od 00:26:27 do 00:39:01, bezsporne twierdzenia kuratora pozwanego M. L. na rozprawie w dniu 3 marca 2025 roku – k. 170 znacznik czasowy od 00:39:01 do 00:45:11

Pozwany zaciągał pożyczki krótkoterminowe. Jednym z podmiotów, u których pozwany zaciągnął pożyczkę był powód. Pozwany zaciągał pożyczki bez wiedzy i zgody swoich kuratorów. O zaciągniętej pożyczce jego kurator T. T. dowiedział się w momencie powstania zaległości. Kolejni kuratorzy także nie wiedzieli o zaciąganych przez S. L. pożyczkach. Żaden z kuratorów nie wiedział również o podpisaniu przez pozwanego weksla in blanco i deklaracji wekslowej. Kurator pozwanego T. T., w czasie gdy sprawował tę funkcję, zorganizował spotkania z przedstawicielami instytucji pożyczkowych. Wtedy zobowiązania z tytułu pożyczek, o których kurator pozwanego wiedział ze wspomnianych spotkań zostały uregulowane dzięki środkom pieniężnym z lokaty pozwanego pozostałej po jego zmarłych rodzicach, a kurator pozwanego poprosił przedstawicieli wspomnianych instytucji o to, by poinformowali swoich przełożonych, że pozwany jest częściowo ubezwłasnowolniony i bez zgody kuratora nie może zawierać umów pożyczek. Po ustanowieniu kuratorem J. H., T. T. przekazał mu wszystkie posiadane dokumenty i potwierdzenia spłat dotyczące zobowiązań pożyczkowych pozwanego. Wszystkie umowy pożyczki, w tym również umowę zawartą z powodem w dniu 10 listopada 2022 roku pozwany zawierał bez wiedzy i zgody swoich kuratorów. Żaden z kuratorów nie potwierdził także zawartych przez pozwanego umów pożyczek.

Dowód : zeznania świadka T. T. na rozprawie w dniu 3 marca 2025 roku – k. 169v znacznik czasowy od 00:08:45 do 00:22:11, zeznania świadka J. H. na rozprawie w dniu 3 marca 2025 roku – k. 169v-170 znacznik czasowy od 00:26:27 do 00:39:01, bezsporne twierdzenia kuratora pozwanego M. L. na rozprawie w dniu 3 marca 2025 roku – k. 170 znacznik czasowy od 00:39:01 do 00:45:11

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z dyspozycją art. 339 § 1 k.p.c. sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew. W przedmiotowej sprawie pozwany S. L. złożył odpowiedź na pozew, ale jako osoba częściowo ubezwłasnowolniona nie dysponuje pełną zdolnością procesową. Zgodnie z art. 65 § 1 k.p.c., zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 64 § 1 ¹ . Zgodnie z art. 65 § 2 k.p.c., osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. Pozwany S. L. jest częściowo ubezwłasnowolniony, co oznacza, że dysponuje ograniczoną zdolnością do czynności prawnych (art. 15 k.c.). W związku z tym, należy w pierwszej kolejności rozważyć czy pozwany miał możliwość samodzielnego działania w przedmiotowej sprawie. W ocenie sądu nie miał takiej możliwości. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art. 20 k.c.). Zaciągnięcie zobowiązania wekslowego oraz zobowiązania wynikającego z pożyczki u powoda w realiach niniejszej sprawy oraz biorąc pod uwagę zakres zobowiązania pozwanego wynikającego z umowy w ocenie sądu jest działaniem, którego nie można zakwalifikować jako „należącej do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego”. Tym samym wniesiona przez pozwanego odpowiedź na pozew z dnia 11 lipca 2024 roku nie odniosła skutku, jaki ustawa wiąże z czynnością procesową. Pozwany czynności procesowe, a zatem także wniesienie odpowiedzi na pozew mógł realizować jedynie przez swego przedstawiciela ustawowego (art. 66 k.p.c.), czyli w przedmiotowej sprawie ustanowionego dlań kuratora (art. 16 § 2 k.c.) Skutecznie odpowiedzi na pozew nie wniósł też ustanowiony dla pozwanego kurator. Niemniej jednak pozwany wraz ze swoim kuratorem stawili się na rozprawie w dniu 3 marca 2025 roku. Na niej zajęli stanowisko względem wytoczonego przez powoda powództwa. Tym samym brak było podstaw, by w przedmiotowej sprawie wydać wyrok zaoczny (art. 340 § 1 k.p.c.).

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w oparciu o załączone do pozwu dowody z dokumentów, w szczególności –umowę pożyczki (k. 27-32) oraz historię spłat (k. 144). Sąd uznał złożone przez powoda do akt sprawy dokumenty za wiarygodne. Sąd oparł ustalenia faktyczne także na zeznaniach świadków w osobach J. H. i T. T.. Obaj świadkowie byli kuratorami pozwanego, znali historię jego zobowiązań finansowych, dysponowali także wiedzą na temat tego czy pozwany zaciągał zobowiązania finansowe, także zobowiązania u powoda za zgodą przedstawiciela ustawowego czy też bez zgody. Sąd uznał dowody z zeznań tych świadków za w pełni wiarygodne. Sąd uznał z tożsamych względów za fakty przyznane (art. 230 k.p.c.) twierdzenia aktualnego kuratora pozwanego M. L. wyrażone na rozprawie w dniu 3 marca 2025 roku, wedle których także on nie potwierdzał żadnej umowy pożyczki, ani nie miał wiedzy o takowych. Sąd ustalając stan faktyczny w sprawie oparł się także na dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy Sądu Okręgowego w T. I Ns 95/04, a także w aktach spraw Sądu Rejonowego w T. III Op 20/05, III RNs 507/04, III RNs 892/18, III RNs (...) i III RNs 815/24. Z akt tych spraw wynika, że pozwany został ubezwłasnowolniony, a także przebieg sprawowania kurateli nad pozwanym. Przeprowadzenie dowodu z dokumentów zgromadzonych w aktach spraw wymienionych powyżej było konieczne biorąc pod uwagę konieczność ustalenia czy pozwany dysponuje zdolnością do czynności prawnych, zdolnością procesową, a w konsekwencji ważność zawartej z powodem umowy. Brak było podstaw do kwestionowania prawdziwości dokumentów w aktach tych spraw. Poza tym w istocie rzeczy stan faktyczny pomiędzy stronami nie był sporny.

Na tle poczynionych ustaleń nie było wątpliwości, iż strony łączyła umowa o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 720 § 1 k.c. oraz art. 3 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (T.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1497 ze zm.). Zgodnie z art. 720 § 1 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w art. 3 ust. 1 stanowi, iż przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550,00 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Natomiast wedle przepisu art. 3 ust. 2 pkt 1 wskazanej ustawy, za umowę o kredyt konsumencki uważa się również umowę pożyczki. W przedmiotowej sprawie nie budził wątpliwości fakt, iż pozwany zawierał z powodem umowę jako konsument (art. 22 ¹ k.c.).

Analiza zgromadzonego materiału dowodowego doprowadziła do ustalenia, iż zawarta przez pozwanego S. L. z powodem w dniu 10 listopada 2022 roku umowa pożyczki nr (...) jest nieważna. Zgodnie z art. 15 k.c. ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają m.in. osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a do takich należy pozwany od 7 października 2004 roku. Art. 18 § 1 k.c. stanowi, że do ważności umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. W myśl zaś art. 20 k.c., osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Ubezwłasnowolnienie pozwanego skutkowało natomiast ograniczeniem jego zdolności do czynności prawnych. Jak zaś stanowi art. 17 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Ważność umowy, która została zawarta przez taką osobę bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od jej potwierdzenia przez tegoż przedstawiciela (art. 18 § 1 k.c.), bądź też przez samą osobę dokonującą czynności prawnej, już po uzyskaniu przez nią pełnej zdolności do czynności prawnych (art. 18 § 2 k.c.).

Pozwany, który od 7 października 2004 roku (data prawomocności postanowienia Sądu Okręgowego w T. wydanego w sprawie I.Ns. 95/04) jest osobą częściowo ubezwłasnowolnioną, zawarł z powodem umowę pożyczki, której w okolicznościach przedmiotowej sprawy oraz z uwagi na wysokość zaciągniętego zobowiązania nie można zakwalifikować jako należącej do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Wobec braku zgody na zawarcie umowy pożyczki z dnia 10 listopada 2022 roku przez kuratora ustanowionego dla pozwanego i braku jej następczego potwierdzenia, umowa pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 10 listopada 2022 roku jest nieważna. W tej sytuacji pozwany nie jest zobowiązany wobec powoda z umowy, a co za tym idzie brak jest również zobowiązania wekslowego, które zabezpieczało roszczenie ze stosunku podstawowego wynikającego z umowy. Co więcej, należy zauważyć, że żaden z kuratorów pozwanego nie zgodził się także na wystawienie przez pozwanego weksla i deklaracji wekslowej. Charakter prawny czynności prawnej prowadzącej do zaciągnięcia zobowiązania wekslowego nie jest w literaturze ujmowany jednolicie. Jeden z poglądów w doktrynie prawa wekslowego głosi, że źródłem zobowiązania wekslowego jest jednostronna czynność prawna. Drugi pogląd zakłada natomiast umowny charakter zobowiązania wekslowego. Według tego poglądu do powstania tego zobowiązania nie jest wystarczające samo wypełnienie i podpisanie blankietu wekslowego; konieczne jest jeszcze jego wręczenie w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego i odebranie weksla przez uprawnionego. Zobowiązanie wekslowe powstaje zatem w wyniku umowy zawartej między wystawcą weksla a remitentem. W przypadku przyjęcia pierwszej koncepcji, wystawienie weksla in blanco wraz z deklaracją wekslową przez pozwanego stanowiło jednostronną czynność prawną, która jest nieważna niezależnie od tego czy kurator by ją zatwierdził czy nie (art. 19 k.c.). Natomiast przy przyjęciu, że zobowiązanie wekslowe powstało na skutek umowy pomiędzy powodem a pozwanym, zobowiązanie i umowa nadal są nieważne, ponieważ żaden z kuratorów pozwanego nie potwierdził umowy.

W takiej sytuacji powód na zasadzie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. mógłby domagać się od pozwanego wyłącznie kwoty faktycznie udzielonej pożyczki w wysokości 6 650,00 zł, ale po pierwsze powód dochodził roszczenia z tytułu zobowiązania wekslowego obejmującego zadłużenie z tytułu pożyczki z dnia 10 listopada 2022 roku, a nie nienależnego świadczenia, a zmiana powództwa w postępowaniu uproszczonym jest niedopuszczalna (art. 505 ⁴ § 1 k.p.c.), a po drugie w związku z tym, że pozwany dokonał z tytułu umowy pożyczki spłat w łącznej sumie 8 988 zł, roszczenie powoda wygasło i nie przysługuje mu już od pozwanego żadne świadczenie z tytułu nieważnej umowy pożyczki. Poza tym biorąc pod uwagę, że zobowiązanie ze stosunku podstawowego (umowy pożyczki) nie istnieje, brak jest możliwości dochodzenia przez powoda roszczenia wynikającego ze stosunku wekslowego.

Abstrahując od powyższego, nawet gdyby umowa pożyczki oraz zobowiązanie wekslowe pozwanego były ważne, to roszczenie powoda i tak byłoby niezasadne.

Zgodnie bowiem z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z 7 listopada 2019 roku, w sprawie C-419/18, sposób zabezpieczenia wierzytelności konsumenckich leży ze swojej istoty poza zakresem objętym harmonizacją w prawie UE. Dopuszczalność stosowania weksla in blanco jako formy zabezpieczenia roszczeń konsumenckich należy więc do domeny prawa krajowego. Nie ma więc co do zasady przeszkód w stosowaniu weksla, jako sposobu zabezpieczenia roszczeń przysługujących wobec konsumentów. O ile jednak dopuszczalność posłużenia się wekslem in blanco pozostaje poza zakresem prawa UE, o tyle sama umowa wyznaczająca stosunek podstawowy mieści się w ramach ogólnego mechanizmu kontroli abuzywności. Dotyczy to także postanowień zobowiązujących konsumenta do wystawienia weksla in blanco oraz klauzul zawartych w porozumieniu wekslowym, bowiem postanowienia tego rodzaju nie określają głównego przedmiotu umowy, czyli świadczenia stron ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczanych w zamian towarów i usług, w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13. Sądy mogą zatem dokonywać ich kontroli z zastosowaniem testu abuzywności. Oznacza to, że choć samo posłużenie się wekslem nie może być przedmiotem kontroli w ramach prawa UE, to sąd może uznać za bezskuteczne wobec konsumenta klauzule, które stanowiły podstawę wystawienia weksla. W praktyce oznacza to utratę tytułu do posłużenia się wekslem przeciwko konsumentowi - a tym samym faktyczny brak możliwości skorzystania z weksla jako sposobu zabezpieczenia roszczenia. Zatem, jeżeli w materiale sprawy znajduje się dokument umowy konsumenckiej, to sąd krajowy ma obowiązek dokonać kontroli abuzywności z urzędu, natomiast gdy sąd nie ma do dyspozycji umowy konsumenckiej zawartej w konkretnej sprawie, to ma on obowiązek dokonania we własnym zakresie ustaleń co do faktów sprawy1. Sąd może zażądać przedstawienia przez strony dokumentów koniecznych do ustalenia treści umowy konsumenckiej celem zbadania z urzędu stosunku podstawowego w kontekście przepisów ustawy o kredycie konsumenckim oraz przepisów kodeksu cywilnego, przede wszystkim art. 58 k.c., a także art. 385 ¹ k.c., tj. w kontekście poprawności jednoznacznie sformułowanych postanowień określających główne świadczenia stron oraz tych postanowień, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ, co musi zostać wykazane przez stronę, która się gotowymi formularzami umów posługuje.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd, gdyby umowa pożyczki była ważna, zobligowany byłby, aby z urzędu skontrolować treść postanowień umowy pożyczki w świetle regulacji art. 385 ¹ k.c. W szczególności Sąd uprawniony jest poczynić dodatkowe ustalenia (ponad zakres zawartych w pozwie twierdzeń), na podstawie przedstawionych przez powoda dowodów, celem zweryfikowana uczciwości postanowień umowy pożyczki zawartej z pozwanym2. Ponadto Sąd z urzędu zobowiązany jest zbadać czy zapisy umowne nie pozostają w sprzeczności z ustawą bądź nie mają na celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 i 3 k.c.).

Na podstawie art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Dokonując analizy postanowień umowy Sąd miał na względzie, iż postanowienia umowne dotyczące prowizji nie dotyczą głównych świadczeń stron umowy pożyczki. Za postanowienia określające główne świadczenia stron każdej umowy uznać należy bowiem jedynie, takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia - czyli tzw. essentialia negotii. W przypadku umowy pożyczki są to: zobowiązanie pożyczkodawcy do przeniesienia na własność pożyczkobiorcy pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz zobowiązanie pożyczkobiorcy do zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku oraz jakości. Natomiast postanowienia określające wysokość kosztów dodatkowych związanych z udzieleniem pożyczki i jej obsługą, do poniesienia których zobowiązany jest pożyczkobiorca, nie mogą zostać uznane za postanowienia określające główne świadczenia stron, gdyż nie warunkują one bytu umowy pożyczki.

Przesądziwszy powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że zastrzeżona w umowie, z której roszczenie swoje wywodził powód, prowizja pożyczkodawcy w sposób rażąco niekorzystny kształtowała sytuację pożyczkobiorcy.

Należy zwrócić uwagę, że choć łączna kwota kosztów pozaodsetkowych (6650 złotych), którymi został obciążony pozwany w umowie pożyczki, nie przekraczała limitu określonego w art. 36a ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim (w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia umowy), to wynosiła ona 100% całkowitej kwoty pożyczki (a zatem stanowiła maksymalną kwotę, jaką mogą wynosić pozaodsetkowe koszty kredytu).

W szczególności zastrzeżona w umowie prowizja w kwocie 5 952 złotych budziła poważne wątpliwości w świetle przepisów o zobowiązaniach umownych i ochronie konsumenta przed niedozwolonymi klauzulami umownymi. Zasadność obciążenia pożyczkobiorcy opłatą prowizyjną ukształtowaną na tak wysokim poziomie w relacji do kwoty pożyczki musi być każdorazowo podyktowana ściśle określonymi względami związanymi z procesem zawarcia konkretnej umowy pożyczki. To na stronie powodowej spoczywał obowiązek wykazania, że istniały uzasadnione podstawy do ustalenia kosztów kredytu na takim poziomie. Powód nie sprostał jednak ciężarowi dowodu w tym zakresie, nie wykazał bowiem zasadności naliczenia prowizji w kwocie 5 952 złotych, która stanowi równowartość 89,5 % kwoty udzielonej pozwanej pożyczki (6650 zł).

Nie sposób uznać świadczenia pożyczkobiorcy za ekwiwalentne otrzymanej kwocie pożyczki. Prowizja pozostawała bez jakiegokolwiek związku z rzeczywistymi kosztami umowy pożyczki przez co rażąco naruszała interes konsumenta i dobre obyczaje. Tym samym postanowienie umowne kształtujące wysokość prowizji na takim poziomie stanowiło klauzulę niedozwoloną i nie mogło być wiążące dla pozwanego.

Mając na uwadze powyższe pozaodsetkowe koszty kredytu uznać należało za tożsame w swojej funkcji z odsetkami stanowiącymi wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez pożyczkobiorcę z udostępnionego mu kapitału pożyczki. Jest to więc ukryta forma odsetek od pożyczonych środków pieniężnych. Zastosowana w umowie pożyczki nr (...) konstrukcja w oczywisty sposób prowadzi do obejścia przepisów regulujących instytucję odsetek maksymalnych i zmierza do zwiększenia wynagrodzenia umownego pożyczkodawcy. Podkreślić w tym miejscu należy, że instytucja maksymalnych odsetek kapitałowych została przez ustawodawcę wprowadzona do kodeksu cywilnego w art. 359 § 2 ¹ k.c. celem przeciwdziałania zjawisku lichwy i ochrony interesów konsumentów. Stopa tych odsetek odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz wartość pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji (ich wysokość zależy bowiem od aktualnej wysokości odsetek ustawowych) i nie pozwala pożyczkodawcom na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy.

Gdyby umowa zawarta z pozwanym była ważna, powodowi należałyby się jedynie odsetki umowne od kapitału liczone od kwoty 6 650 zł, czyli od kwoty faktycznie udostępnionej pożyczkobiorcy, od dnia zawarcia umowy (10 listopada 2022 roku) do dnia rozwiązania umowy na skutek jej wypowiedzenia (20 lipca 2023 roku) w wysokości 937,07 zł. Eliminacji podlegały więc odsetki umowne w zakresie, w jakim naliczane były od kwoty przekraczającej kapitał pożyczki.

Wyjaśnić trzeba, że odsetki kapitałowe (art. 359 § 1 k.c.) to takie, które stanowią wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału, w tym przypadku zgodnie z zawartą umową kredytu. O ile kredytobiorca spłaca kredyt zgodnie z umową, odsetki kapitałowe naliczane są przez cały okres kredytowania (właśnie jako wynagrodzenie za korzystanie z kapitału udostępnionego przez bank). O ile dojdzie do wypowiedzenia umowy kredytu, niespłacony na dzień wypowiedzenia umowy kapitał staje się wymagalny, zaś odsetki kapitałowe po upływie okresu wypowiedzenia nie są już naliczane. Tym samym po wypowiedzeniu umowy zadłużenie kredytobiorcy obejmuje niespłacony kapitał oraz niespłacone do końca okresu wypowiedzenia odsetki kapitałowe (naliczane są więc one do dnia wypowiedzenia umowy kredytu). Obowiązek pożyczkobiorcy polegający na zapłacie wynagrodzenia dotyczy wyłącznie okresu korzystania z pożyczki, więc nie obejmuje okresu po wypowiedzeniu umowy. Na marginesie warto zaznaczyć, że część odsetek kapitałowych w umowie, a zarazem dochodzonych w pozwie dotyczy rat kapitałowych z przyszłości należnych w przyszłości, gdyby nie nastąpiło wypowiedzenie umowy. Trudno w takiej sytuacji uznać, że jest to wynagrodzenie za korzystanie z kapitału zgodnie z umową kredytu niezależnie od tego, że zawarta z pozwanym umowa pożyczki była nieważna. Poza tym każda rata pożyczki zawierała w sobie niedozwoloną prowizję i od każdej tak obliczonej raty powód naliczał odsetki kapitałowe, zatem sposób ich obliczenia w umowie także był nieprawidłowy.

Podsumowując, umowa pożyczki, jak i zobowiązanie wekslowe, z których powód wywodził swoje roszczenie były nieważne, a w związku z tym powód nie mógł skutecznie rościć sobie od pozwanego jakichkolwiek świadczeń z ich tytułu. Z uwagi na nieważność umowy strony są zobowiązane zwrócić sobie nawzajem to, co świadczyły w związku z jej wykonaniem. Pozwany nie jest zatem zobowiązany wobec powoda do czegokolwiek, biorąc pod uwagę, że uiścił tytułem wykonania nieważnej umowy pożyczki na jego rzecz łącznie kwotę 8 988,00 zł. Z kolei pozwany otrzymał od powoda kwotę 6 650,00 zł. Poza tym gdyby nawet umowa była ważna, to na skutek niedozwolonych postanowień umownych w niej zawartych, za należne powodowi z tytułu zawartej z pozwanym umowy pożyczki, należałoby uznać następujące kwoty: 6 650 złotych tytułem kapitału, 937,07 złotych tytułem odsetek kapitałowych, 340 złotych tytułem opłaty przygotowawczej i 358 złotych tytułem kosztu prowizji pośrednika finansowego. Łącznie – 8 285,07 złotych. Przy uwzględnieniu sumy spłat dokonanych przez pozwanego w łącznej kwocie 8 988 złotych należało uznać, że spłacił on już więcej aniżeli to, do czego byłby zobowiązany nawet gdyby umowa zawarta z powodem była ważna.

Należy też zaznaczyć, że bez znaczenia dla przeprowadzonej przez sąd oceny powództwa pozostaje oświadczenie o uznaniu długu złożone przez pozwanego w dniu 28 września 2023 roku. Uznanie długu nie powoduje powstania pomiędzy stronami nowego stosunku obligacyjnego, nie stanowi także potwierdzenia jego istnienia w kwocie wynikającej z oświadczenia o uznaniu. Jednostronne uznanie długu jest również czynnością prawną kauzalną a nie abstrakcyjną. Uznanie długu opiera się na założeniu, że dług istnieje i dlatego zostaje uznany. Jeśli dług przestaje istnieć, uznanie zostaje pozbawione podstawy. Pozwany oświadczył o uznaniu długu wobec powoda z tytułu umowy pożyczki nr (...) z dnia 10 listopada 2022 roku, lecz dług ten w dacie złożenia oświadczenia nie istniał, ponieważ umowa pożyczki była nieważna. Poza tym uznanie długu stanowi jednostronną czynność prawną. Czynność taka zdziałana przez osobę częściowo ubezwłasnowolnioną, a taką jest pozwany, jest nieważna (art. 19 k.c.).

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe argumenty roszczenie powoda było bezzasadne, wobec czego powództwo podlegało oddaleniu o czym sąd orzekł w punkcie I wyroku.

W przedmiocie odsetek wymaga podkreślenia, że powód nie zastrzegł w treści weksla oprocentowania sumy wekslowej (art. 5 prawa wekslowego), a zatem nie mógł domagać się zasądzenia od pozwanego odsetek umownych za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych. Oczywiście w sytuacji, w której powództwo co do kwoty głównej podlegało oddaleniu roszczenie odsetkowe również zostało oddalone.

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, w myśl art. 98 k.p.c. kosztami procesu obciążono powoda (punkt II wyroku). Jako, że pozwany nie poniósł jednak kosztów procesu, sąd nie zasądził na jego rzecz od powoda jakiejkolwiek kwoty tytułem zwrotu kosztów procesu.

1 zob. wyrok (...) z dnia 7 listopada 2019 r. w sprawie C-419/18, (...) S.A. w B. przeciwko B. W. i in., LEX Nr 2735813, wyrok (...) z 13 września 2018 r., C-176/17, (...) S.A. w B. przeciwko M. W., (...) 2018, nr 9, poz. I-711

2 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 4.06.2020 r., C-495/19, KANCELARIA (...) S.A. z siedzibą w K. przeciwko RN., LEX nr 3008597;